۱۳۹۱ فروردین ۱۲, شنبه

بیرلیک دن گوج دوغار، آیریلیقدان کئدر ــ آذرخش

 ساوالان پورت : صمیمییت له بیر داها بیرلیگه دعوت .
ایللربویو وطنیمیزآذربایجانین آزادلیقی ، قوتولوشو یولوندا داخیلده و خاریجده جانلا ـ باشلا فداکارلیق ائدیب مجادیله ائدن میللی تشکیلات لاریمیزا وآیدین ـ ضیالی شخصییت لریمیزه چوخ صمیمییت له مراجعت ائدیب دئیریک : زامان کئچیر، بوگون بیرلئشمه سئک صاباح چوخ گئج اوُلابیلر.
اوُیانمیش آذربایجان مللتی بیرکره سئچدیگی مقدس میللی هدفیندن و شرفلی یولوندان ، ایستقلال مفکوره سیندن دوُنمییه جئک ، واز کئچمییه جئک .هامیمیزین بیلدیگیمیزکیمی فارس فاشیسمی هرفرصت دن ایستفاده اتمئکله آردیجیل اوُلاراق وطنیمیزین آدینا ـ عنوانینا آغیراهانت لر ائدرئک ، آذربایجان تورک میللتی  آدلی خالقی و اونون مین ایللربوُیو یاشادیغی وطنین بوتونلوکله خریطه دن سیلمئگه و تورکلوگوموزو یوُخ اتمئک هدفی ایله ، ألیندن گئلن هر جورآلچاق عمللره أل آتیر و گئجه گوندوز بوتون گوجوایله چالیشماقدا دیر. رژیم اوُز هدف لرینه چاتماق اوچون باشدان آیاقا سیلاح لانمیش ، وحشی حزب اللاهین جینایت لرینه گوُز یوموب اوُنون قان توکن گوُجونه آرخالاناراق هر گون یئنی تخریباتلارا وجوربه جورحیله لره أل آتماقدادیر. بو و بیر چوخ آجی حقیقت لرآچیق آیدین گوُزلریمیزین اوُنونده اوُلدوقو حالدا ، آیریلیقلارا سوُن قوُیماقین زامانی دئییرمی ؟ داخیلده و خاریجده اوُلان میللی تشکیلات لاریمیزین أن اوُنئملی وظیفه لریمیزدن بیری دوُشمانیمیزی سئویندیرن حرکته ضربه ووران معناسیز آیریلیقلارا و فردی حرکتلره بیرآن أوول سوُن قویماق و بیر لئشمئک لازیم دیر. چونکی بیرلیک اوُلمادیقجا گوجلو ، دیسیپلینلی تشکیلات یارادماق اوُلماز. یاشادیغیمیز شرایط نئدنیله آیری ـ آیری شهرلرده ، اوُلکه لرده و چئشیدلی میللی تشکیلات لاردا فعالییت ائدسئک ده ، آنجاق واحید هدف یولوندا سوُزده و عملده بیربیریمیزه صداقتله یاناشیب ، معیین موضوع لاردا ایش بیرلیگی اتمئگیمیز، میللتیمیزین و بوُیوک هدفیمیزین خئیرینه اوُلار.


کئچمیش ایللرین اوره ک سیخان آجی تجروبه لری ، عمدی و یا غیر عمدی اوُلان سوُز بازلیق لار، بایکوت لار، بیربیریمیزه بوُش بوُش اتهاملار وورماق ، خودخواهلیقلار، اوُزوموزو آذربایجانین آیدینلاری ، میللی دوشونجه لی آزادیخواه لاری سایدیقیمیز، بیز میللی حرکت چیلره یاراشان عمللر، حرکت لراوُلمادیقدا ، اوُسته لیک معناسیز نئدنلرله بیربیریمیزدن آیریلماق ، حرکت دن گوده ویا اوزون زامان آیری دوُشمئک ، تکجه بیزیم مُشترک دوشمانیمیز اوُلان فارس راسیسمی نین خئیرینه اوُلار، بو گونه قدرده بعضی یالنیش مورد لرده بئله اوُلموشدور.

بیزصداقتله بونا اینانیریق ، بو گونکو چاقیمیزدا میللی مجادیله میزین بویوک مفهومون درک ائدن و بو شرفلی مفکوره نی منیمسه ین یوکسئک روحلو اینسانلاریمییزین تک به تکی میللتیمیزین أن شرفلی اولاد لاری دیرلار. آیدین دیرکی آذربایجانین قورتولوشویولوندا جاندان ، باشدان ، مالیندان ، مقامیندان کئچن اینسانلاریمیزاوُلدوقجا چوخ دور، بو فداکار اینسانلار آراسیندا ساقچی ، سوُلچو، دیندار اوُلان هر کیمسه اوُلورسا اوُلسون ، بو تاریخی میللی حرکتین قاباقجیل لاری دیرلار، و اوُنلارین دوشونجه لرینه حورمت لازیم دیر، چونکی آیری ـ ایری دوُشونن لره حورمت دمکراسی نین ایلک تئمئللریندن دیر . آذربایجانین قورتولوشو یولوندا ، میللی حرکت سیراسیندا صداقتله مجادیله ائدنلره هر هانسی شئکیلده بیلرئک دن و یا بیلمه یرئک دن اتهام ووروب لئکه لئندیرمئک حرکتیمیزین خئیرینه اوُلماز. کئچمیشلردن فرقلی اوُلاراق ، بو گون داخیلده و خاریجده میللی حرکتیمیزین لئکوموتیوی اوُیانمیش و اوُزمیللی کیملیکلرین درک ائدیب اوُنو منیمسه میش گئنجلریمیزین أللرینده اوُلدوقو اوچون قورتولوش مفکوره سی ائله بیر حدده چاتیب کی داها گئرییه دوُنوش یوُلو یوخدور، بو اوُزلوگونده میللتیمیزی چوخ سئویندیرن تاریخی بیر حادیثه اوُلدوقوحالدا . دوُشمان لاریمیزی کئدرلئندیریب ، چاشغینلیقلارینا سبب اوُلموشدور. آذربایجانین میللی حرکاتی نین أن اوُنئملی ایمتیازلاریندان بیری ، عرب باهاری دئیلن قیاملاردان فرقلی اولاراق ، میللتیمیز 33 ایللیک فوناتیک رژیمدن دئیئرلی تجروبه لر ألده ائدرئک ، آییق ، ساییق ، آچیق گوُزلو لوکله، اینسان حاقلاری باشدا اوُلماقلا ، لائیک لیگی ، دمکراسینی ، سئکولاریسمی میللی حرکتین باشدا گئلن شعارلاری اوُلاراق سئچمیشلر ، چونکی 33 ایللیک ایسلام رژیمیندن قات ـ قات لازیم اوُلان درس لری آلمیشلار. 

گوُنئی آذربایجان میللتی نین دوشمانلارین وحشته سالان عامیللردن بیر ده ائله میللتیمیزین دوُزگون ، چاغداش اوُیانیشی و اویدوروجو فوناتیک شعارلاردان اوزاقلاشماسی دیر.  
شرایطین ایجابی نئدنیله آیری ـ آیری میللی تشکیلات لاردا فعالییت اتمئک له یاناشی دوُستلوق و قارداشلیغیمیزی قوُروماقیمیز لازیم دیر.
سوُزبازلیق لارا سوُن قویوب ، دوشمان نفوذونون هـدفلی عـمللرینه یوُل وئرمییک .بعضن شخصی مسئله لرنئدنیله بیربیریمیزی بایکوت اتمئک ، البته کی حرکتیمیزه ضربه وورار.  
یوخاریدا قئید اوُلونان مسئله لرنصیحت دئییر، قاباقجیل میللی فعاللاریمیزدان تمنا دیر. فاشیست تهران رژیمی علیهینه اورموگولوعرفه سینده اعتراچیلاریمیزا باجاریلار آرزو ائدیریک . سدلری گئل سیندیراق ، اورموگوُلون دوُلدوراق

یاشاسین بیرلیک ـ یاشاسین آذربایجان ـ   2012 / 3 /31 ـ آذرخش

دریاچه اورومیه از نقشه حذف شد

ساوالان پورت : اخبار ساعت 21 کانال یک صدا و سیما در بخش هواشناسی نقشه ای بدون دریاچه ی اورومیه به تصویر کشید.

برای اولین بار ، 12 فروردین کانال یک صدا و سیمای ایران در بخش هواشناسی اخبار ساعت 21 این شبکه نقشه ای بدون دریاچه ی اورومیه به تصویر کشید.
جمهوری اسلامی ایران بار دیگر به صورت مذبوحانه تصمیم خود را برای خشکاندن دریاچه ی اورومیه و نابودی آزربایجان نشان داد.


اطلاعیه ی نشریه سوسما

ساوالان پورت : خیر ایمیل ها و اخباری به آدرس نشریه ارسال شده و از ما خواسته شده تا توضیحاتی در باره این نشریه و وابستگی این نشریه به تشکیلات حرکت ملی ارائه شود. فلذا با توجه به دریافت این سوالات و شنیدن اخبارهای فوق الذکر مبنی بر اینکه این نشریه وابسته به یکی از تشکیلات است توضیحاتی را در ذیل به دوستان ارائه می نماییم.

حرکت ملی آزربایجان با توجه به وسعت و پراکندگی در بین تمامی اقشار و شهرهای آزربایجان از یک برنامه مشخص و تنظیم شده ای استفاده ننموده و هر فرد، طیف، گروه و تشکیلاتی با توجه به وظیفه و خواست خود قدمی در این راه بر میدارد بی آنکه قصد و نیت خارج از چارچوب حرکت داشته باشد. هر تشکیلات و طیفی مورد احترام و قابل ستایش است و ما خود نیز بر این واقفیم که وجود تشکیلات منسجم و قوی موجب خواهد گشت که حرکت بیش از پیش به خواستهای خود نزدیک و نزدیکتر گردد ولی با توجه به فشارها و تهدیدهای موجود در داخل از طرف حکومت فاشیستی ایران، اکثر فعالین حرکت ملی به صورت مستقل و فارق از عضویت در تشکیلاتی به فعالیت می پردازند.

فعالین مربوطه که در نشریه به فعالیت می پردازند هیچ وابستگی به هیچ طیف و تشکیلاتی ندارند و این مجموعه گرد هم آمده اند تا با یک کار فرهنگی که لایق حرکت ملی باشد قدمی کوتاه در وسع خود بردارند. در ضمن ذکر این نقطه لازم و ضروری می باشد که ما حاضر به همکاری با تمامی تشکیلات هستیم و اگر اخبار این نشریه در تمامی سایتهای منتسب به حرکت ملی درج گردیده و در خروجی سایتها قرار می گیرد نشانگر وابستگی نیست بلکه خواستار همکاری، اتحاد و یکرنگی هستیم چرا که تمامی تشکیلات و طیف ها همگی مربوط به حرکت ملی می باشد و برای آزربایجان و آزربایجانی تلاش می نماید.

در آخر از تمامی کسانی که ما را در این راه یاری می رسانند و سایت هایی که اخبار مربوط به نشریه را در خروجی سایت ها قرار می دهند کمال تشکر و قدردانی را می نماییم و امید داریم به روزی که آزربایجان با اتحاد و یکدلی به خواسته خود که آزادی ملت عزیزش است برسد.

برای تماس با ما آدرس susmaaaa@gmail.comاین نشانی پست الکترونیک دربرابر spambot ها و هرزنامه ها محافظت می شود. برای مشاهده آن شما نیازمند فعال بودن جاواسکریپت هستید در اختیار شماست.

از طرف نشریه سوسما

گروه خبری ساوالان پورت برای فعالین نشریه وزین سوسما آرزوی موفقیت دارد و حاضر به همکاری می باشد.

کاهش ۲۰ درصدی واردات نفتی ترکيه از ايران

ساوالان پورت : ترکيه می گويد واردات نفت از ايران را تا ۲۰ درصد کاهش می دهد و اين کاهش را با خريد نفت از ليبی جبران می کند.

خبرگزاری آسوشيتدپرس در گزارشی از آنکارا به نقل از تانر ييلديز، وزير انرژی، می گويد: ترکيه در نظر دارد امسال يک ميليون تن نفت از ليبی خريداری کند، ضمن آنکه خريد نفت از عربستان سعودی را نيز مدنظر دارد.

اين تصميم ترکيه روز جمعه به فاصله يک روز پس از آن اعلام شد که سفير آمريکا در ترکيه از آن کشور درخواست کرد خريد نفت از ايران را کاهش دهد.

voa

كتيبه چاقاي (قمچقاي) بيجار آزربايجان و ريشه شناسي نام تركي آن

نامهاي تركي شهرها و اماكن جغرافيائي آزربايجان و ايران، ريشه شناسي و وجه تسميه آنها

مئهران باهارلي

٢٠١٢

در بخش ترك نشين و آزربايجاني استان كردستان؛ چشمه، رود، روستا، قلعه و كتيبه اي باستاني بنام "قمچقاي" وجود دارد. قلعه و كتيبه قمچقاي از ساخته ها و سنگ نگاره هاي باستاني آزربايجان و در ضمن از رازآميزترين آنها هستند. "قمچقاي" و يا "قام چاقاي" كلمه اي تركيبي با منشاء تركي-آلتائي و به معني "كاهن اجرا كننده آئين نيايش براي خداي رعد و برق خيره كننده" است.

سؤزوموز

رود، روستا، قلعه و كتيبه قمچقاي-قام چاقاي بين دو شهر ياسوكند (ياسوكن-به تركي به معني مكان مسطح) و بيجار (بايجار-به تركي ثروتمند و غني) و در شهرستان بيجار-بايجار آزربايجان قرار دارند. شهرستان بيجار-بايجار از شمال غرب به استان آزربايجاني آزربايجان غربي، از شمال شرق به استان آزربايجاني زنجان (سينگه‌ن-به تركي به معني شهر دفينه گاههاي معروف)، از جنوب شرق به قسمت كوچكي از استان آزربايجاني همدان و از جنوب به شهرستان ترك و آزربايجاني قروه (قوروا- به تركي به معني نهال نورسيده) محدود است. اين شهرستان مانند شهرستان جنوبي خود قروه-قوروا جزئي از آزربايجان تاريخي و آزربايجان اتنيك مي باشد كه در دوره معاصر و به موازات سياستهاي ضد تركي و آزربايجان زدائي دولت ايران و سعي در نابود كردن هويتهاي ترك و آزربايجاني در شمال غرب كشور، از آزربايجان سياسي-تقسيمات اداري منتزع و به استان جديد التاسيس كردستان الحاق شده است. شهرستان آزربايجاني و ترك بيجار-بايجار در تقسيمات كشوري ابتدا يكي از شهرستانهاي استان آزربايجان غربي بود. سپس به استان آزربايجاني همدان واگذار شد و بدين ترتيب نام آزربايجان از آن حذف گرديد. در نهايت نيز بدون در نظر گرفتن وضعيت تاريخي، اتنيكي، زباني، فرهنگي و مذهبي منطقه - كه ترك و آزربايجاني است- به استان كردستان ضميمه گرديد و در نتيجه تركان اين منطقه از آزربايجان در واحد سياسي استان جديدالتاسيس كردستان به صورت اقليتي قومي در آمدند.

آزربايجان افشار

مناطق ترك نشين و آزربايجاني استانهاي كردستان و كرمانشاه مجموعا آزربايجان افشار ناميده مي شوند. برخي از مولفين كرد و فارس سعي در بوجود آوردن هويتي كردستاني براي قلعه و كتيبه قمچاق و كلا آزربايجان افشار كرده اند. حال آنكه آزربايجان افشار و بويژه ناحيه ترك نشيني كه روستا و قلعه و كتيبه قمچقاي در آن جاي گرفته است در خاك آزربايجان تاريخي و اتنيك قرار دارد و معرف و متعلق به تمدن و فرهنگ آزربايجان است. بازي با مرزهاي استاني و الحاق بخشهاي عظيمي از مناطق ترك نشين و تاريخا آزربايجاني شهرستانهاي بيجار و قروه و سنقر به استانهاي كردستان و كرمانشاه در دو دوره پهلوي و جمهوري اسلامي، اين مناطق ترك و آزربايجاني را هرگز كرد و كردستاني نمي كند. از اينرو هنگامي كه ميراث فرهنگي و تمدنهاي باستاني مناطق ترك و آزربايجاني استانهاي كردستان و كرمانشاه و يا آزربايجان افشار و از جمله كتيبه و قلعه قمچقاي تدقيق و بررسي مي شوند، اين هرگز به معني بررسي كردستان اتنيك نيست و ربطي به كرد و كردستان ندارد، بلكه بررسي ميراث فرهنگي و تمدنهاي باستاني آزربايجان و در حيطه آزربايجان شناسي و توركولوژي است.

سرتاسر آزربايجان از نظر تمدن و فرهنگهاي باستان، داراي سوابق و ميراث پرارزشي است كه نظير و همتاي آن در ساير نقاط منطقه كمتر ديده مي شود. منطقه گروس آزربايجان نيز داراي تمدني کهن است و قدمت تاريخي آن اقلا به سه تا چهار هزار سال قبل از ميلاد مي رسد. در شهرستان بايجار- بيجار آزربايجان ده‌ها تپه‌ و مكان باستاني متعلق به هزاره‌هاي قبل از ميلاد وجود دارد. در اطراف روستاي قمچقاي- قامچاقاي نيز آثاري از دوران پيش از تاريخ تا به امروز رسيده است. اغلب اين آثار بدون انجام هيچگونه تحقيقات علمي و باستانشناسي بي طرفانه و با استانداردهاي قابل قبول بر روي آنها، از سوي دولت ايران و محققين ناسيوناليست فارس منسوب به سلسله هاي گويا آريائي قلمداد مي شوند.

روستاي قمچقاي (قام چاقاي) و يا گن چرمي

روستاي قمچقاي-قام چاقاي در دهستان سيلتان (سيرلاتان به زبان تركي به معناي بالا رفتن از دره اي كوچك. ديوان لغات الترك محمود كاشغري) شهرستان بيجار آزربايجان، در فاصله ١٠ ؟ كيلومتري جنوب شهر حسن آباد ياسوكند (اسه‌ن اووا ياسوكن- به تركي به معني جلگه بادگير، جلگه سلامتي بخش) و در ٤٥ ؟ كيلو‌متري شمال بيجار در كنار رود قمچقاي-قام چقاي واقع شده ‌است: پس از طي حدود يكصد كيلومتر در راه زنجان به سوي بيجار و سپس پنج كيلومتر پس از روستاي قجور (قوجور-به تركي به معني نيرو، قدرت) و سه راهي حسن آباد ياسوكند (اسه‌ن اووا ياسو كن)، جاده فرعي اي ظاهر مي شود كه با سي كيلومتر پيش روي در آن و گذر از كنار روستاهاي جيران- جئيران، چول ارخ-چؤل آرخ، باباخان، الپهوت (آلپاغوت-به تركي به معني شاهزاده، بهادر، جنگاور) روستاي قمچقاي قرار دارد. نام ديگر اين روستا، گن چرمي است. دو شاخه رود قزل اوزن (قيزيل اؤزه‌ن- به تركي به معني رودخانه سرخ) بنامهاي قمچقاي و تلوار (تالوير- به تركي به معني ديوار و قلعه) در اين بخش از آزربايجان روانند. رود قمچقای در کنار آبادی گُل قشلاق به رود قزل اوزن- قيزيل اؤزه‌ن می پیوندد. تلوار نيز كه از قروه سرچشمه مي گيرد، در دهستان پيرتاج (بورتاج-به تركي به معني خرده هاي طلا) به رود قزل اوزن منتهي مي شود. مردم روستاي قمچقاي مانند همه ديگر روستاهاي منطقه کوهستاني و سردسيري اطراف آن آلپاغوت-الپهوت (به تركي به معني شهزاده، غازي، جنگاور)، چول ارخ-چؤل‌ آرخ، ينگي ارخ-يئنگي آرخ، جيران-جئيران، گؤگ تپه، قورد دره، سيوري (به تركي به معني ستيغ نوك تيز)، گؤل تپه، كول تپه، اوچ گؤل، آغ بلاغ-آغ بولاق، كهل (كؤهول- به تركي به معني غار)، قزل كند-قيزيل كند، قوشه گل-قوشا گؤل، قره بلاغ-قارا بولاق، .... ترك بوده و به زبان تركي تكلم مي‌نمايند.

قلعه قمچقاي- قام چاقاي قالاسي

قلعه‌ قمچقاي در ٢١ ؟ کیلومتری جنوب غربی حسن آباد یاسوکند-اسه‌ن اووا ياسوكن و در ٦٠ ؟ كيلومتري شمال شهر بيجار-بايجار و در مسیر جاده تيكان تپه-تكاب بر كنار رودخانه اي به همين نام قرار دارد و بر فراز یکی از کوه‌های بلند منطقه و در بدنه آن كنده شده است. اين قلعه با نامهاي قلعه قمچقاي تيكان تپه (تكاب) و يا قلعه قمچقاي گروس معروف است. محل‌ اين قلعه‌ عظيم و بي نظير كه از دژهای‌ باستانی‌ و بسیار کهن‌ آزربايجان است دربند سخت‌ ناميده‌ مي‌شود. متاسفانه اطلاعاتي كه در مورد قلعه قمچقاي در اينترنت و منابع توريستي ايران داده مي شوند فوق العاده غيردقيق و بسيار مغشوش و متناقض مي باشد. به عنوان مثال محل قرار گرفتن ویرانه های قلعه قمچقای‌ در منابع مختلف در ١٢ كيلومتري، ٥ كيلومتري، ١ کیلومتری‌ شمال غرب روستای‌ قمچقای؛ باز در منابع مختلف در٦٠ كيلومتري، ٤٥ كيلومتري و ٢٥ كيلومتري شمال شرق بيجار نشان داده مي شود. مساحت قلعه‌ نيز در يكجا ٥٠٠ متر مربع‌ و در جاهاي ديگر ٥٠٠٠ متر مربع ذكر شده است. در زير سعي مي شود اطلاعاتي عمومي و حتي المقدور بدور از بي دقتي و اغتشاش در باره قلعه قام چاقاي تقديم گردد.





قلعه و يا مجتمع قمچقاي مشرف به دره های عميقي‌ است كه توسط رودهايي‌ كه از سه طرف غرب، جنوب و شرق بنا گذشته و آنرا محاصره‌ مي‌كنند ايجاد شده اند. ديواره‌هاي‌ عظيم‌ قلعه كه از سنگ‌هاي‌ بزرگ‌ تركيب‌ شده‌ و دور تا دور آنرا فرا گرفته اند، در حدود ٢٠٠ متر ارتفاع‌ دارند. قلعه قمچقاي از طرف غرب به دره ای مشرف است که در قدیم به "خانلار دره‌سي"- دره شاهان شهرت داشت. در اين سو تیغه های بلند کوه با پرتگاههای عميق، بالارفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می کند. این قلعه، از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق به پرتگاهی دیگر مشرف است. در قسمت غربي و خارج از بناي اصلي اصطبل قرار دارد. در اين سو همچنين مکانی‌ به‌ عمق‌ ١٠٠ متر وجود دارد که‌ با راهی‌ مالرو به كف رودخانه در صفه‌ غربی‌ قلعه‌ منتهی‌ می‌شود. در سمت شمال که از ارتفاع کم تری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و محکم به‌ طول‌ تقریبی‌ ١٠٠ متر و بلندی‌ ١٥ تا ٢٠ متر از سنگ لاشه با ملات و برج های نیم استوانه اي موجود است و راه عبور به بالا را مسدود كرده است. تنها راه‌ ارتباطي‌ قلعه‌ با خارج‌، حفره‌ باريك و‌ فوق العاده صعب العبوري در همين سمت است‌ که يك‌ نفر به‌ دشواري‌ مي‌تواند از آن‌ بگذرد. اين تونل ١٠ متري كه در دل سنگ تراشیده‌ شده‌ و داراي زاويه اي ٤٥ درجه است، پس از طي ٤٢-٤٠ پله که آنها را هم در دل کوه حفر کرده اند، به يك پناهگاه‌ زيرزميني‌ در زير قلعه‌ راه پيدا مي كند. بیرون قلعه و در سمت شمال غربی، پشته اي مركب از بقایای دیواره ها و تراس بندیها دیده می شود. ظاهرا این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بوده است. در طرف شمال غربي قلعه مخازن‌ متعدد آب‌ در سنگ‌ بريده‌ شده‌ اند كه در گذشته از آنها به عنوان آب انبار استفاده مي شده است.

قدمت‌ قلعه-مجتمع قامچاقاي اقلا به‌ سده‌های‌ ٩-٨ پیش‌ از میلاد مسیح، و به نظر عده اي حتي به هزاره چهارم قبل از ميلاد می‌رسد. ‌شیوه‌ ساخت‌ قلعه، رایج‌ترین‌ شیوه‌ معماری‌ دوره‌ هزاره‌ اول‌ قبل‌ از میلاد بشمار می‌رود. منبعهای ذخیره آب که توسط تونل پله دار طویل در شمال‌ غربی ‌به پایین راه مییابند، نشانه اي از قدمت قلعه تا دوره مانایی است. اين قلعه در برهه هاي گوناگون تاريخ طولاني خود از جمله در دوره مادها، پارتها، اشكانيان، ساسانيان، دوره اسلامي-عربي و سپس دوره هزار ساله اخير توركي-موغولي مورد استفاده اقوام مختلف واقع شده و آثار و شيوه هاي معماري و اصلاحات و تغييرات داده شده توسط هر كدام از آنها در آن مشاهده مي شود. گويا قلعه قمچقاي آزربايجان همزمان با محاصره آتشكده آذرگشسب در سوغورلو (تخت سليمان)- تيكان تپه (تكاب) در يكصد كيلومتري شمال همين قلعه در استان آزربايجان غربي به وسيله هراكليوس امپراتور روم به دوره‌ ساسانيان تخريب شده است. در ميان مردم ترك منطقه نيز داستانها و افسانه هائي در باره سرداري بنام آيتوس كه گويا سردار قلعه بوده و جنگهائي انجام داده وجود دارد (آيا اين شخص همان آيتوس فيلاوييوس، ژنرال مشهور رومي است كه به سال ٤٥١ ميلادي در جنگ كالون به مصاف آتيلا امپراطور تركان هون در فرانسه رفت و از پيشروي سپاه او به سوي اقيانوس آتلانتيك جلوگيري كرد؟، آيا اين اشاره اي مبهم به روياروئي و برخورد تركان پيش از اسلام و غيرتركان در اين منطقه از آزربايجان دارد؟). در بالاي قلعه و اطراف آن سنگهاي لاشه و حجاري شده، آجر، كاشي، انواع سفال، خاكستر، استخوان و سفالهایی از دوره هاي گوناگون و از جمله دوره اسلامی-عربي (قرون ۶ و ۷ قمری) به چشم می خورد. در اين دوره احتمالا از سوي گروههاي ديني مانند پيروان فرقه هترودوكس اسماعيليه به عنوان پناهگاه بكار رفته است. قلعه قام چاقاي در دوره هزار ساله توركي-موغولي نیز مورد استفاده بوده است. نام قلعه "قام چاقاي" يادگار اين دوره است. در دوره تورك-موغول، تعديلات و بازسازيهائي در بناي قلعه صورت گرفته و از جمله محراب كوچكي با چهار پله به مجتمع افزوده شده است. احداث‌ خانه‌های‌ خشتی‌ و سكونتگاههاي ساخته شده از آجر پخته شده در آفتاب در بخش شرقي و ديگر بخشهاي قديمي تر قلعه نيز، از کارهای‌ خاص‌ دوره تورك-موغول بوده و خصوصيات معماري توركي-موغولي را دارد.

كتيبه هاي قمچقاي-قام چاقاي و يئددي ده‌ييرمه‌ن (هفت آسياب)

در جنوب غربی روستاي قمچقاي دره‌ سرسبز مرتفعي قرار دارد كه به يئددي ده‌ييرمه‌ن دره‌سي (دره‌ هفت آسياب) معروف است (در شهر اورميه آزربايجان نيز موضعي به همين نام موجود است). در اين دره رودی خروشان روان است. در منابع موجود از وجود ظاهرا دو كتيبه متفاوت در يئددي ده‌ييرمه‌ن دره‌سي -دره هفت آسياب سخن مي رود: كتيبه قمچقاي كشف شده توسط م. كردواني در سال ١٩٦٩و كتيبه يئددي ده‌ييرمه‌ن معرفي شده توسط ر. غياث آبادي‌‌‌ به سال ٢٠٠٥. در زير –با فرض وجود دو كتيبه متفاوت- اطلاعات پراكنده مربوط به آنها به صورت مجمل جمعبندي شده است (در صورتي كه نه دو كتيبه، بلكه تنها يك كتيبه موجود باشد، دو دسته اطلاعات داده شده زير مي بايد در هم ادغام گردند).

كتيبه‌ي قمچقاي (قام چاقاي داش يازيتي): طبق منابع اينترنتي كتيبه قمچقاي در فاصله‌ ١ ؟ كيلومتري جنوب غرب روستاي قمچقاي و در فاصله‌ي ٦ ؟ كيلو‌متري شرق قلعه قام چاقاي بر روي صخره‌اي به ارتفاع تقريبي ده متر از كف دره‌ي آسياب قرار دارد. بنا به گزارش م. كردواني، اين كتيبه در سال ١٩٦٩-١٣٤٨ و توسط هئيت اداره‌ كل‌ باستان‌شناسي‌ به‌ سرپرستي‌ خود وي كشف‌ شده است. م. كردواني و عده اي ديگر عمر اين كتيبه را چهار هزار سال قبل از ميلاد يعني شش هزار سال تخمين زده اند. خط و زباني كه كتيبه قمچقاي بدان نوشته شده و نيز محتواي آن هنوز رمزگشائي نشده است. اين كتيبه كه مركب از اشكال سمبوليك و هندسي مي باشد محتملا يك متن ديني است. محمود كردواني در مقاله "كتيبه‌ي قمچقاي فرضيه‌اي نو در باره‌ي منشأ خط" از علائم و نشانه هاي كتيبه قمچقاي معاني خدا، معبد، آب، رعد و برق را استنباط كرده است. عبدالحمید جعفری در مقاله "اسرار کتیبه هیراتیک بیجار آزربایجان" نيز آنها را به تاج، خورشيد، دف، پروانه، علائم موسيقي، پرچم، نيم دايره، مثلث، لوزي، بادبادك، پله و... تشبيه نموده است. وجود علائم و اشارات دال بر خدا و بويژه رعد و برق در اين كتيبه بسيار مهم اند زيرا ظاهرا همين تشابهات باعث شده اند كه تركان منطقه به استناد به شباهت اين علائم و اشارات با مفاهيم فوق، كتيبه مذكور را طبق باورهاي ميتولوژيك تركي خود، قمچقاي-قام چاقاي كه دقيقا به معني خداي رعد و برق است بنامند.

قابل ذكر است كه عكس موثق كتيبه قامچاقاي و خوانش آن در اينترنت موجود نيست. از سوي ديگر عكس و خوانشي كه در برخي منابع ايراني به عنوان كتيبه قمچقاي داده مي شوند و در زير آمده است، در واقع مربوط به يك كتيبه ديگر دوزبانه در شوش مي باشند. كتيبه مذكور به خط عيلامي قديم و مربوط به اينشوشيناك شاه عيلامي و حاكم شوش است و بر اساس ترجمه آن به زبان آككادي كه آن نيز در كتيبه موجود است، تقريبا رمزگشائي شده است.





كتيبه يئددي ده‌ييرمه‌ن:
رضا مرادي غياث آبادي در مقاله "سنگ نبشته كن چرمي، كتيبه صخره اي كهن و نويافته" از وجود كتيبه اي نويافته در فاصله یک کیلومتری جنوب غرب روستاي قمچقاي و ظاهرا در محل (و يا نزديكي ؟) كتيبه قمچقاي خبر مي دهد. وي در مقاله خود به منظور اجتناب از كاربرد نامهاي تركي يئددي ده‌ييرمه‌ن و قام چاقاي به جاي آنها، اين كتيبه را كن چرمي كه به گمان او پارسي-پهلوي است نام مي نامد (حال آنكه نام گن چرمي نيز تركي است). بنا به وي "در کنار روستاي كن چرمي، با گذر از رود کن‌چرمی به ابتدای دره معروف به دره‌ آسیاب در جنوب غربی روستا مي رسيم. در این دره رودی روان است که ریزشگاه آن به رود کن‌چرمی در مدخل همین دره واقع است. پس از چند صد متر پیشروی در این دره بازمانده‌های ویران بناي لاشه‌سنگی آسیاب کهنه قرار دارد. در روبروی آسیاب و در ارتفاع حدود ۷ تا ۸ متری از کف دره، تخته‌سنگی هموار وجود دارد که بطور طبیعی صیقل یافته و دارای رنگی سیاه و براق است. گذشت زمان و احتمالا تخریب‌های انسانی باعث ايجاد تركها و ريزش و آسیب دیدن بخشهائي از آن شده است. صخره‌کندهای کن‌چرمی بر روی همین تخته‌سنگ دیده می‌شوند و رو بسوی شرق دارند. این سنگ‌نبشته بر روی صخره دور از دسترس از دسترس واقع است. رو به روي كتيبه در آن سوي دره‌ي آسياب آثار يك ديوار سنگي نيز وجود دارد. به نظر ميرسد برخي از علائم موجود بر روي صخره در زمانهاي بعد نوشته شده و يا علائم جديد دقيقا بر روي علائم قبلي تراشيده شده اند. تعدادي از محققان با مقايسه اين كتيبه با الواح بدست آمده از جيرفت تاريخ نگاشته شدن اين كتيبه را قرن ٢١ تا ٢٥ پيش از ميلاد دانسته اند. با اين وصف اين سنگ ‌نوشته قديمي ترين کتیبه صخره‌ای و همچنين تنها نمونه کتیبه صخره‌ای شناخته‌ شده در ايران به خط مزبور است. ديگر نمونه‌های بدست آمده از این خط همه بر روی ابزار و اشیای منقول نوشته شده‌اند. با توجه به احتمال معبد بودن مكان كتيبه در زمان نگارش كتيبه و موقعيت آن در کنار رودخانه و در قرار گرفتن آن در برابر آسیابی آبی بسيار محتمل است که متن کتیبه در مورد آب و يا مانند نمونه‌های مشابه آن، نیایشی به درگاه خدایان و شامل نام خداياني كه ساكنان باستان اين منطقه مي‌پرستيدند باشد".



خطوط كتيبه هاي قام چاقاي و يئددي ده‌ييرمه‌ن: كتيبه قمچقاي به نوعي خط تصويري ساده شده و يا نيمه‌ تصويري‌ نگارش يافته است. كتيبه يئددي ده‌ييرمه‌ن نيز شامل ده علامت و نشانه است كه به درجات مختلف شبیه نمونه‌های پیشین خطي است كه كاشف رمز آن والتر هینتز آنرا Strichschrift (به زبان تركي "جيزيق يازي"، به زبان فارسي "خط مخطط") ناميده است.

-ظاهرا خطوط هر دو كتيبه قمچقاي و يئددي ده‌ييرمه‌ن در ارتباط با خطوط "عيلامي مقدم" و "عيلامي قديم" است. "خط عيلامي مقدم" (پيش عيلامي، پروتوعيلامي) قديمي ترين خط شناخته شده عيلامي است. اين خط و نيز جيزيق يازي-خط مخطط براي اولين بار در تپه‌های باستانی شهر شوش پايتخت عيلام (٣١٠٠ قبل از ميلاد) پديدار گشته اند. بدين سبب نيز پسوند عیلامی در باره آنان بکار رفته است. خط پيش عيلامي داراي حدود هزار علامت و نشانه است و لوگوقرام قسمي مي باشد. تاكنون نه خط پيش عيلامي و نه زبان متوني كه با اين خط نوشته شده اند كاملا رمزگشائي نشده اند. "خط عيلامي قديم" خطي سيلابي ريشه گرفته از خط عيلامي مقدم است و بين سالهاي ٢٥٠٠ تا ٢٢٢٠ پيش از ميلاد بكار رفته است. اين خط به طور قسمي و عمدتا توسط والتر هينتز رمزگشائي شده است. خط عيلامي قديم داراي ٨٠ علامت است كه در ستونهاي عمودي از بالا به پائين و از چپ به راست نوشته مي شدند. آنچه در منابع اينترنتي به عنوان كتيبه قمچقاي داده مي شود، آشكارا متني به خط عيلامي قديم است.

-خط عيلامي مقدم خود از يك خط سومري مقدم ريشه گرفته است. خط‌ سومريان‌ در آغاز و قبل از ايجاد خط ميخي توسط آنها، نيمه‌ تصويري‌ بود. علاوه بر اين ارتباط غير مستقيم خطي، عده اي كتيبه قمچقاي را مستقيما نيز مربوط و متعلق به سومريان حتي نوشته شده توسط آنها دانسته اند. سومريان مردماني التصاقي زبان و غيرسامي و غير هند و ايرانيك بودند كه به نظر عده اي از آسياي مركزي- پس از مدتي گذر و سكونت در قفقاز، آزربايجان و غرب ايران- به ناحيه شوش و بين النهرين مهاجرت نموده‌اند. چنانچه نام شهر اورميه-اورمو آزربايجان نيز نهايتا ريشه سومري دارد.

-عده اي خط كتيبه قمچقاي را به صورت نوعي خط هيراتيك‌ تقسيم بندي كرده اند. هييراتيك و يا خط رهباني فرم ساده شده خط انديشه نگار هيروگليف است كه در هزاره سوم قبل از ميلاد همزمان با خط هيروگليف در مصر دوران فراعنه ايجاد و به موازات آن استعمال شده است. خط باستاني هيراتيك در بين النهرين و ايران و قبل از اختراع خط ميخي توسط سومريان نيز براي مدتي كوتاه بكار رفته است. خط هيراتيك براي نگارش و ثبت متون ديني و مذهبي بكار مي رفت و از راست به چپ و به صورت افقي نوشته مي شد. بخاطر استفاده كاهنان از اين نوع خط آنرا كاهني نيز ناميده اند. بعدها گونه ديگري از خط هيراتيك و يا رهباني ابداع گرديد كه به خط دموتيك و يا رعيتي معروف است.

ريشه شناسي نام قمچقاي (قام چاقاي)

كلمه قمچقاي كلمه اي مركب از دو كلمه توركي قام و چاقاي Qam Çaqay است. اين نام توركي در زبان انگليسي به شكلهاي زير نوشته مي شود Qamchaqay, Qamechoqay, Qan Cheqay, Ghamchoghay, Ghamchaghai.

الف- بخش چقاي-چاقاي:

چاقاي- رب النوع رعد و برق: چاقاي در ميتولوژي توركي-آلتائي رب النوع و خداي ايجاد كننده رعد و برق است. به صورت چاققاي، ساققاي، سقاي و چاقاي خان نيز شناخته مي شود. (در استان آزربايجان شرقي روستائي به نام اين رب النوع رعد و برق، به شكل سقاي وجود دارد). تيري كه چاقاي بر كمانش مي نهد، رعد و برق است. وي روحهاي پليد در زمين را تعقيب مي كند و بر روي درختهائي كه اين روحهاي پليد در آنها پنهان گشته اند آتش رعد و برق را مي فرستد. اگر از درختي كه رعد و برق بر آن افتاده، تكه اي گرفته و در خانه نگه داشته شود، ارواح خبيثه ديگر وارد آن خانه نمي شوند. برخي از جوامع تورك با اين تصور كه شير خوردني تنها چيزي است كه مي تواند جلوي رعد و برق را بگيرد شير را به عنوان قربان بي جان به چاقاي تقديم مي كنند. در ميتولوژي تورك، بر خلاف ميتولوژي مونقول كه رعد و برق در آن پديده اي وحشتناك است، رعد و برق پديده اي خوشحال كننده مي باشد. توركها با اسب به سوي محل افتادن رعد و برق چاپيده و در آنجا به سوي آسمان تير مي اندازند. آنها بدين طريق شادماني خود را اظهار و قبول كردن تيرهاي چاقاي را به وي اعلام مي كنند. محلي كه رعد و برق فرو مي آيد، از آن چاقاي خان است و كسي نمي تواند آنجا را به مالكيت خود درآورد. در چنين جائي معبد ساخته مي شود. در حماسه هاي كوراوغلو و آتيلا، شمشيرهاي ايندو كه از پارچه هاي رعد و برق ساخته شده اند مقدس مي باشند. قامها-شامانها به هنگام اجراي آئينهايشان بر طبلهاي خود مي زنند كه بنا به پوتانين، براي شبيه ساختن اين صدا به صداي غرش رعد و تشبه به چاقاي مي باشد. باز بنا به تثبيت پوتانين، در مقاطعي از تاريخ توركها، بوزقورت به عنوان چاقاي و يا خداي رعد و برق شناخته مي شده است. در ميتولوژي تورك، مونقول و آلتائي علاوه بر چاقاي شخصيتي به اسم چاقيل خان نيز وجود دارد كه داراي خصوصياتي كمابيش مانند چاقاي خان است. عده اي اين دو را يك شخصيت و يا برادر شمرده اند. نامهاي ديگر چاقيل خان؛ چاقيل خاقان، ساخيل قاغان و ساخيلقان است.

ريشه شناسي كلمه چاقاي: كلمه و نام چاقاي از ريشه چاق (چاخ، ياق، ساخ، چاخ، ..) توركي و با افزوده شدن پسوند اسم ساز از فعل –اي به بن فعل چاخماق حاصل شده است. پسوند –اي در تركيب نام ديگر خدايان در ميتولوژي آلتائي-توركي نيز ديده مي شود. از جمله در نام اوماي-هومای كه رب النوع و خداي مونث نيكي و حيات است. فرمهاي گوناگون بن چاق در زبان و لهجه هاي توركي عمده چنين است: چاق (تركي قديم، قاراخاني، تركي ميانه، خلجي، ساري اويقوري، تاتاري، بالكاري، قوميقي، ازبكي، اويقوري)، چاخ (تركي-آزربايجان)، چاك (تركي-تركيه، قاقاووزي، تركمني، قيرقيزي، آلتايي)، شاكپا (نوقايي)، چا (بالقاري)، شاق (قاراقالپاقي)، ساق (باشقيري)، سا (باشقيري)، ساخ (خاقاسي، ياقوتي)، شاك (تووا-توفالاري)، شا (شوري). بن چاق-چاخ به معني نور روشن و خاموش شونده است. در زبانهاي مونقولي كلمه تيياقيلقان، فرم اوليه كلمه چاقيلخان بوده و به معني رعد و برق است. كلمه ساخيلقان به معني الكتريك در زبان مغولي معاصر از اين ريشه ساخته شده است. در زبان تركي معاصر مصدر چاخماق (شاخماق، شاخيماق، ...) به معني روشن كردن (كبريت، فندك، ..)، چخماق زدن، تندر زدن (ايلديريم شاخدي)، درخشيدن آفتاب (گونه ش چاخير)، درخشيدن آتش و برق (به عربي لمعان و تلالو، ..) مي باشد. اسم چاخماق نيز به معني فولاد آتش زنه و فندك مي باشد كه به زبان فارسي به صورت چخماق وارد شده است. از همين ريشه است كلمات چاخينماق، چاخيلماق، چاقيشماق، چاقين (رعد و برق و لمعه آتش)، چاخان (در اصل درخشنده، پر زرق و برق، گزافه، خالي بند. اين كلمه تركي نيز وارد زبان فارسي شده است).

در كلمه چاخماق، مفهوم توليد آتش و برق در اثر به هم زدن و يا به هم خوردن دو چيز نهفته است. اين امر معمولا با ايجاد صدا همراه است. از اينجا معني دوم بن چاق-چاخ كه مربوط به صدا و غرش است پديدار شده است. از همين ريشه اند كلمات تركي چاخناماق-چاغناماق (خروشيدن و غريدن به هنگام حركت)، چاخناشماق (به هم برخوردن و صداي رعد و برق در آوردن)، چاغلاماق (خروشيدن،)، چاغيرماق (صدا كردن، دعوت كردن)، چاقي (غرش)، احتمالا چاقو (نوعي كارد باز و بسته شونده. به زبان فارسي نيز وارد شده است) و كلمه چكاندن فارسي.

چند نام مرتبط:

-در استان آزربايجان زنجان روستائي به نام قمچقاي وجود دارد. اين نام كه همان قام چاقاي است، گاها به اشتباه به صورت قمچه چای نوشته مي شود.
-سقای: در استان آزربايجان شرقي روستائي به نام سقاي-ساقاي وجود دارد (محل تولد محمد تقی جعفری). اين نام همان چاقاي و رب النوع رعد و برق است.
-چقه‌ي-چقكه‌ي: در ميتولوژي توركي-آلتائي ارواح پليدي به نام چقه‌ي وجود دارند كه انسانها را كور كرده و حس بينائي آنها را نابود مي سازند.
-چيكه (چكه، شكه): نام جن ترانه در ميتولوژي توركي است. چيكه جني بي آزار است كه در زير درختان زندگي مي كند. او انسانهائي را كه به نزد وي بيايند و يا به گير بياندازد ساعتها مجبور به خواندن ترانه و داستانسرائي مي كند.
-قاراچوخا: نام قام چاقاي در برخي منابع به صورت قمچوقاي نيز ذكر شده است. اين نيز يادآور قاراچوقا-قاراچوخا در فولكلور تركي است. در فولكلور-اسطوره شناسي تركي قاراچوخا سمبل شانس و بخت است. در خوي آزربايجان قاراچوخا در فرم انسان است. قاراچوخا به چشم كسي كه داراي آن است ديده نمي شود. هنگامي كه شخص و يا ايل صاحب دارائي و مايملك دور مي شود، قاراچوخا از دارائي و مايملك او مراقبت مي كند. در سولدوز آزربايجان تركان قاراچوخا را چون ماري مي بينند كه در مزارع لانه كرده است. زمين، خاك، محصول و كشاورز هر كدام داراي قاراچوخاي خود هستند. در فولكلور ترك در حق شخصي كه بدشانسي مي آورد گفته مي شود قاراچوخاي او خوابيده است. اصطلاحات قاراچوخالي (خوش شانس)، قاراچوخاسيز (بد شانس) از همين نام مشتق شده است. در ولايت خوراسان ناحيه ارزروم تركيه روستائي به نام قاراچوخا وجود دارد.
-چاقاي به عنوان اسم مذكر نيز بكار مي رود و به معني شخص منسوب به زمان روشن است: چاغ (زمان)+ آي (ماه).
-در افغانستان رشته كوهي به نام چاغاي وجود دارد. اين نام محتملا فرم متحول كلمه سيغاي تركي است. محمود كاشغري سيغاي را در ديوان لغات الترك به صورت دامنه كوه معني كرده است.

ب-بخش قام:

قام- شامان: قام نام شامانها در باور باستان آلتائيك تنگريجيليك است. طبق روايات، تانري اولگه‌ن كسي است كه نام قام را بر نخستين شامان نهاده است. قامها بر دو نوع اند: آق قامها كه با روحهاي خوب تماس مي گيرند و قارا قامها كه با روحهاي بد تماس مي گيرند. در جوامع بدوي قام به معني خادم ديني است كه داراي قابليت ايجاد ارتباط با نيروهاي ماوراء الطبيعه، شياطين و مردگان بوده و رابط بين عالم ارواح و عالم انسان است. قامها با انجام آئينهايشان مي توانند انسانها را معالجه كنند و روحهاي پليد را برانند. قام در حالت وجد مي تواند با ارواح تماس بگيرد. براي رسيدن به حالت وجد نيز از موسيقي و رقص مدد ميجويد. قام مي تواند روحهاي خوب (قام اورتانها) را كه در سراسر جهان پراكنده شده اند، با كوبيدن بر طبل و دف خود به هنگام اجراي آئينها صدا كرده و در يكجا جمع كند. (از همين جا معني اوليه كلمه قامچي، تازيانه اي است كه قامها در آئينهاي خود از آن براي كوبيدن بر دف و طبل خود استفاده مي كنند. قامچي امروزه به معني شلاق بكار مي رود). بعدها قام در زبان تركي معني فرزانه و كسي كه مطلع بر جادو و سحر بوده و علاوه بر آن شاعر، موسيقيچي و حكيم و طبيب را كسب كرده است. بنا به تثبيت ابو حيان اندلسي در كتاب الادراك اللسان الاتراك در قرن سيزده ميلادي تركان به طبيب قام مي گفته اند. در همين ارتباط اند كلمات قاملاماق (طبابت و معالجه كردن)، قام (طبيب و معالج و حكيم و دانشمند)، قاملاميشي (طبابت و معالجه). قام در فرهنگ تركان ايران، آزربايجان و تركيه نيز جايگاه ويژه اي دارد. چنانچه در كتاب دده قورقوت بايينديرخان از اولاد قام آتا شمرده مي شود.

ريشه شناسي كلمه قام: قام در زبان تركي به معني حكيم، شمن-شامان است. در ميان اقوام مجاري قام به معني فالچي و كاهن است. در زبان موغولي كمه، خمه به معني كاهن، قاملاماق و يا قامماق به معني شامانگري و انجام دادن آئينهاي شاماني و قاميياق به معني فال است. در توضيح علت قام ناميدن شامانها چند نظريه وجود دارد كه مرتبط با معاني مختلف قام در زبان تركي و ويژگيها و اعمال يك شامان مي باشد:

-بن قام به معني چشم گير در اثر نور زياد است. مصدر قاماشماق به معني خيره شدن چشم در اثر نور زياد و قاماشديرماق مصدر متعدي قاماشماق به معني خيره كردن چشم، در ارتباط با اين بن مي باشند. قامها از آنجائيكه از آينده خبر مي دادند و بر پديده ها نام گذارده آنها را شرح و تفسير مي كردند، روشني بخش و روشنگر شمرده مي شدند.
-نام قام در ارتباط با فعل قاماماق به معني بستن و كليد زدن است كه مي تواند با به دست آوردن و تسلط بر روحها توسط قامها مرتبط باشد.
-معني سوم بن قام در همه زبانهاي توركي، مونقولي و تونگوزي در رابطه با جمع و تجمع است. از همين ريشه است كلمات قاموق و قامو (جميع). در زبان موغولي خاماخ به معني گرد هم آمدن و جمع شدن است. فرمهاي گوناگون اين كلمه در زبان و لهجه هاي توركي چنين اند: قاموق (تركي قديم، اويقوري، قاراخاني، تركي ميانه)، كامو (تركي-تركيه)، قامو (تركي-آزربايجان)، خاميخ (خاقاسي)، خاميك (تووا-توفالاري)، كاميك (آلتائي)، قاميق (شوري). قاماماق در تركي قيرقيزي و قازاقي به معني محاصره كردن، قامالاماق جمع شدن و تجمع انبوه است. احتمالا كلمات قالاماق-قالابا در تركي مدرن نيز از همين ريشه اند (قاماماق-قاماما). آئينهاي قامها نيز اغلب سبب گردهم آمدن و تجمع انسانها مي شوند.
-در زبان تونگوزي قديم كه از زبانهاي آلتائي مي باشد، قوم به معني روح است.

زبانشناس مجاري گيولا نئمئت در مقاله خود بنام (ŞAMAN KELİMESİNİN KÖKENİ ÜZERİNE- TÜRKÇE-MOĞOLCA SES TÂRİHİ İÇİN BİR KAÇ NOT. Gyula Németh) با حركت از برابري حروف "ك" در زبانهاي توركي با "ي" چوواشي، "خ" ياقوتي، "ج" و "چ" مونقولي، "س" مانچوئي و "ش" تونقوزي نشان داده است شامان كلمه اي آلتائي و فرم تونقوزي كلمه تركي قام است. وي در مقاله خود سير تطور و تحول قام-شامان را با استفاده از كلمات زير تثبيت و تبيين كرده است: قام (شامان) و مشتقات آن قامدي. (كهانت)، قاملا. (معالجه كردن)، قامنا. (شامانگري كردن)، قامدا. (شامانگري كردن)، قامليق (كهانت، پيامبري و جادوگري در زبانهاي توركي؛ يوم (نسخه سحرآميز درمان كننده) و يومش (شامان) در زبان چوواشي؛ ساما، سامان (راهب و كاهن) و مشتقات آن شاماشا. (فالچيگري، شامانگري)، سامدا. (فراخواندن شامانها)، سا. (خبر گرفتن) در زبانهاي مانچوئي؛ شاما، شام، سامان، هامان (شامان) و سا. (خبردار شدن) در زبانهاي تونقوزي، ... كلمه تركي قام به زبان كره اي نيز به عنوان عنوان شاهان خاندان سيللا وارد شده است.

چند نام مرتبط: در آزربايجان اتنيك و آزربايجان تاريخي (شامل همه استان كردستان و بخش شمالي استان كرمانشاه نيز مي شود) نامهاي جغرافيائي چندي با استفاده از ريشه قام فوق الذكر ساخته شده اند. از جمله:

-خانخام: در استان آزربايجان شرقي. در ارتباط با شامانيزم و به معني كاهن اعظم و رهبر ديني و ساحر بزرگ است. اين نام محرف و فرم موغولي نام قام غان و يا قام خان در كتاب دده قورقوت مي باشد. نام قام چاقاي نيز در بعضي از منابع به صورت قان چقا آمده است.
-قملو: در استان آزربايجان شرقي (هئشتري) و نيز در غرب قروه در استان كردستان، ... فرم اصلي كلمه قاملي به معني روستاي داراي قام است. همچنين نام روستاي قمچيان در استان كردستان.
- بنا به نظريه اي، احتمال دارد كه نام گراچقا (جنوب شرقي بيجار، بين روستاهاي خان اووا-خان آباد و قيزيل آغاج-قزل آغاج) و نامهاي بيشمار در فرمهاي قره جقه، قلعه جقه و گره چقا و .... همه محرف فرم اوليه قاماچيقا باشند. تحول اين نامها از قاماچيقا به قالاچيقا و قاراچيقا، به سياق تحول قاماما به قالاما-قالابا در تركي مدرن است. بخش اول قاما، اسم از فعل قامماق به معني قام و شامان است.

وجه تسميه قمچقاي

تركان اوليه آزربايجان كه باورهاي شامانيزم و تنگريچيليك آلتائي هنوز در ميانشان بسيار زنده بود، به هنگام مواجه شدن با كتيبه هاي قام چاقاي و يئددي ده‌ييرمه‌ن، ظاهرا علائم و نگاره هاي آنها را بر اساس اعتقادات و باورها، سنتهاي فولكلوريك و ميتولوژي توركي-آلتائي خود تفسير و تعبير كرده اند. وجود علائمي كه از آنها رعد و برق و آب و خدا و تاج و معبد استنباط مي شود، باعث گرديده مكان كتيبه ها عنوان معبدي براي نيايش خداي رعد و برق و يا چاقاي خان تصور شود. وجود علائمي شبيه به دف و پرچم بر نگاره ها نيز كه از لوازم انجام آئينهاي قامها مي باشند باعث شده انجام آئين نيايش در معبد مذكور به قام و يا شامان نسبت داده شود. (جالب توجه است كه خطي كه گفته مي شود اين كتيبه با آن نوشته شده خط رهباني و كاهني نام دارد. كاهن معادل و ترجمه قام در زبان تركي است). از اينجا نام تركيبي قام چاقاي به معني كاهني كه آئين نيايش براي رب النوع رعد و برق خيره كننده را انجام مي دهد حاصل شده است.

نامگذاري جايها و اماكن جغرافيائي بر اساس ميتولوژي و اسطوره هاي تركي، در سرتاسر آزربايجان اتنيك (مناطق ترك نشين شمال غرب كشور) و نيز آزربايجان تاريخي (كه شامل همه استان كردستان و نيمه شمالي استان كرمانشاه نيز مي باشد) امري رايج بوده است. چنانچه طبق يك نظر در بخشهاي آزربايجاني مورد بحث استان كردستان، نامهاي يئددي ده‌ييرمه‌ن (هفت آسياب) و حتي نام شهر بيجار-بايجار برگرفته از ميتولوژي تركي است:

-ده‌ييرمه‌ن يييه‌سي: چند صد متر به پيش در ده‌ييرمه‌ن دره‌سي (دره آسياب) بازمانده‌های ویران بنائی ‌سنگی بنام "اسكي ده‌ييرمه‌ن"- آسیاب کهنه قرار دارد. به اعتقاد بوميان اين دره نام خود را از همان آسیاب گرفته است. علاوه بر وجود آسيابي واقعي در اين مكان، احتمال ارتباط اين نام با ميتولوژي تورك نيز- مانند نام قام چاقاي- وجود دارد (نگاه كنيد به بخش وجه تسميه قام قاچاي در همين مقاله). در ميتولوژي تورك "ده‌ييرمه‌ن يييه‌سي" و يا "ده‌ييرمه‌ن آناسي" (به تركي به معني روح محافظ آسياب)، پيرزني با موهاي سفيد است كه مانع از نزديك شدن ارواح خبيثه به آسياب مي شود و همزمان از كساني كه آرد به آسياب مي آورند، حفاظت مي كند. اعتقاد بر اين است كه از حركت باز ايستادن خود بخودي پره هاي آسياب در روزهائي كه باد وجود ندارد، نشانگر آمدن و حضور ده‌ييرمه‌ن يييه‌سي در اطراف است. در چنين مواقعي همه خاموش مي شوند. (كلمه ده‌ييرمه‌ن با كلمه ده‌ييرمي به معني دائره همريشه مي باشد.)

-بايچار: در ميتولوژي تورك بايچار، حيواني است كه به منظوري قدسي قربان مي شود. همچنين حيوان و خوراك و نوشاكي است كه بدين منظور در طبيعت رها مي گردد. در اين نام مفهوم رزق و گذران زندگي و ثروت و تقدس وجود دارد. از همين ريشه است بايچارماق به معني قربان كردن. از ريشه باي، پاي، ماي. باي در زبانهاي توركي و مونقولي و معادل آن بايان در زبانهاي مانچو و اونك، به معني غني و اصيل است. نام مركز آزربايجان افشار، شهر بيجار نيز از همين ريشه است.

- بيات- بايات: از اسما خداوند به معني غني. اكثرا اين كلمه را فرم جديد "باياغوت" ميدانند. باياغوت" از تركيب "باي+ آغوت". "-آغوت" پسوند تحبيب در تركي باستان است. "بيات" نام يكي از طوائف ٢٤ گانه اوغوز است كه در تشكل ملل تركمن و ترك در ايران بخصوص از جنوب همدان تا سواحل خليج عربي، در آزربايجان، عراق و تركيه و فرهنگ توركي نقش بسيار اساسي داشته است. بسياري از شخصيتهاي برجسته ترك مانند دده قورقوت، كوراوغلو، فضولي از بياتها هستند.

-بيانلو-بايانلي: نام روستائي در شرق بيجار-بايجار و جنوب ياسوكند-ياسوكن. برخي نام بايات (بيات) توركي را جمع قديم كلمه بايان به معني غني و ثروتمند دانسته اند. (در توركي باستان برخي از اسامي و عناوين مختوم به "ن"، با تبديل آن به "ت" جمع بسته شده اند، مانند تارخات، تيگيت و بايات كه به ترتيب جمع تارخان، تيگين و بايان اند). اين كلمه به شكل اوليه خود بايان در ميان تركان باستان آوار، اون اوغور و اويغورها و ديگر اقوام آلتايي نيز رايج بوده است. عنوان" بايان" لقب بزرگترين خاقان توركهاي اويغور "بايان چور" (به معني شاهزاده ثروتمند) است. "بايان" بعدها به شكل "بوگ يان" وارد زبان روسي شده، در زبانهاي اسلاوي شبه جزيره بالكان به شكل "بان" و به معني والي بكار رفته و همچنين به زبان مجاري نيز وارد شده است. عنوان "بايان" در نام طائفه توركي "باياندور، بايندر، بايندور، باييندير" از توركهاي اوغوز نيز موجود است. دور" پسوند تكثير در نام قبائل توركي است مانند "چاولدور". باياندورها يكي از قبايل توركي هستند كه در قرون وسطي در تمام ايران، بين النهرين، آناتولي و قفقاز پراكنده شده بودند. بايندورها موسس يكي از مهمترين دولتهاي تركهاي توركمان در تاريخ يعني دولت "آغ قويونلو" و يا "بايندريه" ميباشند.

-آلپاغوت: نام روستائي در نزديكي روستاي قام چاقاي. "آلپ + آغوت" به معني دلاور محبوب، جنگاور، شاهزاده. آغوت پسوند تحبيب در تركي باستان است. در تركي قديم به شكل عنوان نيز بكار رفته است. نام يكي از مهمترين طوائف تشكيل دهنده كنفدراسيون تركان قاراقويونلو كه بر بخش عمده جنوب آزربايجان (همدان و پيرامون آن در شرق استان فعلي كردستان) حاكم بوده اند. آلپاغوت تركان باستان در دوره اسلامي جاي خود را به آلپ ارن (آلپ اره‌ن) جنگاوران مقدس و غازي داده است.

در باره نام روستاي گن چرمه -كن چرمي:

نام ديگر روستاي قام چاقاي، گن چرمي و يا كن چرمه مي باشد. اين نام يك نام تركيبي تركي و به نحو تركي (صفت-موصوف) است. فرم گن چرمه به معني جاي سرسبز و پر آب در ساحل رودخانه و يا منبع آب وسيع است. فرم گن چرمي نيز به معني مكان وسيع تجمع آب است:

-بخش گن و فرم قديميتر كن-كينگ صفتي به معني وسيع و فراخ است. صفت كن و يا گن كه در نامهاي جغرافيائي پيش از اسامي مي آيد و به معني فراخ و گسترده است، غير از اسم-پسوند تركي كن مستعمله پس از نامهاي جغرافيائي مانند نام شهر ياسوكن – كه تصادفا آن هم در بخش آزربايجاني استان كردستان قرار دارد- است. اسم-پسوند تركي كن در نام ياسوكن و نامهاي جغرافيائي مشابه آن به معني مكان و جايگاه است.

-فرم چرمه به معني جاي سرسبز و پرآب در ساحل رودخانه، و منبع آب است. از همين ريشه است چرمه‌ك به معني بهبود يافتن (در جاي سرسبز، در منبع آب گرم،...) و چرميك به معني مكان، آبگرم، حمام آب گلي، آب گرم مقدس (منبع: تورك سؤيله‌نجه سؤزلويو. دنيز قاراقورت)، چرمه داش (نام روستائي در هوراند، آبش احمد)، چرلو (نام روستائي در سراب¬-ساراو)، چرليك (به معني نوعي علف سمي كه در بيابان مي رويد)، چركز-چركه‌ز (علفي كه در ريگزار مي رويد).

-فرم چرمي به معني اعم جا و مكان (معمولا در طرف مقابل) است. اين بخش خود مركب از بن چر و پسوند –مي است. بن چر بنا به ديوان لغات الترك محمود كاشغري، فرم اوغوزي كلمه يئر به معني مكان و جا، مكان تجمع آب است. پسوند اسم ساز –مي نيز در برخي از اسامي مانند نمونه ده‌ييرمي به معني هر چيز دائره شكل (سكه دائره‌وي، سنگ دائره‌وي آسياب) مشاهده مي شود. (ده‌ييرمي همريشه با ده‌ييرمه‌ن به معني آسياب است).

-در زبان تركي باستان همچين كلمه اي به شكل گؤرموك (گرموك-گرميك-چرميك-چرمي) وجود دارد كه به معني مكان دائره‌وي اجراي آئينها و نمايشهاي شامانهاست. اجراي نمايشات در مكانهاي دائره‌وي سنتي ريشه دار در ميان توركان آسياي ميانه و باز مانده از سنت چرخيدن شامانها حين اجراي آئينهايشان است. اين سنت در قرن نوزده نام اورتا اويونو را بخود گرفته و براي اوغوزخواني و داستان سرائي و نقالي بكار رفته است. از همين ريشه است گؤروم به معني كهانت.

-در زبان موغولي فعل چرمه به معني پاك كردن برف است. قابل ذكر است كه در سرتاسر استان كردستان فعلي، اسامي جغرافيائي متعددي به زبان موغولي وجود دارند.

ريشه شناسيهاي نادرست:

-در برخي منابع نام قام چاقاي به صورت اشتباه قم چقا نوشته مي شود، اين نيز احتمال ارتباط اين نام با كلمه جقا-جيقا را به ميان مي آورد. در زبان تركي كلمه اي به شكل جيقا (جيققا، جيغا، جيقه، جغه، جقّه، ...) وجود دارد كه در نامهاي جغرافيائي نيز بكار مي رود و غير از چاقاي مي باشد. جيقا از ريشه چيخماق (بيرون آمدن، سر برآوردن) با افزودن پسوند اسم ساز از فعل –ا به بن فعل چيخ (و بنا به نظر ديگري جيققا از تركيب بن چيخ به علاوه پسوند اسم ساز –قا) حاصل شده و به معني تاج، پرك، هر چيزي مانند پر و .... كه به كلاه نصب كنند، زیوری از پر درنا كه بهادران و دلیران بر کلاه خود گذارند، بته ای ساخته از پر پرندگان بر بالای کلاه پادشاهان و كلاه دخترانه است. كلمه جيقا همريشه با كلمه چيخاناق (بالقاري)، شاناق (تووا-توفالاري)، آشاناق (توفا) به معني خار است. از همين ريشه بته جقه نقشی زینتی شبیه سروی خمیده است که بیشتر در صنعت قالی بافی، ترمه، زردوزی و مانند آن به کار می رود. (علاوه بر جقه، كلمات بته-بوتاق، قالي و ترمه-تيرمه نيز تركي اند). كلمه تركي جيقا-جقه-چقا-چغا در نامهاي جغرافيائي تك واژه اي و يا تركيبي به ويزه به صورت موصوف بكار مي رود. مانند جقه (بدوستان، هریس، اهر)، چقا (مشک آباد، فرمهین، اراک. نيز فارسینج، اسدآباد، همدان). همچنين گراچقا (جنوب شرقي بيجار، بين روستاهاي خان اووا-خان آباد و قيزيل آغاج-قزل آغاج) و نامهاي بيشمار در فرمهاي قره جقه، قلعه جقه و گره چقا و .... كه همه محرف قارا چيقا مي باشند (احتمال ديگر تحول اين نامها از قاماچيقا به قالاچيقا و قاراچيقا بوده باشد. بخش اول قاما، اسم از فعل قامماق به معني قام و شامان است).

-در برخي منابع تركي نام قام چاقاي را به صورت قم چقا نوشته و تاج بزرگ قوم معني كرده اند. در اينجا بخش قم معادل قوم عربي به معني طائفه و ... و بخش چقا معادل جيقا`ي تركي به معني تاج گرفته شده است. اين ايضاح و ريشه شناسي نادرست است. هرچند جيقا به اين معني- همانگونه كه فوقا ذكر شد- در برخي از اسامي جغرافيائي نيز آمده است.

-در برخي نامهاي جغرافي تركيبي كلمه جقا-جغا بخش اول نام را تشكيل مي دهد. شماري از اينگونه نامها مخصوصا اگر بخش دوم آنها كلمه اي ايرانيك باشد، احتمالا ريشه در چقا در زبانهاي لري، لكي و برخي لهجه هاي کردی جنوب بمعنی تپه دارد. في الواقع نيز اكثر اين نامها در نواحي لرنشين و لك نشين و كردي جنوبي است: چغا بهرام (ژان، دورود، بروجرد)، چقا چوبين (گوران، شاه آباد)، چقا زرد (خالصه، مرکزی، کرمانشاهان)، چقا سفید (خالصه، مرکزی، کرمانشاهان)، چقا کبود ( چوار، ایلام)، چقا کبود (باوندپور، مرکزی، شاه آباد)، ...

-در برخي نوشته هاي اينترنتي كلمه قمچقای را مركب از دو واژه ی قوم تركي به معنای ریگ و شن و چقاي لري به معنای تپه دانسته اند. اين ريشه شناسي دو زبانه نادرست است.

-يك تن از محققين ناسيوناليست افراطي فارس، در تلاشي براي ريشه سازي پارسي-ايرانيك-اوستائي براي نام تركي قام چاقاي، بخش قام را تحريف شده و معرب بن فعل كندن و بخش چاقاي را تحريف شده و معرب چكاد كه گويا در فارسي ميانه به معني قله كوه بوده است دانسته است. محققين ناسيوناليست فارس، در باره نام گن چرمي نيز به ريشه يابي پارسي-اوستائي دست يازيده اند. چنانچه محقق مزبور بخش چرمي را به كلمه چارمان كه گويا در پارسي باستان وجود داشته و به معني تخته سنگ صاف و صيقل خورده است ربط داده و ديگري (غياث آبادي) اين كلمه تركي را از ريشه چرم فارسي به معني پوست دانسته است. حال آنكه كتيبه مذكور سنگ نوشته است نه پوست نوشته. علاوه بر آنكه كوچكترين دليل و سند و قرينه و شاهدي براي همچو ريشه يابيهائي وجود ندارد، كن فارسي بن مضارع فعل كندن است و به عنوان پسوند و صفت فاعلي بكار ميرود، نه به صورت اسم و پيشوند و صفت مفعولي و به معني كنده شده و كتيبه.

-قانجيغا- قانجيرغا-قانجوغا: به معني كمرهاي نازك در قسمت جلوي زين، فتراك، ترك زين است.

-چاغاتاي-جغتاي: نام قام چاقاي با كلمه چاغاتاي- جغتاي بي ارتباط است. چاغاتاي كلمه اي موغولي به معني شخص سفيد و از ريشه چاغان به معني رنگ سفيد به علاوه پسوند تاي، ته‌ي، داي، ده‌ي به معني صاحب صفت و خصوصيتي است.

ایسفندین 17-سینده گونئی آزربایجانلی میللی فعال مئیثم جولانی اردبیلده توتوقلانمیشدی

ساوالان پورت : آلدیغیمیز خبرلره گؤره گونئی آزربایجانلی میللی فعال میثم جولانی، آنا دیلی گونونده بیلدیریش یایماق دلیلی ایله ایسفند آیینین 17- سینده اردبیل ده ایطلاعات مامورلاری طرفیندن توتوقلانیب.

ایطیلاعات مامورلاری اللرینده هئچ بیر رسمی حؤکم اولمادان، میثم جولانی نی ایطیلاعات ایداره سینه آپاریبلار و 8 گون ساخلادیقدان سورا اردبیل زیندانینا گؤندریبلر. همچنین مئیثم جولانی فروردین آیینین 6- سیندا 20 میلیون تومنلیک وثیقه قارشیلیقیندا گئچیجی اولاراق آزادلیغا بوراخیلیب.
اؤیرنجی

۱۳۹۱ فروردین ۱۱, جمعه

موسیقی آذربایجان: مهاجرت برای حفظ فرهنگ

ساوالان پورت : برنامه افق  تلوزیون صدای آمریکا با اجرای سیامک دهقانپور به بررسی موسیقی آزربایجانی با شرکت خانم پریسا ارسلانی هنرمند اورمیه ای و آقای خسرو امیری استاد اپرا و موسیقی از تبریز که هردو مقیم ترکیه می باشند اجرا شد. 

استفاده از کلمات سیاسی دقیق ،نظیر استفاده از ترمین های آزربایجان شمالی و ملت آزربایجان و همچنین بیان درد های مشترک آزربایجان بسیار برجسته بود. خانم پریسا ارسلانی گفت : زبان و فرهنگ آزربایجانی هیچگاه از بین نخواهد رفت.

آقای امیری بسیار زیبا به بررسی آسیمیلاسیون زبانی و فرهنگی در آزربایجان پرداخت و آسیمیلاسیون را ضربه مغزی به کودکان آزربایجانی خواند.
کامنت های ایران پرستان و افراطیون فارس در صفحه فیس بوکی برنامه افق و عصبانیت آنان از آقای خسرو امیری و خانم پریسا ارسلانی بسیار جالب می باشد. 

آقای دهقانپور که خود کرد می باشد و به ایرانیان غیر فارس تعلق دارد نشان داد که مسلط به مسائل آزربایجان بوده و بدون جانب داری و بیطرفانه به طرح مسائل روز آزربایجان و گریز به خشکاندن عمدی دریاچه اورمیه پرداخت که جای تشکر و امتنان دارد. 

خبرگزاری اورمو ایشچیلری از اجرای چنین برنامه هایی استقبال کرده و به انعکاس آن کمک خواهد کرد .  با تیک بر روی لینک زیر این برنامه زیبا را ببینید:


قيرغيزيستان پرئزيدئنتي: "بیز تورکوک"

ساوالان پورت : قيرغيزيستان پرئزيدئنتي: «بيزي تئز-تئز ديز چؤکدورمه‌يه چاليشيرلار، آما بيز هئچ واخت اونلارين کؤله‌سي اولماديق و اولماياجاغيق»

«ديز اوسته ياشاماقدانسا، آياق اوسته مرد اؤلمک ياخشيدير»

باکيدا صفرده اولان قيرغيزيستان پرئزيدئنتي آلمازبئک آتامبايئو آذربايجان ميللي مجليسينه (م.م) گليب. م.م اسپيکئري (سؤزچوسو)اوقتاي اسدوولا گؤروشن قيرغيزيستان پرئزيدئنتي داها سونرا آذربايجان پارلامئنتينين ايجلاس زالينا داخيل اولوب. 

دئپوتاتلار آلمازبئک آتامبايئوي آلقيشلارلا قارشيلاييبلار.
قيرغيزيستان پرئزيدئنتي مم دئپوتاتلاري قارشيسيندا چيخيش ائدير. آنادولو تورکجه‌سينده دانيشان آلمازبئک آتامبايئو «بيز تورکوک، بيزيم آتالاريميز، بابالارينيز دا تورکدور»، – دئيه بيلديريب. آلمازبئک آتامبايئو دئييب کي، قيرغيزيستان و آذربايجانين يولو چوخ کئشمکئشلي و ازيتلي اولوب: «آما خالقيميز تاريخ و عادتلريميزي بو گونه قدر ياشاديبلار. بيز آتالاريميزين روحونا اويغون، اونلارين يولو ايله گئتميشيک. بيزيم آتالاريميز، بابالاريميز چوخ جسور، آزادليغي سئون اينسانلار اولوب. اونلار عصرلر بويو تورک روحونو قوروياراق تاريخي عادتلري بو گونه قدر ياشاديبلار. بيز آتا-بابالاريميزين دئديکلرينه عمل ائتمه‌ليگيک».

او، حئيدر الييئوين «دده قورقود» و «ماناس» داستانلاري باره‌ده سؤيله‌ديگي فيکيرلردن سيتات گتيريب.
آلمازبئک آتامبايئو سووئت دؤورونده قيرغيزيستانا 10 مين آذربايجانلينين کؤچورولدويونو بيلديريب: «بو گون قيرغيزيستاندا ياشايان آذربايجانليلار آراسيندا 3 پروفئسسور، 3 ائلملر دوکتورو، 20 ائلملر ناميزه‌دي وار. آذربايجانليلار قيرغيزيستاندا دئمک اولار کي، بوتون ساحه لرده چاليشاراق اؤز تؤهفه‌لريني وئريرلر».

قارداش دؤولتين باشچيسي اؤز چيخيشيندا قيرغيزيستانين قارشيلاشديغي پروبلئملردن ده سؤز آچيب: «قيرغيزيستان 20 ايل اؤنجه موستقيلليگيني ائلان ائتسه د، بيز فاکتيکي اولاراق بوتون گوجلو دؤولتلردن هم تئخنيکي، هم ده فيزيکي جهتدن آسيليييق. بو، چوخ تأسوفلنديريجيدير».

آلمازبئک آتامبايئو ميثال کيمي هر ايل چتينليکله ديگر اؤلکه‌لردن ياناجاق ايدخال ائتديکلريني گؤستريب: «بيزي تئز-تئز ديز چؤکدورمه‌يه چاليشيرلار. آما بيز هئچ واخت اونلارين کؤله‌سي اولماديق، اولماياجاغيق. ديز اوسته ياشاماقدانسا، آياق اوسته مرد اؤلمک ياخشيدير. 

 قيرغيزيستان و آذربايجانين موستقيلليگي اوغروندا اؤلموش آتالاريميزين، بابالاريميزين خاطيره‌سي، آللاه بيزه کؤمک اولسون. قارداش آذربايجان خالقينا خوشبختليک و ريفاه آرزو ائديرم». قيرغيزيستان پرئزيدئنتينين چيخيشي م.م دئپوتاتلاري طرفيندن آلقيشلارلا قارشيلانيب. م.م اسپيکئري(سؤزچوسو) اوقتاي اسدوو اونا صميمي چيخيشينا گؤره تشککور ائديب.

قایناق : خالق جبهه سی

سود و زیان تجزیه ایران-انصافعلی هدایت

ساوالان پورت : تجزیه شدن ایران شک نکنید. خودمان را گول نزنیم. دیگر، اتهام "خیانت به ایران و کشور"  عذاب وجدان نمی آورد. باید کج
نشست و راست دید و کلاه خود را هم قاضی  نکرد.

من: انصافعلی هدایت، روزنامه نگار آزاد و مستقل آذربایجانی، خود قربانی نژاد پرستی و خود برتر بینی روشنفکران فارس هستم و از همه شما روشنفکران و نویسندگان ایرانی می پرسم: ایران، برای من و وطنم چه کار کرده که من و وطنم با ایران (شما) بمانیم؟ در این باره، وقتی در ایران بودم، مقاله ها نوشته ام اما از وقتی از ایران خارج شده ام، مجبور به خود سانسوری و سکوت شده ام

خانم مهر انگیز کار در مقاله پر ارزش "اهوازی و احوازی" مسایل بسیار مهمی را بر زبان آورده اند که من به سهم خودم از ایشان بسیار ممنونم. اما این جمله "واضح است که جدائی برای احوازی سودی ندارد ، او را و قوم او را آزاد نمی گذارند تا از آن منطقه ی پر برکت به سلیقه ی خود بهره برداری کنند" ایشان من را به نوشتن این مقاله مجبور کرد.
مدت ها بود که از ترسم، مقاله ای نمی نوشتم. از روشنفکران خارج نشین می ترسیدم. آن ها لبه دیگر قیچی جمهوری اسلامی هستند. تنها فرقشان در کمی و زیادی رنگ مذهب و ملی گرایی است.

 آخرین باری که در مقاله ای به زبان انگلیسی به ایرانیان هشدار دادم که ایران سرزمین خون و خون ریزی خواهد شد، درست 48 ساعت بعد از آن که رئیس ایرانیم آن مقاله را دید، از کارم اخراجم کرد. به نظر او، من، تجزیه طلب بودم. این آخرین سودی بود که من از ایرانی بودنم و از ایرانی های خیلی وطن پرست کسب کردم و دیگر به من کاری داده نشد و نمی دهند. همان طور که از سال 1375 تا 1384 در ایران اسلامی، کاری در رسانه ها به من داده نشد و هر کجا کار کردم، حقوقم را پرداخت نکردند و شکایت هایم هم به جایی نرسیدند (اما این باعث نشده که من تجزیه طلب شوم. هنوز هم تجزیه طلب نیستم ولی ...)

چرا اگر ایران تجزیه شود، برای ایران و مناطق تجزیه شده، سودی نخواهد داشت؟ اتفاقا، و من به تازگی به این نتیجه رسیده ام که راه ایران به سوی دموکراسی، حقوق بشر، و ترقی سیاسی و اقتصادی از درون شعله های تجزیه می گذرد. چون، روشنفکران ایرانی همه راه های دیگر را به بن بست کشانده اند و در خفقان ملت های ایرانی، دست حکومت و روشنفکران حکومتی را از پشت بسته اند. آیا در ایران، روشنفکر و جریان روشنفکری وجود دارد؟ خود مبحث دیگری است.

سوال، در مقابل آنگونه استدلال ایرانی هایی که امثال خانم  کار می اندیشند، این است: کدام کشورجدیدی که از تجزیه یک کشور دیکتاتوری به وجود آمده، باخته است، سودی نبرده؟ و رو به بهبودی نرفته است؟ مثال بیاورید!

 پس چرا آذربایجان، کردستان، بلوچستان، عربستان (خوزستان) و ... تجزیه نشوند؟ ایران چه شاخه گلی را بر سر این مناطق زده است که با جدایی از ایران، آن نعمت ها و مزایا را از دست خواهند داد؟ از کدام مزایای اقتصادی، زبانی، آموزشی، تاریخی، حقوقی، اداری، فرهنگی، سیاسی، برابری حقوقی، برابری اخلاقی، رفاه اجتماعی، بهداشتی، کاری، شغلی، امنیتی، موسیقی، رقص و بقیه هنرها و ... سخن می توانید بگویید که جدایی از ایران باعث از دست دادن آن ها می شود.

با جدایی آن ها از ایران،  شما نمی توانید به آن ها زبان خودتان را به اجبار آموزش داده و آن ها را از فرهنگ، تاریخ و تمدن خودشان بریده و به آن ها بقوبولانید که حقی در این سرزمین ندارند و اگر نمی خواهند با شما بمانند باید از آن جا بروند.
کشورهای مستقل همسایه در اطراف ایران، چه ضرری از استقلالشان برده اند که این سرزمین ها ببرند؟ کدام یک از آن کشورها از ایران و به خصوص از مناطق حاشیه ای ایران (مستعمره ها) عقب مانده ترند؟

مگر نه این که ایران، دیکتاتوری و روشنفکران دیکتاتورش با نفت خوزستان زنده اند و نفس می کشند؟ اگر خوزستان از ایران جدا شود و کشور عربستان را تشکیل بدهد، ایران ضرر می کند یا عرب های خوزستان؟

مگر نه این که میلیارها دلار پول نفت مردم خوزستان به جیب تهران و اصفهان، کرمان، مشهد ... می ریزد و دیکتاتوری سیاسی و دیکتاتوری روشنفکری را در ایران شما، آبیاری می کند. و هر روز، قلدری و دیکتاتوری سیاسی، اقتصادی، فکری و نژاد پرستی شما شکوفا تر و دیوانه تر می شود؟

اگر عاقل باشیم، عرب ها و خوزستانی ها را به تجزیه ترغیب می کنیم تا حقوق انسانی خودمان را بدست بیاوریم. آزادی هایمان را بدست بیاوریم. دموکراسی و حقوق بشر را بدست بیاوریم. از منجلاب و عقب ماندگی که به نام ایرانی و آریایی به ما تحمیل می شود، رهایی یابیم. انسانیتمان را باز یابیم. انسانیتی که ما از آن دفاع می کنیم، عین وحشیگری است اما خودمان را به نادانی و پردانی زده ایم.

 آزادی بهایی دارد و باید آن را پرداخت. روشنفکری هم بهایی دارد که باید پرداخت. مناطق عقب مانده ایران که خواهان جدایی هستند و می خواهند حقوق و مزایایی انسانی و اجتماعی خودشان را  بدست بیاورند هم باید بهایی بپردازند.

عربستان (خوزستان) نفت دارد. گاز دارد. لب دریا است و به راه های آبی جهان مرتبط. اگر از ایران جدا شود، در چند سال، به پای کشورهای عربی آن طرف خلیج می رسد. دهه ها عقب ماندگی فرهنگی و اقتصادیش را جبران می کند. کار برای بومی ها فراوان می شود. درآمدشان بالا می رود. استانداردهای زندگی مادیشان افزایش می یابد و به طبع آن، استانداردهای فرهنگی هم افزایش می یابد. در منطقه و جهان، تحقیر نمی شوند که هیچ، به واسطه استقلال، به خود می بالند. سر بلند می شوند و از حقارتی که اکنون تحمل می کنند، رهایی می یابند.


در مقابل اما، ایران نفت عربستان را از دست می دهد. گاز عربستان را از دست می دهد. میلیاردها دلار حاصل از آن ها را از دست می دهد.  پهنه خاکی و جغرافیایی آن را از دست می دهد. نفوس انسانی و جمعیت فعال و مولد آن را از دست می دهد. راه دست یابی به دریا و اقیانوس از آن منطقه را از دست می دهد. تجارت بین الملل برایش پر هزینه تر و سودش کمتر می شود. سرمایه مالیش، بشدت کاش می یابد. پول در گردشش بی ارزش می شود. ارتش و سپاهش، مجبور می شوند، نیروهای سرکوبشان را بشدت کاهش بدهند. دولت، مجبور می شود، کارمندانش را اخراج کند. کارهای عمرانی که با پول نفت و گاز سر و سامان می گرفتند، می خوابند. تولیدات وابسته به صنایع دولتی، متوقف می شوند. نمی تواند سرمایه گذاری جدیدی داشته باشد. پروژه هایی که در سال های قبل سرمایه گذاری شده بود، نیمه کاره رها می شوند. بسیاری از دانشگاه ها و مدارس بسته می شوند. چون بودجه ای برای آن ها نمی ماند. کتاب های درسی که با پول نفت چاپ و توزیع می شدند، دیگر چاپ نمی شوند. فعالیت های فرهنگی که در راستای ترویج زبان فارسی در خارج از ایران و در سراسر ایران انجام می گرفت و تمامی سازمان ها و تشکیلاتی که برای ایران ها فرهنگ تراشی می کردند، و نژاد پرستی را آبیاری، محو و نابود می شوند یا کم رمق می گردند.


در نبود پول نفت و در مقابل شکوفایی همه جانبه عربستان به عنوان یک واحد سیاسی نو ظهور، ایران در چند سال، اسیر بیکاری، افسردگی و عقب ماندگی همه جانبه می شود. مگر آن که بخواهد از اسارت عقاید کهنه و ضد بشری و عقب مانده نژاد پرستی رهایی یابد و به جامعه بین المللی بپیوندد. مگر نه آن که روشنفکران آن، هم در صحنه بین المللی و هم در پهنه کشوری بر طبل افتخار بر آریایی می کوبند و همه انسان ها و فرهنگ ها و تمدن ها را تحقیر می کنند؟ این در حالی است که همه این نوع رفتارهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر ضد قوانین بین المللی است. تصور ایرانیان از حقوق بشر، تنها بر حول محور فارس، ترک، کرد، عرب، بلوچ، ترکمن، لر، شمالی (مازنی و گیلکی) و ... می چرخد. روشنفکران و فعالان حقوق بشر آن، از ایران دم می زنند اما مقصودشان، تامین منافع یک قوم به نام "فارس" است.

اگر آذربایجان، کردستان، بلوچستان، شمال و ... از ایران جدا شوند، وضع ایران از همه جهت وخیم می شود. ایران و اقتصاد و فرهنگ نژاد پرستانه اش می میرد. شاید و شاید روزی روزگاری در خاکستر آن، جوجه سیمرغی پدیدار شود. اما شاید ...

آذربایجان، کردستان، بلوچستان و ... هم از نفت و گاز عربستان و اهواز (احواز) بی نصیب نیستند. کارها و سرمایه گذاری های دولتی – هر چند اندک –  در این مناطق هم می خوابند. بیکاری گسترش می یابد. به طبع تهران، ورشکستگی اقتصادی همه جانبه و عمیق، در همه این مناطق بوقوع می پیوندد. همه این مناطق، از جدایی عربستان از ایران متضرر می شوند و مدت ها طول می کشد، تا روی پای نحیف خودشان بایستند اما عربستان، از همان روز اول، راه شکوفایی را در پیش می گیرد.

حال تصور کنید که آذربایجان هم از ایران جدا شود. آذربایجان چه ضررهایی را تحمل خواهد کرد؟

تنها ضرر برای آذربایجان و دیگر مناطق خواهان جدایی از ایران، از دست دادن درآمد مالی حاصل از نفت خوزستان خواهد بود. ولی همان طور که اکنون خود خوزستان سهم چندانی از پول نفتش ندارد، سهم چندانی هم به دیگر مناطق نمی رسد. برای همین آن ها بسیار عقب مانده هستند.

در حقیقت، عربستان (خوزستان) مستعمره تمام و کمال با همه مشخصه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و ... فارس  به تمام معنی هست. استعمار فارس، به خون و نفت خوزستان زنده و قادر به استعمار دیگر مناطق است. اگر خوزستان آزاد شود، دیگر مناطق به خودی خود آزاد می شوند.

اگر آذربایجان در استعمار خوزستان، به اندازه فارس دخیل نباشد، نقش غیر قابل انکاری در این روند دارد و به هر حال، در این استعمار سهیم است، حتی اگر خودش مستعمره باشد اما اگر مستقل شود، پول نفت و گاز را از دست می دهد.

در عوض، طعم استقلال را می چشد. سرنوشتش را خودش می نویسد و فارس برای او برنامه ریزی نمی کند. در سر راه ایران و اروپا قرار دارد و ایران مجبور است از آن بگذرد تا به اروپا برسد. با همسایه ها و اروپا رابطه سیاسی، اقتصادی و ...  برابر برقرار می کند. در مناطق جغرافیایی خودش، زبان و فرهنگش را ترویج می هد. این همان چیزی است که فارس اجازه اش را نمی دهد. در مدارس و دانشگاه هایش، زبان خودش آموزش داده می شود. تاریخ و فرهنگش، از زیر خروارها خاک و خرابه و دروغ گویی آریایی به بیرون می آید. شخصیت های تاریخیش، ادبی و فرهنگیش، سیاسی و اقتصادیش احترام خود را باز می یابند. از تحقیری که فارس ها به او روا می دارند، رهایی می یابد. در اندک زمانی، راه خود را باز می یابد. با همسایه های هم فرهنگ، هم زبانش و هم تاریخش– بدون ترس از اتهام های رنگا رنگ-  رابطه برقرار می کند.

حداقلش آن است که مثل جمهوری چک، کشوری بدون دسترسی به آب های بین المللی می شود. ولی یک واحد سیاسی خواهد بود و به همان اندازه که با فارس رابطه خواهد داشت، با آنکارا، آذربایجان، با آمریکا، با عربستان، با کردستان و دیگر واحدهای سیاسی رابطه خواهد داشت.

در بخشی از این جمله خانم کار "واضح است که جدائی برای احوازی سودی ندارد ، او را و قوم او را آزاد نمی گذارند تا از آن منطقه ی پر برکت به سلیقه ی خود بهره برداری کنند" نگرانی از آن است که دیگر دولت ها و به خصوص استعمارگان به خوزستان اجازه ندهند تا آزاد باشد و از منطقه پر برکت خود، به سلیقه خود بهره برداری کنند.

از این سخن چنین بر می آید که عرب ها در ایران امروزی آزادند و به سلیقه خودشان از منابع خودشان استفاده می کنند. اما ایشان
 هم مانند همه کسانی که می دانند اما انکار می کنند یا خودشان را به کوری عقلی و غفلت می زنند تا در انکارشان بمانند، می دانند که فرقی در میان استعمارگر و مستعمره نیست. استعمارگر استعمارگر است و مستعمره مستعمره است. فرقی هم در بینشان نیست اما اگر هم فرقی باشد، به نفع خوزستانی ها خواهد بود. تصور می کنم خانم کار آن قدر شجاعت دارند که بپزیرند، خوزستان اگر مستعمره آمریکا یا انگلستان یا آلمان، یا سوئد یا سوئیس بود، وضعیت فرهنگی، زبانی، اجتماعی، آموزشی، اقتصادی، کاری، رفاهی، بهداشتی و ... بهتری داشت. آزادی هایش بهتر بود و ...

جمله آخر این که: وضع تهران و فارس را با مناطق مستعمره ای چون خوزستان، آذربایجان، کردستان، ترکمن صحرا، بلوچستان یکسان و در یک شرایط تصور نفرمایید. این گونه تصور از ایران، عین کوری سیاسی و حماقت سیاسی است. ملت های ما در مناطق مستعمره، از آزادی هایی که شما در مناطق استعمارگر دارید هم محروم هستند. ما اجازه نداریم نام غیر فارس هم داشته باشیم. تمامی نام های جغرافیایی ما را به فارسی تغییر داده اند؟ زبان ما ممنوع است و زندانیان سیاسی ما برای بدست آوردن آزادی سیاسی و دموکراسی در ایران مبارزه نمی کنند. آنان برای بدست آوردن حق آموزش به زبان مادری خودشان در زندان ها می پوسند. آن ها می خواهند فرزندانشان نام کوروش، داریوش، هخامنش، و ... را روی فرزندانشان نگذارند. آن ها می خواهند از نام های ترکی که قدغن است استفاده کنند. هنوز برای ما آذربایجانی ها و کرد ها زود است که به دنبال فانتزی باشیم. هنوز شما روشنفکران ایران، حقوق اولیه ما را به رسمیت نشناخته اید و نمی دانید، این رفتار شما مخالف قوانین حقوق بشری و بین المللی است یا اگر می دانید، باور ندارید و معترف نیستید.

آیا واقعا شما و ما روشنفکران ایران زمین، حقوق بشر، کنوانسیون های رفع تبعیض نژادی، آزادی های زبانی را برای ایرانیان ترک، کرد، بلوچ، عرب، ترکمن، لر، بختیاری، قشقایی، ایلامی، مازنی، گیلانی، خراسانی، برسمیت می شناسیم؟ و به آنان حق می دهیم که زبان خودشان را یاد بگیرند؟ و حاضرید تا زبان آنان را یاد بگیرید؟

 اگر اعتقاد داریم و قوانین بین المللی را می پذیریم، آیا شجاعت آن را داریم که این اعتقاد را در نوشته ها، گفتارها، رفتارهای سیاسی و اجتماعیمان آشکارا بیان کنیم؟

به نظر شما، ایران یکپارچه خواهد ماند یا تجزیه خواهد شد؟

به نظر شما، با تجزیه ایران و با رفتن نفت و گاز از سر سفره سیاست و اقتصاد ایران، قدرت  دیکتاتوری در میان مردم و مناطق مختلف ایران کنونی تقسیم نخواهد شد؟ و در اثر آن، دموکراسی سر برنخواهد آورد؟

من فکر می کنم که ایران تجزیه خواهد شد. چون سیاستمداران دیکتاتور و روشنفکران دیکتاتورش، همه راه های سیاسی را بر روی همه ملت های ساکن ایران بسته اند و جز راه تجزیه،  راه بازی برای ملت های ساکن در ایران کنونی باز نگذاشته اند.

    
انصافعلی هدایت؛
 روزنامه نگار آزاد و مستقل
تورنتو – کانادا
29 مارچ 2012
منبع : برگرفته از سایت گونازپورت
 

داووداغلو : بعد از استانبول تهران دومين شهر بزرگ زبان تركي است

ساوالان پورت : داوداوغلو در مورد زبان مشترک دو کشور نیز گفت اگر سوال شود بعد از استانبول بزرگترین شهری که در آن به زبان ترکی تکلم می شود کدام شهر است شاید شهر آنکارا تداعی شود، ولی اگر سرشماری شود شاید تهران به عنوان دومین شهر بزرگی که در آن زبان ترکی تکلم می شود مطرح گردد



وزیر امور خارجه ترکیه که به همراه نخست وزیر این کشور در تهران بسر می برد، در مراسم افتتاح مرکز فرهنگی سفارت ترکیه در ایران عمره تصریح کرد که کمتر کشوری دارای چنین گذشته مشترکی با یکدیگرند.

به گزارش دفتر خبرگزاری فارس در ترکیه، آقای احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه ترکیه که به همراه رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور به تهران سفر کرده طی سخنانی در مراسم افتتاح مرکز فرهنگی سفارت ترکیه در ایران که با نام یونس امره شاعر و عارف نامی تاریخ ترکیه نامگذاری شده، اظهار داشت که روابط ایران و ترکیه فراتر از روابط دو کشور و دولت همسایه است، کما اینکه روابط دو طرف در سطح بسیار خوبی قرار دارد. وی افزود که در طول تاریخ کمتر کشوری می توان یافت که همانند ایران و ترکیه تا این حد بر روی یکدیگر تاثیر گذاشته و دارای گذشته مشترک این چنینی باشند.

داوداوغلو با اشاره به اینکه مولانا شخصیت و اندیشمندی بزرگ است که در بلخ زاده شده و از طریق ایران به سرزمین آناتولی آمده و در این مسیر انتقال فرهنگ نموده در ادامه تصریح کرد که خراسان، اصفهان، قونیه و سرزمین آناتولی خلاصه ای از تاریخ بزرگ این جغرافیای گسترد ه است.

وزیر امور خارجه ترکیه همچنین با اشاره به روابط دو جانبه ایران و ترکیه خاطرنشان کرد که روابط دو کشور فراتر از رقابت، روابطی تاثیرگذار در بعد متقابل بوده و وظیفه ما کشف این واقعیت است. وی خاطرنشان کرد که روابط سیاسی ایران و ترکیه بسیار خوب بوده و وی امیدوار است که با افتتاح این مرکز فرهنگی روابط فرهنگی دو کشور نیز تعمیق یابد.

داوداوغلو در مورد زبان مشترک دو کشور نیز گفت اگر سوال شود بعد از استانبول بزرگترین شهری که در آن به زبان ترکی تکلم می شود کدام شهر است شاید شهر آنکارا تداعی شود، ولی اگر سرشماری شود شاید تهران به عنوان دومین شهر بزرگی که در آن زبان ترکی تکلم می شود مطرح گردد

پناهندگان سوری در ترکيه از تجاوز سربازان اسد به زنان خبر می دهند

ساوالان پورت : ترکيه شاهد ورود موج جديدی از پناهندگان سوری به آن کشور است. شدت گرفتن درگيری ها بين دولت سوريه و مخالفان رژيم بشار اسد در استان اِدلب موجب شده تا گروه های بيشتری از مردم به سوی مرزهای ترکيه سرازير شوند. دولت ترکيه نيز دو اردوگاه جديد برای پناهندگانی که تازه از راه می رسند راه اندازی کرده است.

مردم شهرهای جنگ زده سوريه خانه و کاشانه خود را در پی آينده ای نامعلوم ترک و با هر وسيله ممکن به سوی مرزهای ترکيه حرکت می کنند. مقام های ترک نيز نهايت تلاش خود را بکار می برند تا کارخانجات تنباکوی شهر مرزی اصلاحيه را به محل زندگی موقت پناهندگان تبديل کنند.

بنا به تخمينها تنها در هفته گذشته هزار نفر پس از عبور از خط مرزی وارد ترکيه شده اند. اردوگاه ديگری نيز در منطقه جنوبی تر مرزی در حال ساخته شدن است. اين اردوگاه قرار است پذيرای گروه های جديد مردم علاوه بر ۱۷۰۰ نفری باشد که از پيش به ترکيه رسيده اند.

اين روزها در مرز بين ترکيه و سوريه رديف چادرهای صليب سرخ و مردمی که از آنها به عنوان سرپناه استفاده می کنند، منظره آشنايی به نظر می رسد. زنان به ندرت مقابل دوربين می آيند که با غريبه ها صحبت کنند اما گهگاه کسی يافت می شود که پا روی اين عادت بگذارد.

يک زن پناهنده سوری می گويد: من از شهر جسرالشغور آمده ام، سربازهای اسد به خانه های ما حمله کردند مردم را در خواب کشتند و به زنان تجاوز کردند، اگر از خانه خارج شوی هر چيزی ممکن است برايت اتفاق بيفتد.

اردوگاه تنها چند کيلومتر با مرز فاصله دارد اما تحت اقدامات امنيتی شديد محافظت می شود. شماری از ژنرال های ارتش سوريه که از رژيم اسد جدا شده و به مردم پيوستند در ميان پناهندگان هستند. 

آنها که خود را عضو ارتش آزاديبخش سوريه می خوانند، می گويند ارتش حملات بيرحمانه ای عليه مردم شهرهای شمالی استان ادلب انجام داده است. ويديوها نيز اين ادعا را تاييد می کنند.

يکی از اعضای ارتش آزاد سوريه می گويد: شرايط آنجا بسيار وحشتناک است ارتش در حمله به ادلب از سلاح های سنگين استفاده می کند. سربازها فقط دنبال نيروهای ارتش آزاد سوريه نيستند بلکه زنان، کودکان و افراد مسن را هم می کشند.

بسياری از پناهندگان نوجوان هستند اما همه عليه رژيم اسد شعار می دهند. قرار است اين گروه به اردوگاه ديگری که چهار ساعت از مرز فاصله دارد، منتقل شوند. دولت ترکيه می گويد اين جابجايی ها ناگزير است، زيرا هر روز گروه های بيشتری از مردم سوريه وارد ترکيه می شوند.

منبع : voa

چهارمين شماره نشريه سوسما منتشر شد

ساوالان پورت : با تلاش جمعي از فعالين مدني آزربايجان نشريه سوسما شماره چهارم خود را منتشر و در اختيار عزيزان قرار داد. در اين شماره كه بيشتر مطالب حول محور " اورمو گولو و بحران خشك شدن اورمو گولو " مي باشد سعي شده است تا قدمي كوتاه در شناساندن و بيان بحران زيست محيطي كه در منطقه آزربايجان روي مي دهد برداشته شود.

همچنين فايل پي دي اف و ورد اين نشريه در روزهاي آتي از طريق سايت هاي منتسب به حركت ملي در اختيار دوستان قرار خواهد گرفت. اميد است فعالين و دوستان محترم با بيان نقطه نظرات و انتقادات و پيشنهادات خود ما را در هر چه بهتر شدن اين نشريه ياري رسانند. 

لازم به ياد آوري است كه شماره بعدي اين نشريه بيشتر در مورد اقتصاد آزربايجان خواهد بود و اگر مطالبي را خواستيد در اين نشريه گنجانده شود به آدرس نشريه كه در زير آورده شده است ارسال نماييد.

براي تماس با نشريه آدرس susmaaaa@yahoo.com در اختيار شماست.



انتقال فعال ملی ابراهیم رشیدی به زندان تبریز

ساوالان پورت : فعال ومبارز ملی ،ژورنالیست و فعال حقوق بشر ابراهیم رشیدی(ساوالان) بعد از ماهها بازداشت و شکنجه در اداره ی اطلاعات تبریز 10 فروردین به زندان مرکزی تبریز منتقل شد.

ابراهیم ساوالان در تاریخ 3 بهمن ماه دستگیر و تا به حال بدون تفهیم اتهام در اداره ی اطلاعات تبریز مورد شکنجه و آزار قرار داشت.

این فعال و مبارز ملی آزربایجان به بند عمومی زندان مرکزی تبریز انتقال داده شده است.

لازم به ذکر است ابراهیم رشیدی قبل از دستگیری اخیر در دادگستری اردبیل و مشکین شهر(خیاو) دو پرونده ی مفتوح داشته است که بعد از دستگیری وی دادگاه غیابی این مبارز ملی بدون داشتن موکل برگزار شده بود.

لزوم فعالیت تشکیلاتی در حرکت ملی آذربایجان-ییلماز سالماسلی

ساوالان پورت : در میان فعالین حرکت ملی محورهای اصلی حرکت و هدف نهایی یکسان است. در این میان در حرکتی مدنی بنام حرکت ملی آذربایجان گاه شاهد هزینه های سنگینی میشویم که فعالین متحمل میشوند و به دنبال ضربه زدن به خود ضربه ای بزرگتر به حرکت وارد میسازند و آسیب های احتمالی پیشبینی شده برای حرکت به واقعیت تبدیل میگردند. گاه فعالیت های احساسی به قدری ناشیانه صورت میگیرد که برای هدفی ناچیز هزینه ی گزافی متحمل میشویم.  براستی چاره ی کار کجاست؟ یا بگذارید سوال دیگری مطرح شود ... علت اصلی چیست؟ چه چیزی فرد را به این گونه فعالیت های احساسی و بی برنامه سوق میدهد؟

افراد چه از روی احساسات و چه از روی منطق با قاضی قرار دادن وجدان بیدار وسالم خویش ظلم را لمس کرده و در صدد مبارزه با آن برمی آیند. فرد پس از مدتی فعالیت بدلیل بی برنامگی دچار بی مسولیتی میگردد و پس از گذراندن مدتی که سهوا یا عمدا دچار عدم فعالیت میشود به طور اتفاقی یا تحت تاثیر اتفاقاتی تصمیم به فعالیتی انفرادی یا گروهی میگیرد( البته اگر در این مدت هنوز روحیه مبارزه باقی مانده باشد).. در این شرایط بر اثر عواملی چون کمبود وقت , عدم تسلط بر کار , عدم تجربه ی کافی, عدم شناخت کافی نسبت به افراد و... تصمیم های احساسی بر فعالیت تاثیر میگذارند. اما باید در نظر داشت هر چند در برخی مراحل مبارزه احساسات نقش اصلی را ایفا میکنند اما حرکت مدنی هیچ گاه بر پایه ی احساسات پیش نمیرود. دلیل آن علاوه بر عدم هماهنگی در حرکت هزینه ای ست که داده میشود.

با اینکه برای پاسخ گویی به این سوال باید از تمامی ابعاد مسئله را موشکافی نمود, و بیان دلیل کلی برای آن اشتباه است , اما با کمی دقت پی میبریم که دلیل اصلی چنین فعالیتهای پر هزینه ای فعالیت های انفرادی ست.

فردبا پیوستن به تشکیلاتی برگزیده که اعضای آن شناخته شده و از همه مهم تر افرادی شایسته با تفکر صحیح , ضمن آشنایی با نحوه ی فعالیت صحیح در میان فعالین شناخته میشود که خود امتیاز بزرگی در برخی مراحل است.
 فعالیت تشکیلاتی فرد را در برابر اساسنامه ی تشکیلات متعهد میسازد و این یعنی مسولیت پذیری فرد.

مزایای کار تشکیلاتی بر همه آشکار است و باید چنین گفت که به سرانجام رسیدن حرکتی بدون چنین فعالیتی تقریبا غیر ممکن است.

اکنون پس از سپری شدن سالهای زیادی از آغاز حرکت ملی آذربایجان همه میدانیم که تعداد  افراد مبارز یا به اصطلاح ((میللیتچی)) خیلی بیشتر شده و حرکت شتاب فزاینده ای را دنبال مینماید, اما این به تنهایی کافی نیست! در کنار بیداری افراد فعالین باید برای توان علمی و در واقع نخبه پروری در تمامی ضمینه ها در چارچوب کاری تشکیلاتی نهایت تلاش خود را انجام دهند. چرا که مهم ترین شاخصه ی یک ((میللییتچی)) اندیشه ی اصولی و همه جانبه ی اوست که باید موجب جذب افراد واندیشه ها گردد.

لازم است به این نکته نیز اشاره گردد که فرد قبل از پیوستن به تشکیلات خاصی باید با دقت در مورد انها تحقیق و مطالعه انجام دهد, هر چند در اینجا مهم ترین مسئله پیوستن به تشکیلات است اما مناسب بودن تشکیلات نیز در گام بعدی مسئله ی غیر قابل چشم پوشیست. بیاد داشته باشیم که اکنون زمان فعالیت شبانه روزی ماست چرا که علاوه بر نزدیکی رسیدن به هدف , با زندانی شدن دوستان عزیزمان و ظیفه ی سنگینی بر دوش ماست.

۱۳۹۱ فروردین ۱۰, پنجشنبه

انتشار 12.5 میلیارد یورو اوراق مشارکت و بدهی های دولت

ساوالان پورت : دولت احمدی نژاد در لایحه بودجه 91 که تحویل مجلس شده است، انتشار معادل 12.5 میلیارد یورو اوراق مشارکت را در نظر گرفته است.

طبق برنامه پنجم توسعه، ایران بایستی سال گذشته خورشیدی معادل 30 میلیارد دلار (با احتساب نرخ رسمی دلار در ایران- 12،226 ریال) اوراق مشارکت منتشر می کرد.

بنا بر گفته های علی اصغر میرمحمد صادقی، مدیر اعتبارات بانک مرکزی، ایران تا بهمن ماه سال گذشته، معادل 1.3 میلیارد دلار اوراق مشارکت منتشر کرده است که فقط 250 میلیون دلار به فروش رفته است.

علت این شکست، نرخ بهره 17 درصدی اوراق مشارکت بود که حتی پایینتر از نرخ تورم رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی بود، اما در نیمه های بهمن ماه نرخ بهره اوراق مشارکت به 20 درصد افزایش یافت.

از 15 بهمن ماه تا پایان سال خورشیدی 90 وزارت نفت 1.35 میلیارد دلار (1.150 میلیارد از آن فروخته شده)، وزارت نیرو حدود 1 میلیارد و وزارت راه 400 میلیون دلار اوراق مشارکت منتشر کردند که به فروش رفت.

با یک جمع بندی کلی، ارزش اوراق مشارکت به فروش رفته و آنچه که در برنامه پنجم برنامه ریزی شده بود، تفاوت چشمگیری دارد.

بدهی های دولت

انتشار اوراق مشارکت البته، به غیر از جذب سرمایه جنبه های دیگری هم دارد.

اخیرا خبرگزاری فارس گزارش کرد که بدهی های دولت و شرکتهای دولتی به بانکها تا پایان سال 89 به معادل 45.8 میلیارد دلار رسیده است و این بدهی ها در حال افزایش است. طبق این گزارش، بدهی دولت ظرف چهار سال گذشته (تا پایان سال 89) به بانکهای ایران دو برابر افزایش یافته است.

با توجه به وجود معادل 300 میلیارد دلار نقدینگی در جامعه، فروش اوراق مشارکت می تواند تا حدی این حجم را کاهش دهد و سرمایه های سرگردان را وارد پروژه های عمرانی و انرژی کند، اما همزمان می تواند بدهی های دولت را افزایش دهد، موضوعی که می تواند مشکل دیگری برای اقتصاد ایران تولید کند.

دالغا خاتین اوغلو، مدیر اخبار ایران سرویس انگلیسی خبرگزاری ترند

دیدار نوروزی با خانواده زندانیان آذربایجانی در زنجان و میانه

ساوالان پورت : جمعی از فعالین مدنی و دانشجویان آذربایجانی با خانواده‌های «سعید متین‌پور»، «مهرداد کرمی»، «روزبه سعادتی» و «محمد احدی» در شهرهای زنجان و میانه دیدار و گفتگو کردند.

در این دیدار که به مناسبت سال جدید در هشتمین روز سال 1391 صورت گرفت، حاضران ضمن تبریک سال نو به خانواده‌ها و با یاد کردن همه زندانیان آذربایجانی، آنان را چونان شمعی خواندند که با سوختن خویش، راه حرکت ملی آذربایجان را روشن‌تر و پرنورتر می‌کنند و گفتند: این روزها نیز خواهد گذشت و ملت ما همه خواسته‌ها و حقوق خویش را خواهد گرفت، آن زمان ارزش زندانیان بسیار بیشتر از امروز برای آحاد مردم مشخص خواهد شد و به قول پدران و مادرانمان (قیش گئدر، اوزو قارالیق کؤموره قالار).

آنان راه آزادی ملت را در گرو زندانها و فعالیتهای امروز فرزندان آذربایجان دانستند و به خانواده‌های آنان به جهت پرورش چنین فرزندانی تبریک گفته و عنوان کردند: ما به شما و فرزندان شما افتخار می‌کنیم و تلاش می‌کنیم که خودمان و همه جوانان چون سعید و سعیدها باشند. در ادامه این دیدارها، حاضران جویای آخرین وضعیت زندانیان شدند.

خانواده متین‌پور نیز ضمن خوشامدگویی به حاضران به تشریح آخرین وضعیت سعید متین‌پور پرداخته و گفتند: ابتدا آقای محمد علی دادخواه، سپس آقای پوربابایی وکالت سعید را به عهده داشتند و اکنون نیز آقای فقیهی وکیل ایشان هستند، که متاسفانه علیرغم اینکه تا کنون چندین وکیل در مدت سه سال تلاش کرده‌اند، حتی اجازه مرخصی پزشکی نیز به وی نمی‌دهند.

آنان با ابراز نگرانی از وضیت جسمی سعید متین‌پور گفتند: سعید نیاز فوری به پزشک متخصص دارد و باید تحت مداوا قرار گیرد. خانواده این روزنامه نگار آذربایجانی افزودند: کمترین حقوق یک زندانی اعم از ملاقات، تماس تلفنی و ... نیز برای سعید رعایت نمی‌شود و وی از حداقل حقوق یک زندانی نیز محروم است.

خانواده‌های مهرداد کرمی، روزبه سعادتی و محمد احدی (دانشجویان دانشگاه تبریز) نیز به طور جداگانه با بیان آخرین وضعیت این فعالان دانشجویی، مهم ترین نگرانی خویش را وضعیت تحصیلی فرزندانشان اعلام نموده و گفتند: ما مفتخریم که فرزندانمان راه خویش را چنین انتخاب نموده‌اند ولی بلاتکلیفی آنان و عدم پاسخگویی مسئولان مربوطه ما را رنج می‌دهد و از همه مهم‌تر اینکه آنان دانشجو هستند و باید سر کلاس درس باشند نه پشت میله‌های زندان.

این دیدارها از شهر زنجان با دیدار خانواده «سعید متین پور» (روزنامه نگار و فعال حقوق بشر آذربایجانی محکوم به هشت سال زندان در اوین) و خانواده «مهرداد کرمی» (فعال دانشجویی و حقوق بشر زنجانی و دبیر سابق کانون آذربایجان شناسی دانشگاه تبریز که از سوم دی در بازداشت موقت است) آغاز گشت و با دیدار خانواده‌های «روزبه سعادتی» (فعال دانشجویی و مدرس کلاسهای تورکی و تاریخ معاصر در دانشگاه تبریز که از چهارم بهمن در بازداشت موقت است) و «محمد احدی» (فعال سابق دانشجویی و عضو کانون آذربایجان شناسی دانشگاه تبریز که از چهارم بهمن 90 در بازداشت موقت است) در شهر میانه پایان یافت.

لازم به ذکر است که جمع حاضر از اکثر مناطق آذربایجان چون تهران، تبریز، اورمیه، اردبیل، خیاو(مشکین شهر)، سولدوز(نقده)، مرند، خوی، مراغه و دیگر شهرها حضور به هم رسانده بودند.

آذوح

گزارشی از 66 روز بازداشت و زندان برای دانشجویان دانشگاه تبریز؛ مهرداد کرمی بعد از 95 روز همچنان در زندان

ساوالان پورت : مهرداد کرمی دانشجوی رشته برق-الکترونیک و دبیر سابق کانون آذربایجانشناسی دانشگاه تبریز سوم دیماه 1390 در محوطه دانشگاه تبریز هنگامی که قصد پیاده شدن از سرویسهای دانشگاه به قصد شرکت در کلاس درس را داشت، با همکاری مامورین حراست این دانشگاه توسط ماموران اداره اطلاعات تبریز بازداشت می شود.بازجویان اداره اطلاعات روزها قبل از دستگیری با تماسهای تلفنی از مهرداد می خواستند تا خود را به ستاد خبری این اداره معرفی کند اما در خواستهای غیر قانونی ایشان هر بار با جواب رد کرمی  مواجه میشد.

مهرداد کرمی شامگاه 29 شهریور امسال بعد از مراسم بزرگداشت روز تولد سعید متین پور روزنامه نگار، و فعال حقوق بشر آذربایجانی، به هنگام پخش اعلامیه فراخوان برای تجمع اعتراضی نسبت به خشکانیدن عمدی دریاچه اورمیه توسط سیاستهای غیر مسئولانه دولت ایران، در زنجان و توسط ماموران انتظامی این شهر دستگیر شده بود.وی در مدت 4 روزه بازداشت خود به شدت شکنجه می شود.خود وی بعد از آزادی اظهار داشته بود که "  ساعتها در حالی که دستهایم را به پاهایم بسته بودند، آویزانم کردند و با لگد به جانم افتادند "

بعد از گذشت یکماه از بازداشت کرمی، سوم بهمن 1390 ابراهیم رشیدی شاعر،نویسنده و مدرس زبان تورکی آذربایجانی به همراه افشین شهبازی در خانه دانشجویی وی در تبریز بازداشت میشود.شاهدعینی که هنگام یورش مامورین در خانه افشین بوده می گوید: " ماموران  که تعداد آنها شش نفر بود به یکباره و سراسیمه وارد  خانه شدند، و هرکدام از آنها به یکی از اتاقها وارد شدند، مامور دیگری با عجله خود را به حیاط خانه رساند به تصور اینکه کسی قصد فرار نداشته باشد.آنها لیستی در دست داشتند و از چهار نفری که در خانه بودیم افشین و ابراهیم را می شناختند و از آنها خواستند که به همراه آنها بیایند.رشیدی از ماموران حکم جلب میخواهد و آنها ورقه ای را نشانش میدهند، اما اجازه نمی دهند متن آن را کامل بخواند."

فردای همان روز یعنی 4-ام بهمن سال 90، ماموران اداره اطلاعات تبریز به همراه تنی چند از نیروهای اداره اطلاعات میانه به خانه دو تن از دانشجویان دانشگاه تبریزو اهل میانه مراجعه می کنند.روزبه سعادتی دانشجوی رشته ی اقتصاد دانشگاه تبریز و محمد احدی فارغ التحصیل رشته مهندسی کشاورزی از این دانشگاه نیز به جمع بازداشتی های اخیر میپیوندند.مامورین از اتاق روزبه کتابها،دست نوشته ها و دفاترش را جمع می کنند، حتی تابلویی از ستارخان را نیز که به دیوار نصب بوده  را نیز وارد وسایل ضبط شده می نمایند.این اتفاق برای احدی نیز روی می دهد. مامورین کیس کامپیوتر، سی دی ها، و کلیه کتابهای وی را با خود میبرند.

همه دانشجویان بازداشت شده این دانشگاه روزهای متوالی برای اعتراف علیه خود تحت فشار قرار میگیرند. اعترافی که قرار بوده در آن به زعم خود به تشکیل گروه غیر قانونی کانون آذربایجانشناسی دانشگاه تبریز و همچنین دلایل شرکت در اردوهای دانشگاهی برگزار شده طی سال گذشته صحبت شود.همگی آنها روزهای متوالی با فحاشی های رکیک بازجویان مواجه شده اند.

روزبه سعادتی در اعتراض به رفتارهای توهین آمیز و زننده بازجویان مدت 8 روز ابتدایی بازداشت خود را در اعتصاب غذا به سر میبرد.

به این دانشجویان در مدت بازداشت خود تنها به صورت خیلی محدودی اجازه داده شد که با تماس تلفنی از محل نگهداری خود به خانواده هایشان اطلاع دهند.همگی آنها طی دوران بازداشت خود از حق ملاقات حضوری با خانواده و استفاده از وکیل محروم بوده اند.

ابراهیم رشیدی معلم زبان تورکی و فعال حقوق بشر آذربایجانی که پیش از این نیز به دلیل فعالیتهای ملی گرایانه و دفاع از حقوق  ملی تورکهای آذربایجانی در ایران بارها در زندانها و بازداشتگاههای شهرهای تهران، تبریز، اورمیه، اردبیل، خییاو

( مشکین شهر) و اهر محبوس بوده است طی مدت بازداشت خود نیز تنها به صورت کاملا محدود و کنترل شده توانسته است با تماس تلفنی از محل نگهداری و وضعیت سلامتی خود به خانواده اش اطلاع دهد.این تماسهای تلفنی تنها زمانی میسر شده که بی خبری های طولانی مدت از زمان بازداشت وی به مدت بیش از یکماه و انتشار خبر تماسهای دروغین اداره اطلاعات به نام ایشان با برخی فعالین حرکت ملی آذربایجان که در آنها به بیان جملات کوتاه، مبهم و بی ربط پرداخته میشد ، نگرانی های فعالین حرکت ملی آذربایجان نسبت به سلامتی وی را به شدت افزایش داده بود.

دانشجویان دانشگاههای تبریز، تربیت معلم تبریز، دانشگاه اورمیه، زنجان ، اعضای کانون آذربایجانشناسی دانشگاه تبریز در مدت بازداشت این دانشجویان با انتشار بیانیه های جداگانه ای نحوه دستگیری  و نقض حقوق قانونی آنها طی دوران بازداشت را محکوم و نسبت به وضعیت سلامتیشان ابراز نگرانی کرده بودند.

مهرداد کرمی بعد از طی نزدیک به 50 روز از زمان بازداشت و طی دوران بازجویی اواخر اواخر بهمن ماه سال 90 به زندان مرکزی تبریز منتقل شد.این در حالی بود که بازجویی ها از دیگر دانشجویان این دانشگاه  تا 24 اسفند سال گذشته ادامه یافت و نهایتا افشین شهبازی ، روزبه سعادتی و محمد احدی نیز بعد از سژری نمودن 50 روز در بازداشتگاه اداره اطلاعات تبریز در این تاریخ به بند مالی زندان مرکزی شهر تبریز انتقال داده شدند.

27 اسفند سال 1390  و چند روزبعد از انتقال این سه نفر به زندان این شهر بیش از 500 نفر از نویسندگان، روزنامه نگاران و فعالین ملی- مدنی آذربایجان با انتشار بیانیه ای خواستار آزادی زندانیان سیاسی حرکت ملی آذربایجان از جمله نام ناصر دراز شمشیرکه در زمان انتشار بیانیه بیش از 8 ماه بود بدون محاکمه در زندان تبریز به سر میبرد، وحید حبیب چشمه و سالار طوری دو تن از بازداشت شدگان روز جهان زبان مادری در دوم اسفند همان سال همچنین ابراهیم رشیدی ، مهرداد کرمی، افشین شهبازی، روزبه سعادتی و محمد احدی شدند.

ابراهیم رشیدی بعد از گذشت 66 روز همچنان در بازداشتگاه اداره اطلاعات تبریز محبوس است و مسئولان اداره اطلاعات و دادستانی دادگاه انقلاب تبریز هنوز راجع به زمان اتمام دوران بازجویی وی خبر صحیحی نداده اند.

به امید آزادی همه ی زندانیان سیاسی

9 فروردین سال 1391

برگرفته شده از سایت آذوح

حرکت آب شور دریاچه اورمیه به طرف اراضی کشاورزی

ساوالان پورت : محقق بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان‌شرقی گفت: هرگونه اضافه شدن آب به دریاچه موجب حرکت آب شور از سمت دریاچه به طرف اراضی حاشیه دریاچه و سفره‌های زیرزمینی آب در منطقه می‌شود.

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز علیرضا توسلی صبح امروز در میزگردی که در موضوع دریاچه اورمیه برگزار شده بود با بیان اینکه تعادل آبی در حوزه آبریز منطقه بهم خورده و سطح آب‌های زیرزمینی نیز افت پیدا کرده، گفت: هرگونه اضافه شدن آب به دریاچه به علت شیب منفی که به خاطر ایجاد تعادل در سطح آب دریاچه و سطح آب زیرزمینی منطقه به وجود می‌آید، موجب حرکت آب شور از سمت دریاچه به طرف اراضی حاشیه دریاچه و سفره‌های زیرزمینی آب در منطقه شده و با برداشت آب شور از چاه‌ها و استفاده از آن‌ها در کشاورزی با چالش جدیدی تحت عنوان شور شدن بیشتر خاک‌های منطقه رو‌به‌رو خواهیم شد.

عضو هیئت علمی و محقق بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی همچنین گفت: در صورتی که بخواهیم سطح تراز آب دریاچه به حالت اولیه برگردد باید با کم کردن برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و از طرف دیگر تغذیه طبیعی و یا مصنوعی، سطح ایستابی آب در منطقه نیز به حالت اولیه آن برگردد.

حسن منیری‌فر رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی نیز در این میزگرد گفت: برنامه‌های کوتاه مدت در مورد دریاچه اورمیه جواب نداده و ضمن هدر دادن سرمایه‌ها ممکن است موجب خسارت در جاهای دیگری شود.

وی به ضرورت داشتن دیدگاهی جامع و کلی در موضوع کم شدن آب در حوزه آبریز و همچنین خود تالاب دریاچه و طراحی برنامه‌های مختلف برای نجات اکوسیستم حوزه که شامل منابع آب سطحی و زیرزمینی، خاک، پوشش گیاهان مرتعی، محصولات کشاورزی و باغی، جامعه حیوانات و حتی جامعه انسانی روستایی و شهری است، تاکید کرد.

منیری‌فر عنوان کرد: برای هر کدام از این منابع تأثیرپذیر و تأثیرگذار در اکوسیستم دریاچه باید برنامه راهبردی تهیه شود و با انجام مطالعه و تحقیق که زیربنای اصلی توسعه پایدار است در این موضوع گام‌های مثبتی برداشته شود.

علی شهنوازی عضو هیئت علمی و مسئول گروه برنامه‌ریزی اقتصادی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همچنین در این میزگرد به ضرورت توجه به مسائل اقتصادی و اجتماعی و جنبه‌‌های مختلف آن و زیان اقتصادی ناشی از خشک شدن دریاچه اورمیه در منطقه پرداخته و تاکید کرد: مباحث اقتصادی اهمیت بالایی در مدیریت منطقه و وضعیت زندگی جوامع انسانی در حوزه داشته و رقابت برای آب بین بخش کشاورزی، صنعت و مصرف شهری از بعد اقتصادی نیز باید مورد بررسی قرار گرفته و اثر آن بر حوزه آبریز دریاچه تجزیه و تحلیل شود.

محمد زرین‌بال عضو هیئت علمی و محقق گروه باغبانی مرکز نیز در این میزگرد در خصوص طرح مکان‌یابی باغات استان که با همکاری سازمان جهادکشاورزی انجام گرفته توضیحاتی ارائه کرد و افزود: تمرکز کمربند باغات استان با توجه به کلیمای منطقه بیشتر در سمت اراضی شرق دریاچه اورمیه و غرب استان آذربایجان‌شرقی بوده و با توجه به وضعیت به وجود آمده در منطقه لازم است برنامه مدون و جامعی بر پایه کار علمی و پژوهشی جهت جلوگیری از خسارت و از بین رفتن باغات منطقه تدوین شود.

محمد روستا رئیس مرکز ملی تحقیقات شوری این مرکز نیز به تأثیر بروز خشکسالی در چند ساله اخیر و افزایش میانگین درجه حرارت در منطقه از یک طرف و افزایش تولیدات کشاورزی بدون افزایش سطح زیر کشت که در نتیجه مصرف نهاده های مختلف از جمله آب بیشتر است اشاره کرد و گفت: این اقدام موجب کاهش آب ورودی به دریاچه و افت سطح آب‌های زیرزمینی منطقه شده است.

وی بر لزوم مدیریت مصرف بهینه آب و بهره‌برداری مناسب از اراضی شور تاکید کرده و اذعان داشت: استفاده از آب‌های نامتعارف در کشاورزی منطقه باید در دستور کار مدیران قرار گیرد.

منبع : خبرگزاری مهر