همبستگی اورهان پاموک با معترضان ترکیه

اورهان پاموک، نویسنده‌ی مشهور ترک و برنده جایزه نوبل ادبی با انتشار یادداشتی از معترضان به تخریب پارک گزی در مرکز استانبول حمایت کرد. او بی‌اعتنایی دولت اردوغان به نظر شهروندان را "اشتباهی بزرگ" خواند. بیش از یک هفته پس از یورش خشونت‌آمیز پلیس ترکیه به حامیان محیط زیست در مرکز استانبول، که به یک جنبش اعتراضی سراسری علیه دولت تبدیل شده، مشهورترین نویسنده‌ی معاصر ترک به پشتیبانی از معترضان پرداخت.

اورهان پاموک در یادداشتی که همزمان در چند روزنامه و نشریه داخلی و بین‌المللی، از جمله "حریت" و "زود دویچه" منتشر شد، برنامه‌ی دولت برای تخریب پارک گزی در نزدیکی میدان تقسیم استانبول را محکوم و از حرکت اعتراضی شهروندان پشتیبانی کرد.

«میدان تقسیم، شاه بلوط استانبول»

پاموک یادداشت خود را با اشاره به حکایتی آغاز می‌کند که شرح مفصل‌تر آن در خود زندگینامه‌ی او، "استانبول" در سال ۲۰۰۳ منتشر شد. این کتاب از آثار مشهور و محبوب ادبیات معاصر ترکیه در جهان به شمار می‌رود.

ماجرا به سال ۱۹۵۷، پنج سالگی نویسنده، مربوط می‌شود که همه‌ی اعضای خانواده و فامیل در محله مرفه‌نشین "نیشان‌تاشی" استانبول دست به اعتراض به قطع یک درخت شاه‌بلوط پنجاه ساله زدند.

مطابق این حکایت در روزی که قرار بود درخت شاه‌بلوط به خاطر طرح تعریض یک خیابان قطع شود تمام بستگان و اعضای خانواده، شب و روز در محل حاضر و موفق شدند جلوی این کار را بگیرند: «ما به این ترتیب نه فقط از یک درخت حفاظت کردیم که خاطره‌ی مشترکی ساختیم ... که همه‌ را به هم پیوند می‌دهد.»

نویسنده‌ی ترک در ادامه می‌نویسد:«در این روزها میدان تقسیم، شاه‌بلوط استانبول است و باید بماند.»

اعتراف اردوغان به "افراط" پلیس

ناآرامی‌های ترکیه با یک تجمع مسالمت‌آمیز در اعتراض به طرح توسعه میدان تقسیم و قطع درختان پارک قدیمی گزی به منظور ایجاد یک مرکز تجاری و تفریحی بزرگ آغاز شد.

درگیری‌های یک هفته‌ی گذشته و رفتار خشونت‌آمیز پلیس با معترضان که به کشته شدن سه‌نفر و مجروح شدن و بازداشت شمار زیادی از شهروندان انجامید، موجی از اعتراض را در میان شخصیت‌های آمریکایی و اروپایی و نهادهای بین‌المللی حقوق بشری به همراه داشته است.

سخنگوی ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل روز سه‌شنبه (۴ ژوئن/ ۱۴ خرداد) در ژنو گزارش‌های دریافتی در مورد خشونت بیش از حد پلیس ترکیه در برخورد با تظاهرکنندگان را نگران‌کننده خواند و خواستار بررسی "فوری، دقیق و بی‌طرفانه‌ی" حوادث روزهای گذشته در این کشور شد.

دو روز پس از آغاز ناآرامی‌ها رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و رهبر حزب اسلامگرای عدالت و توسعه اعتراف کرد که پلیس در برخورد با معترضان در مواردی "افراط" کرده است.

مخالفت دولت با همه‌پرسی در مورد پارک گزی

به گزارش خبرگزاری فرانسه دولت ترکیه پس از چند روز سرسختی و عدم انعطاف در برابر معترضان، روز سه شنبه و همزمان با انتشار گزارش سازمان ملل با چرخشی غافلگیرکننده، از قربانیان خشونت‌های پلیس در درگیری‌های اخیر عذرخواهی کرد.

بنا بر این گزارش بلنت آرينچ، معاون رجب طیب اردوغان گفت: «من از کسانی که به خاطر حمایت از محیط زیست قربانی خشونت شده‌اند عذرخواهی می‌کنم.»

با این همه اردوغان در پایان سفر سه روزه‌اش به شمال آفریقا پنج‌شنبه (۶ ژوئن/ ۱۶ خرداد) پس از دیدار با همتای تونسی خود تظاهرکنندگان و معترضان را تندروهایی خواند که "تلاش می‌کنند ترکیه را تخریب کنند."

نخست وزیر ترکیه تصمیم دولت برای تخریب پارک را "کاملا قانونی" خواند و گفت به رغم اعتراض‌های مردمی اجرای این طرح ادامه خواهد داشت. او پیشنهاد به همه‌پرسی گذاشتن طرح توسعه میدان تقسیم را نیز رد کرد.

تمایل به "حاکمیت اقتدارگرایانه"

پاموک نوشت: «الان ۶۰ سال است که در استانبول زندگی می‌کنم و نمی‌توانم تصور کنم که در این شهر کسی بدون خاطره‌ای باشد که او را با میدان تقسیم پیوند دهد.»

نخستین برنده‌ی ترک نوبل ادبی در ادامه به وجود مراکز تفریحی و فرهنگی پیشینه‌داری در منطقه مرکزی استانبول، و به برگزاری مراسم اول ماه مه در میدان تقسیم اشاره می‌کند که در آن تشکل‌های سیاسی از همه‌ی جناح‌ها شرکت می‌کنند.

اورهان پاموک می‌نویسد این تصمیم که میدان مرکزی و پارک قیزی، به عنوان مکان خاطرات میلیون‌ها شهروند، بدون نظرخواهی از مردم استانبول قربانی تغییرات اساسی شود "اشتباه بزرگ" دولت اردوغان بود.

به باور پاموک این بی‌توجهی و بی‌اعتنایی دولت به نظر شهروندان نشانه دیگری از تمایل رو به افزایش دولت برای "حاکمیتی اقتدارگرایانه" است.

یکی از"ننگ‌آورترین لحظه‌های تاریخ ترکیه"

یادداشت ابراز همبستگی اورهان پاموک با معترضان ترکیه انعکاس وسیعی در رسانه‌های بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی اینترنتی داشته است. چند روز پیش‌تر نیز پیام همبستگی روشنفکر و زبان‌شناس آمریکایی، نوآم چامسکی با تظاهرکنندگان ترکیه به سرعت در شبکه‌های اجتماعی بازتاب یافت.

چامسکی در یک پیام ویدئویی خشونت شدید پلیس علیه معترضان در روزهای گذشته را از "ننگ‌آورترین لحظه‌های تاریخ ترکیه" خوانده است.

اورهان پاموک در پایان یادداشت خود تاکید می‌کند که دیدن این که مردم استانبول نه از حق خود برای انجام تظاهرات سیاسی در میدان تقسیم، و نه از خاطرات خود می‌گذرند او را سرشار از "امید و اعتماد" کرده است.

پاموک پیش از دریافت جایزه ادبی نوبل در سال ۲۰۰۶ نیز از مشهورترین چهره‌های ادبیات ترکیه در جهان به شمار می‌رفت و آثارش به ده‌ها زبان ترجمه شده بود. او بارها به خاطر انتقاد از خشونت دولت ترکیه علیه کردها، محکوم کردن نسل‌کشی ارامنه‌ی ساکن این کشور در سال‌های ابتدایی جنگ جهانی اول و مخالفت با فتوای قتل سلمان رشدی با واکنش تند ملی‌گرایان و اسلامگرایان روبرو بوده است.