دونیا ادبیاتی بیرینجی و ایکینجی دونیا ساواشلاری
آراسین‌داکی بؤیوک اینتیباهی هئچ بیر زامان یاشاماییب. بو سانکی تاریخین ضرورتی ایدی.
بیر طرف‌ده قان-قان دئیه‌ن و دونیانی یئنی‌دن بؤلوش‌دورمک اوچون اینسان‌لیق تاریخینین
ان بؤیوک قتل عامینی تؤره‌دن ایدئولوگییالار و بو ایدئولوگییالاری تمثیل ائد‌ن سیاست‌چیلر،
دیگر طرف‌ده ایسه یئنی هومانیست دیرلرله چیخیش ائد‌ن، کؤهنه اولان هر شئیی رد ائد‌ن،
عنعنه‌لری هئچه سایان و ادبی ژانرلاردا اینقیلابلار ائد‌ن داهیلر.
رد اولسون رئالیزم
ایکی دونیا محاربه‌سی آراسین‌دا تمه‌لی آتیلان
یئنی ادبیاتین یارادیجیلارینین اورتایا قویدوقلاری معنوی-پسیخولوژی اینقیلاب او قدر
بؤیوک‌دو کی، بون‌دان سونرا کیم‌سه‌نین همین دیرلرین اوزرینه نلری ایسه علاوه ائده
بیلمه‌لری بئله ایمکان‌سیز کیمی گؤرونور. دونیا ادبیاتینین اینکار اولونماز داهیلری
کیمی تانینان، قربین فخری اولان شئکسپیرین و شرقین قورورو اولان فیزولینین یارادیجی‌لیقلاری
بئله جئیمس جویسون، فرانس کافکانین، اویلیام فولکنئرین، توماس ماننین، توماس وولفون،
آلبئر کامیونون، سئموئل بئککئتین، ژان پول سارترین، ناتتالی سارروتون و طبیعی کی، ویرجینییا
وولفون یارادیجی‌لیغی یانین‌دا چوخ جیلیز و کاسیب گؤرونور. ۲۰-عصرین بیرینجی یاری‌سین‌دا یارانان ادبیات دوغوردان بیر دونیا
معجزه‌سی ایدی و بو معجزه دونیانین معنوی دیرلرینی یئنی‌دن فورمالاشدیردی.
مودئرنیست
ادبیاتین اؤزل‌لیگی و اوغورو اؤزونه قدر اولان بوتون عنعنه‌لری داغیتماسی و اوخوجونون
ماراقلارینا گؤره دئییل، یئنی اینسان یاراتماق
اوغورونا یولا چیخماسیی‌دی. جویس، کافکا و فولکنئر باش‌دا اولماقلا مودئرنستلرین یارادیجی‌لیغی
بیر تجروبه لابوروتورییاسی ایدی و بو تجروبه‌لرین هدفی «یئنی اینسان» یاراتماق‌دی.
اونلار
لابوراتورییالارین‌دا اؤزلرینی تانری کیمی هیسس ائدیردیلر. یا دا ازراییل کیمی. کؤهنه
اولان بوتون عنعنه‌لری و هر شئیی اؤلدوروردولر. یاراتدیقلارینا عذاب وئریر و بو عذابلا
اینسان‌لیغی بیر داها خلاص ائتمک اوچون جهد ائدیردیلر. بیر زامان عیسی مسیه اینسان‌لیغی
خلاص ائتمک اوچون اؤزونو قوربان سئچدیی و چکدیی عذابلارلا اینسانلیغا یئنی «نفس» وئردیی
کیمی مودئرنیستلر ده اینسان‌لیغی و سیویلیزاسییانی یاراتدیقلاری اوبرازلارین دهشت‌لی
عذابلاری ایله خلاص ائتمه‌یه جهد ائدیردیلر.
مودئرنیستلر
ادبیاتی ایله‌نجه اوبیئکتی اولماق‌دان چیخاردیلار. اونلار اوچون رئال اولان هئچ بیر
شئی دیرلی دئییل‌دی. دیرلی اولان رئال‌لیغی یوخ ائدیب یئنی رئال‌لیق یاراتماق‌دی.
مودئرنیزمین اساس ایشتریخلری
مودئرنیزمین
اساسی ۲۰-عصرین عصرین باشلانغیجین‌دا پول ائلوارین، لوی آروقونون تیمسالین‌دا
شئیرله قویول‌سا دا، بو بئینل‌میله‌چی مده‌نی جرهیان نسرله اینکیشاف ائتدی. قوستاو
فلؤبئرین «مادام باواری»، مارسئل پروستون «ایتیریلمیش زامانین آختاریشین‌دا» رومانلاری
«یئنی رومانین» اساسینی قویور. داها سونرا فرانس کافکانین و جئیمس جویسون یارادیجی‌لیغی
مودئنیزمین اساس سوتونلارینا چئوریلیر.
مودئرنیزمه
قدر رئالیست ادبیاتین اساس مقصدی اوخوجونو جلب ائتمک و اونو اؤزونون اسیرینه چئویرمک‌دی.
اصلین‌ده رئالیست ادبیات اؤزو اوخوجونون ماراقلارینا گؤره داورانیر و صنعت مفهومونو
هارداسا دایاز اوخوجولارین ماراقلارینا گؤره قوربان وئریردی.
مودئرنیستلر
ایلکین اولاراق اوخوجو اوچون یازماق‌دان ایمتینا ائتدیلر. اونلار صنعت اثری یاراتدیقلارینی
و بو صنعتی اوخوجولارینین ماراقلارینا تسلیم ائتمه‌یه‌جکلرینی بیان ائتدیلر. اینسانلارین
ایله‌نجه و ماراقلارینا گؤره یارادیجی‌لیق‌دان ایمتینا ایدئیاسی ایسه ایلک اولاراق
رس‌ساملار طرفین‌دن ایر‌لی سورولموش، پیکاسسو و سالوادور دالی کیمی داهیلرین تیمسالین‌دا
دوغوردان بؤیوک اوغورا ایمضا آتمیش‌دیلار.
اصلین‌ده
مودئرنیزم بیرینجی دونیا محاربه‌سی ارفه‌سین‌ده و محاربه‌دن سونرا فورمالاشان ادبی
و مده‌نی نسلین باش وئره‌نلره قارشی عصیانی ایدی. پاتریوتیزمی بیر معنالی اولاراق رد
ائد‌ن مودئرنیستلرین ایشلتدیکلری اساس خاممال هان‌سی‌سا ایدئولوگییالار دئییل، محض
اینسانین اؤزو و اونون پسیخولوگیاسیی‌دی.
«یئنی تانریلار»
۲۰-جی
عصرین بیرینجی یارسین‌دا بیر طرف‌ده آفریکانینین و آسییانینین یاری‌سین‌دا اینگیلیس-آمئریکان
کولونیالیزمی، دیگر طرف‌ده آوروپانینین گؤبیین‌ده گؤیره‌ن ناسیزمین نهنگ و دهشت‌لی
ایدئولوژی کونوئیئری، باشقا بیر طرف‌ده ایسه قیرمیزی کابوس اولاراق بوتون دونیانی آغوشونا
آلان و پرولئلئتارلارین آدینا کؤهنه دونیانی قان چاناغینا چئویره‌ن مارک‌سیزم-لئنینیزم-ایستالینزم
تئررورو دونیانی یئنی‌دن بؤلوش‌دورمک آدینا دونیانی یوخ ائتمک اوچون اللرین‌دن گلن
هر شئیی ائدیردیلر.
بو
اوچلو «جهنم آتلی‌سی» دونیانی یاخیب یوخ ائتدیکلری زامان‌دا محض مودئرنیست ادبیات‌چیلار
اؤز «لابوراتورییالارین‌دا» دونیانی یئنی‌دن یارات‌دیلار. اونلارین هر بیرینین یاراتدیغی
دونیا فرقلی‌دی. هر کس اؤز دونیاسینی یارات‌دی و اؤز اینسانینی…
جویسون
یارادیغی‌لیغینی کافکانین یارادیجی‌لیغینی ان کیچیک ایشتریخ‌ده بئله موقایی‌سه ائتمک
مومکون دئییل‌دی. جویس یاراتدیغی اینسانین هر بیر دئتالینی، هر بیر وینتینی دییشیر،
اوندا کؤهنه‌دن هئچ بیر دئتال ساخلاماق ایسته‌میردی. ائله اونا گؤره ده اونون یاراتدیغی
اینسان یئرله گؤی آراسین‌دا قال‌دی و تورپاغا بئله آیاق باسا بیلمه‌دی…
کافکایا
گلینجه ایسه، هله ده گیزلی شیفره‌سی چؤزولممیش بو اینسان-تانری - دونیانی قان ایچین‌ده
بوغان سیاست‌چیلره دئییل، تانرییا ساواش آچمیش‌دی. کافکانین بوتون یاراتیقلاری یاریهئیوان-یاریین‌سان‌دی
و او اینسانین پسیخولوگییاسینی دییشمیی دئییل، اینسانین ایلکین طبیعتینی و پروقراملاشدیریلمیش
ماهیتینی دییشمک ایستییردی. کافکانین «لابوراتورییاسین‌دا» یارانان اینسان ایلک اؤنجه
تانرینی اؤلدورور، سونرا اؤزو-اؤزونو یارادیردی…
اؤز «لابوراتورییاسیین‌دا» اینسان بئینینی قاضییان فولکنئرین
یارادیجی‌لیغی ایسه اونلاری هئچ بیر شئیله تکرارلامیردی بئله. فولکنئرین هدفی عیسی
مسیه کیمی قهره‌مانلارینی دونیانینین خلاصی نامینه قوربان وئریب سونرا اونلاری یئنی‌دن
ظهور ائتدیرمک‌دی. فولکنئر آجیماسیزدی. اما آجیماسیز اولدوغو قدر ازابکئش‌دی و عذاب
چکمک اوچون آجیماسیز اولوردو. یعنی فولکنئر تانری کیمی‌دی…
ویرجینییا
وولف جویسو آنلاشیلماز و دیرسیز حساب ائدیردی. پسیخولوژی تارازلیغی اولمایان بو قادینین
یاراتدیغی اینسانلار «کؤهنه دونیا»نینین تارازلیغینا سیغیشا بیلمدیکلرینه گؤره اؤزلرینی
حیاتین آخیشینا بوراخیردیلار. طبیعی کی، کؤهنه اولان هئچ بیر شئیی اؤزلری ایله گؤتورمه‌دن.
ویرجینییا وولفون «اینسانی» هر زامان «تسلیم اولماغا» اوبیئکت آختاریردی، اما تاپا
بیلمدیینه گؤره «تانری‌دان کوسوب» یولونا داوام ائدیردی…
توماس وولف ایسه بوتون دونیانی و بوتون اینسانلاری
«اینه دلیین‌دن کئچیرمک» اوچون علین‌دن گلن هر شئیی ائدیردی. اونون اینسانی گله‌جه‌یه
کئچمیش‌دن باخ‌سا دا، کئچمیشه اولان نیفرتینی آچیق شکیل‌ده بیروزه وئریردی. اما توماس
وولفون یاراتدیغی اینسان گلجیی تاپا بیلمیردی و وولف «لنتلنمیش دایره‌دن» چیخا بیلمک
اوچون «اینه دلیی» آختاری‌دی…
توماس مانن
ایسه «لابوراتورییاسین‌دا» میلیون ایلدی دوران
داغلاری ییخیب یئنی داغلار تیکمک ایستییردی. ماننین هدفی بو قدر بسیت‌دی…
بو «یئنی تانریلاری» بیرلش‌دیره‌ن تک بیر
شئی واردی. دونیانی یئنی‌دن یاراتماق ضرورتینی هیسس ائتمه‌لری و بونون اوچون «یارادیجی»
اولماغا قرار وئرمه‌لری. اونلار اینسانی و دونیانی خلاص ائتمک ایستییردیلر و کؤهنه
تانری‌دان فرق‌لی اولاراق بونو اؤزلرینه «اویون‌جاق» یاراتماق نامینه ائتمیردیلر، ساده‌جه
منسوب اولدوقلاری جان‌لی تورلری خلاص ائتمک اوچون ائدیردیلر.
کؤهنه
تانری بوتون دونیالاری و یاراتدیقلارینی اؤزونو اثبات ائتمک نامینه یاراتمیش‌دی. سونرا
اویون‌جاقلارین‌دان اوسانیب اونلاری ترک ائدیب گئتمیش‌دی. «یئنی تانریلارین» قارشی‌سین‌دا
دوران وظیفه ایسه خاوسون ایچینه بوراخیلانلاری خلاص ائتمک اوچون خاممال اولمادان اونلاری
یئنی‌دن یاراتماق‌دی. بونا جهد ائتمک ایمکان‌سیزی باشارماغا جهد ائتمک‌دی. نه قدر باشاری‌لی
اولدولار؟.. خاوس داوام ائتدیینه گؤره تام باشاری‌لی اولا بیلمه‌دیلر. اما دونیایا
عیسی مسیهین و محمدین وئردیکلری یئنی «نفس‌دن» داها بؤیوک «نفس» وئردیلر…
«لعنت لنمیش دایره»ده
قالان یار ی تانریلار
داها
سونراکی نسیل، کامیو، بئککئت، سارتر، سارروت و اونلارلا باشقالاری «تانریلارین» یولو
ایله گئت‌سه‌لرده، اونلارا بنزه‌مه‌دیلر. اونلار ساده‌جه آلدیقلاری «نفه‌سی» یئنی نسله
اؤتورمک اوچون فدکارلیق یاپ‌دیلار. اما نه جویس کیمی، نه کافکا کیمی، نه ده فولکنئر
کیمی یاراتدیقلارینی «لنتلنمیش دایره»دن چیخارا بیلمه‌دیلر.
چونکی
آزادلیغین اولمادیغی بیر زامانلار «آزادلیق» هر شئیی ایفاده ائتسه ده، سونرا معلوم
اولدو کی، دونیانی یئنی‌دن یاراتماق اوچون تک آزادلیق یئترلی دئییل. عینی زامان‌دا
داها اووه‌لر بوتون پیغمبرلرین و اونلاردان سونرا گلن یاریپئیغمبرلرین (فیلوسوفلارین)
ادعا ائتدیی کیمی دونیانی یئنی‌دن یاراتماق اوچون شعور بیرلیینه احتیاج وار کی، بونو
دا آزادلیغا سینتئز ائتمک گرکیردی.
حالبوکی،
تاریخ یارانان‌دان بری بیر چوخ موتففکیرلر خوشلوقلا، یا دا زورلا شعور بیرلیگی یاراتماغا
جهد ائتمیش‌دیلر. عیسی مسیهین و محمد پیغمبرین اوغورسوزلوغو اورتادا اولدوغو کیمی،
مارکس و لئنینین، همچینین هیتلئرین اوغورسوزلوغو دا اورتالیق‌دادیر.
مدرنیست
ادبیاتین فلسفه‌سینه گؤره شعور بیرلیگی زورلا دئییل، خوشلوقلا یارانمالی‌دیر. یعنی
فرد اینسان اؤز منینی جمعیتین و بشریتین منینه زورلا دئییل، اؤز ایراده‌سی ایله هر
شئیی آنلاق‌لی بیر شکیل‌ده درک ائد‌رک قوربان وئرمه‌لی‌دیر.
بوتون
دیلئمما شعور بیرلیینی آزادلیغی اؤلدوره‌رک یاراتماق، یوخ‌سا هر شئیی «تام آزادلیق»
شرایطین‌ده زامانین آخارینا بوراخماق‌دان عبارت‌دی. بیرده اورتا یول واردی. ایداره
اولونان آزادلیق چرچیوه‌سین‌ده شعور بیرلیگی یاراتماق.
مودئنیستلرین ایدئیاسی ۲۰-جی عصرین ۶۰-۷۰-جی ایللرین‌ده
یئنی سیاسی و مده‌نی جرهیانین یارانماسینا سبب اولدو. آرتیق یاریم عصردیر کی، موهافیزکارلارلا
لیبئرالیستلر اؤز دیرلرینین ساواشینی وئریرلر. و بو ساواش آرتیق مودئنیست ادبیاتین
دایره‌سین‌دن چیخاراق بئینلخالق سیاستین ساواشینا چئوریلیب. اورتا یول بو گون آپاریجی
سیاسی کورس اولاراق سئچیلیب و قانونلا تثبیت اولونان اینسان حاقلاری اؤنه چیخاریلیب.
اونا
گؤره ده حساب ائتمک اولار کی، ۲۰-جی عصرین بیرینجی
یاری‌سین‌دا مودئرنیست ادبیات قارشی‌سینا قویدوغو مقصده نیسبته‌ن نایل اولوب…
کولیس.آز
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر