ایران ایسلام جومهوریتین‌ده یاخلاشیق بیر آی سونرا ایکی اؤنملی سئچکی گرچکلشه‌جک‌دیر.
بیرینجی‌سی جومهورباشقان‌لیغی دیگری ایسه یئرل (شورالار) سئچکیلری. ایران دولتینین
گله‌جک دؤرد ایلده گئنل و یئرل سیاستلرینین بلیرلنجه یی بو ایکی سئچکی گونئی آزربایجان
میللی حرکتی آچی‌سین‌دان دا اؤنم داشیماق‌دادیر. بو یازی چرچوه‌سین‌ده گونئی آزربایجان
میللی حرکتینین سئچکیلر حاقین‌دا توتومونون نئجه اولاجاغی و نئجه اولماسی گرکدیی
باره‌سین‌ده دانیشیلاجاق‌دیر.
گئنیش قناعته گؤره آزربایجان میللی حرکتی،
ایران ایسلام جومهوریتین‌ده رسمیت و مشروعیت وئرمه‌مک اوچون سئچکیلری بایکوت ائتمه‌لی‌دیر.
بو مسئله جومهورباشقان‌لیغی سئچکیلرینده گئچرلی اولسا دا، یئرل سئچکیلرده بون‌دان
سؤز ائتمک چتین اولاجاقدیر. موضونو داها اطراف‌لی دارتیشماق اوچون جومهورباشقان‌لیغی
سئچکیلری و یئرل سئچکیلری آیری آیری اله آلماق‌دا فایدا واردیر.
جومهورباشقان‌لیغی سئچکیلری
ایران دئوریمین‌ده جومهورباشقان‌لیغی سئچکیلری
بیر نئچه ایل توپلوم ایچریسینده هیجان یارات‌سا دا، اوزون ایللر سئچکیلر هیجان‌سیز
یاشانمیش‌دیر. آنجاق ۱۹۹۷ ایلین‌ده خاتمی نین
آدای اولماسی ایله بیرلیک‌ده توپلوم و سیاسی فعاللار آراسیندا سئچکی هیجانی یاشانمیش
و اؤلکه‌ده یعنی‌دن سیاسی فضا اولوشمایا باشلامیشدیر. آزربایجان میللی حرکتی ایسه
خاتمی دؤنه‌مین‌ده ائلییه بیل‌دی توپلوم ایچریسینده یاییل‌سین. بیلیم یوردلاردا،
تورک اؤیرنجیلر بیر آرایا گله‌رک توپلولوقلار قوروب، اؤیرنجی درگیلری یایمایا
باشلادیلار. گونئی آزربایجان میللی حرکتی اؤز کیملیینی مکتوبلاشدیریب، سیاسی
ادبیاتینی یاراتما چاباسی ایچری‌سینه گیرمیش‌دیر. البته بوتون بونلار خاتمی نین
شخص اولاراق گونئی آزربایجان تورک کیملیینه علاقه‌سین‌دن قایناقلان‌میدیر. چونکو
بیلدییمیز کیمی خاتمی سؤیله‌م و عمللرین‌ده فارس میللیت‌چی‌سی اولدوغونو آچیق شکیل‌ده
بل‌لی ائدیردی. میللی حرکتین او دؤنه‌م‌ده‌کی یاییلماسی، گونئی آزربایجان داکی
میللی کیملیین ایللرجه باس‌دیریلان پتانسیل ین یارانان قیسمی آزادلیق فضاسین‌دا عملیلشمه
سورجی ایدی.
۲۰۰۵ جومهورباشقان‌لیغی
سئچکیلرینی ایسه گونی آزربایجان تورکلری آچی‌سین‌دان فرقلی شکیل‌ده یوروملاماق
مومکوندور. او دؤنه‌م‌ده تاتینمامیش و سیرادان بیر آدای اولان مهرعلی‌زاده ساده‌جه
آزربایجان تورکو اولدوغو اوچون گونئی آزربایجان ین بیر چوخ بؤلگه‌سین‌ده بیرینجی
اویو قازانمیش‌دیر. آشاغین‌دا دا گؤرولدویو کیمی ۲۰۰۵
ایلین‌ده جومهورباشقان‌لیغی سئچکیلرینده مهرعلی‌زاده باتی و دوغو آزربایجان و
اردبیل ایللرین‌ده بیرینجی اویو آلدیغین گؤروروک.[1]
|
ایللر
|
مهرعلی‌زاده
|
احمدینژاد
|
رفسنجانی
|
معین
|
لاریجانی
|
قالیباف
|
کرروبی
|
|
دوغو آزربایجان
|
۳۷۸۶۰۴
|
۱۹۸۴۱۷
|
۲۶۸۹۵۴
|
۱۹۰۲۱۱
|
۲۸۰۷۵
|
۱۲۲۱۶۰
|
۱۲۱۹۶۹
|
|
باتی آزربایجان
|
۱۶۳۰۹۱
|
۷۵۳۱۹
|
۱۵۱۵۲۵
|
۱۴۶۹۴۱
|
۱۵۴۳۵
|
۱۴۱۲۸۹
|
۹۹۷۶۶
|
|
اردبیل
|
۱۱۱۴۶۵
|
۳۴۰۹۰
|
۹۵۴۹۰
|
۶۷۱۳۴
|
۷۷۶۶
|
۱۰۶۲۷۲
|
۵۳۹۰۶
|
۲۰۰۹ سئچکیلرینده
ایسه اصلن گونئی آزربایجان تورکو و داها کاریزماتیک لیدر اولماسینا باخمایاراق میر
حسین موسوی گونئی آزربایجان تورکلرینین اویونو قازانامامایش و سئچکیلر سونراسی
اعتراضلاردا گونئی آزربایجانلیلاری سفربر ائده مه میشدیر. 2009 سئچکیلیرنده
آزربایجان تورکلرینین مرکز اولایلارا قاریشماماسی حاققیندا اوزون بحثلر اولدوغو
اوچون بوردا او مسئله یه دئیینمیریک. آنجاق 2009 سئچکیلری عرفه سینده گونده مه گلن
و اؤنوموزده کی گونلرده ده گوندم اولوشدورابیله چک تبریزین اسکی میللت وکیلی اکبر
اعلمی مسئله سی اؤنملی دیر. نئجه کی بیلیرسینیز اکبر اعلمی 2009 جمهورباشقانلیغی
سئچکیلرینده آدای اولموش، اما آدایلیغی گؤزتچی لر شوراسی طرفیندن رد ائدیلمیشدیر.
اعلمی آدایلیغینین رد اولوشونا قدر گونئی آزربایجان شهرلرینده میتینگلر دوزنله یه
رک گونئی آزربایجان میللی حرکتینین دسته گینی آلمایا چالیشمیشدیر. نه ده اولسا میللی حرکت اعلمی دن 2006 ایران
قزئته سینین کاریکاتور اولایلاریندان سونرا مجلیسده دانیشیغی، بابک قلعه سینه گلیشی
و میللی فعاللاری زیندانلاردا زیارتیندن خوش خاطیره سی وار ایدی. اعلمی نین
صلاحیتی رد اولدوقدان سونرا سسیزلیگه بورونموش و شخصی وبسایتیندا بیر نئچه یازیدان
و تراختورون بیر ایکی اویونونا قاتیلماسیندان سونرا جیددی فعالیت گؤسترمه میشدیر.
اؤنوموزده کی سئچکیلرده اعلمی نین یئنی دن آدای اولماسی ایلگینجدیر. سون 4 ایلده
نه دئییشدی کی اعلمی، آدایلیغینین تایید اولوناجاغی دوشونور؟ بیلدیگینیز کیمی
گؤزتچی لر شوراسی عئینی فردلردن اولوشور. بو 4 ایلده عجبا اعلمی می دئییشدی؟ ویا
اعلمی سفارشی اولاراق آدای اولموش کی آزربایجاندا سئچکی فضاسی یاراتسین و داها
سونرا گئری چکیلسین. بو سورولارا جواب وئرمک البته چتین دیر.
جمهور باشقانلیغی سئچکیلری؛ قاتیلماق و
قاتیلماماق؟
ایراندا جمهور باشقانلیغی سئچکیلرینی مختلف
آچیلاردان اینجه لمک مومکوندور. آدایلارین هانسی شرایط ده اولماسی، گؤزتچی لر
شوراسیندا تایید اولما احتماللری، هانسی جناحلاردان اولدوقلاری، سئچکیلرین گرچکلیک
و گئچرلیلیگی و نهایت اولاراق دا خامنه ای نین کیمی ایسته دیی مسئله لرینی
دانیشماق مومکوندور. ایران، نظام اولاراق هم اؤز توپلومو ایچریسینده هم ده
اولوسلار آراسی ساحه ده مشروعیتینی ایتیردیگی اوچون، هر رامان سئچکیلردن اؤز
منافعی اوغروندا استفاده ائتمه یه چالیشمیشدیر. نئجه کی بیلیریک ایران دولتی،
اؤلکه ایچریسینده اینسانلارین آزادلیغینی اخلال ائدرک، اینسان حاقلارینا اویمایارق
و اؤز سیاسی اهتراصلارینا چاتماق اوچون خالقی اقتصادی باخیمدان جتین شرایطده
یاشاتماقدادیر. بوتون بونلار دا ایران حاکیمتی نی توپلوم نزدینده مشروعیتینی الدن
وئرمه سینه ندن اولماقدادیر. اونا گؤره توپلوم آرتیق سیاسی سئچکیلر له دورومون
دئییشمه یه جه گینی یاخشی بیلیر. توپلوم سئچکیلرین یئرینی آتامالارین آلدیغینین
فرقینده دیر. ایرانی یؤنه دنین جمهورباشقانی دئییل، خامنه ای و اونون
اطرافینداکیلرینین اولدوغونو آنلیر. اونون اوچون توپلوم جمهور باشقانلیغی
سئچکیلرینه ماراقلی دئییل.
بیر باشقا آچیدان ایران داکی سئچکیلره
باخدیغیمیزدا، ایران دا یاشایان فرقلی میللتلرین (فارس اولمایان) ایران سیاسی
فضاسیندان اوزاقلاشما مسئله سیدیر. خصوصی ایله بؤیوک چوخونلوغو اولوشدوران گونئی
آزربایجان تورکلری آراسیندا سون ایللرده اؤزه دؤنوش حرکتی و مرکزدن قوپما
ائییلیملرینی دوشوندویوموزده، بو مسئله داها آرتیق اؤز اؤنمینی گؤسترمکده دیر.
گونئی آزربایجان تورکلرینین مرکزه اعتمادسیزلیغی آرتیقجا، میللی حرکت گوجلنمه یه
باشلامیشدیر. گونئی آزربایجان میللی حرکتی نین هدفی، گونئی آزربایجان تورکلرینه
میللی رفاهی تامین ائتمه کدیر. بو دا گونئی آزربایجان تورکلرینین اؤز مقدراتینی
الینه آلماسی ایله مومکن اولاجاقدیر. اسکیدن میللت وکیللری گونئی آزربایجان بؤلگه
سینده سئچکی پروپاقاندالاریندا آنا یاسانین 15 اینجی اصلیندن سؤز ائدیب میللی
حاقلاردان دانیشیرکن، بوگون گؤروروک کی جمهور باشقانلیغی آدایلاری دا آزربایجان
بؤلگه سینده کی بیاناتلاریندا بو مسئله یه دیققت یئتیریرلر. بو دا می للی حرکتین
نه قدر گوجلندیگینین ان بلیرگین ایشاره تی دیر. آما گونئی آزربایجان تورکلری بو
سؤزلرین ساده جه سئچکی پروپاقانداسی اولدوغونو بیلیرلر. ایران اسلام جمهوریتی چاتیسی
آلتیندا اونلارین حاقلارینین وئریلمه یه جه گی هر کس طرفیندن بیلینمه کده دیر. بو
ندنله ده گونئی آزربایجان تورکلری، ایران جمهور باشقانلیغی سئچکی لرینه ماراق
گؤسترمیر.
یئرل (شورالار) سئچکی لری
یئرل یؤندیملر (اسلامی شورالار)، مشروطیت
دئوریمینین انجمن ایالتی و ولایتی لریندن الهام آلیناراق اسلامی لشدیریلمیش و اساس
هدفیندن اوزاقلاشدیریلمیش حالیدیر. یئرل سئچکیلر 57 دئوریمیندن سونرا بیر-ایکی
دؤنم گرچکلشسه ده، اوزون ایللر ایران-دا اونودولان بیر قوروم اولموشدور. تا کی
خاتمی نین جمهور باشقانلیغی دؤنمینده یئنیدن گوندمه گلدی و یئنی دن یاسالاشدی.
یئرل سئچکیلر توپلوما یؤنه دیمده آز دا اولسا پای وئرمه یی پلانلاشدیریر.
ایران دا یئرل سئچکی لرده قاتیلیم هر زامان
یوکسک اولموشدور. خصوصی ایله کندلر ده هر کس بو سئچکیلره قاتیلیر. چونکو هر کس اؤز
قوهومو و یاخینیا سس وئرمک ایستیر. اونا گؤره بو سئچکیلری بایکوت ائتمک
معناسیزدیر. یئرل سئچکیلرده گونئی آزربایجان اوچون اؤنم داشیان بیر باشقا مسئله
ایسه باتی آزربایجان بؤلگه سیدیر. بو بؤلگه ده آزینلیقدا یاشایان کوردلر آز آدای
ایله شهرلرده کی یئرل سئچکیلره گیریب، سس قازانماق ایستیرلر. داها سونرا دا
آزربایجانین باتیسی شهرلرینی کورد شهری کیمی تانیتمایا چالیشیرلار. اونا گؤره
اؤزلیککله بو بؤلگه لریده آزربایجان تورکلرینین سئچکیلره قاتیلماسی و میللی حیسلری
اولان آدایلارا سس وئرمه سی اؤنملی دیر.
نئجه اولاجاقدیر؟
ایران حاکمیتی جمهور باشقانلیغی سئچکیلرینه
قاتیلیمین آز اولاجاغینی تخمین ائتدیگی اوچون، بو دؤنم یئرل سئچکی لرله عئینی گونه سالیبدیر.
ایندی جمهور باشقانلیغی سئچکیلرینی بایکوت ائدیب ده یئرل سئچکیلره قاتیلماق نئجه
مومکون اولاجاقدیر. ائله گؤرسه نیر کی سئچکیلره قاتیلیم یوکسک اولاجاقدیر. آما بو
سئچکیلرده باطل اویون دا یوکسک اوراندا آرتما احتمالی واردیر. چونکو خالق شورالار
سئچکیلرینه گئچرلی سس وئریب، جمهور باشقانلیغی سئچکیلرینه بوش سس آتما احتمالی
چوخدور.
[1] داوود توران، ایران سئچکیلری ایللره گؤره اوی
داغیلیمی و آنالیزی. تورک آسیا استراتژیک آراشدیرمالار مرکزی. http://tasam.org/tr-TR/Icerik/263/iran_secimlerinde_illere_gore_oy_dagilimi_ve_anali
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر