اوریین‌ده
بوتؤو آذربایجان ایدئیالارینی گزدیره‌ن هر بیر آذربایجان‌لی آراز اوستون‌دن
کؤرپولرین آتیلاجاغی، ۱۸۱۳-جو ایلده گولوستان‌دا و
۱۸۲۸-جی ایلده تورکمنچای‌دا
قصد اولونان وطنین بیر گون بوتؤولشجیی، یوللاریمیزین بیزی آزاد شکیل‌ده تبریزه،
خویا، سلماسا، اورمیه‌یه، ساوالانا، بابک قالاسینا آپاراجاغی گونون اینتیزارین‌دادیر.
آنجاق هله کی، بو، ساده‌جه اورییمیزده آغری ایله داشیدیغیمیز بیر آرزودور و
اورتادا دونیا رئال‌لیقلاری وار...
سون
ایللرده گونئی مسئله‌سینین ایران سرحدلرینی آشاراق بئینلخالق عالمه چیخماسی ایسه
چوخ موهوم فاکت‌دیر. هله‌لیک اؤز وطنلرین‌ده اولماسا دا، آوروپا و آمئریکادا
بیرلشمک شان‌سی قازانان گونئی‌لی-قوزئی‌لی سویداشلاریمیزین، اونلارین تمثیل
اولوندوغو تشکیلاتلارین دیاسپور فعالیتی نتیجه‌سین‌ده گونئی آذربایجان تورکلری
بمت-ده دؤولتی اولمایان میللت ایستاتوسونو قازانیب، سویداشلاریمیزین حاقلارینین
پوزولماسی واختاشیری بئینلخالق قوروملارین هئساباتلارین‌دا عکسینی تاپیر، گونئی‌ده
میللی حاقلارین ازیلمه‌سیله باغلی مراجعت «آغ ائو»-این پئتی‌سییا صحیفه‌سین‌ده یئر
آلیب، همچینین آبش کونقرئ‌سینه، سئناتینا، دؤولت دئپارتامئنتینه جنوبی آذربایجانلا
باغلی سندلر تقدیم اولونوب. آنجاق ندن‌سه دونیا بیرلیگی حتی اورمییه گؤلونون صونعی
شکیل‌ده قورودولماسینا، نینکی گونئی آذربایجانین میلیونلارلا اهالی‌سینه، حتی
بؤلگه‌یه بؤیوک فلاکت گتیره‌جک بیر حادثه‌یه ده مو‌ممالی سوسقونلوق نوماییش
ائتدیریر. اودور کی، گونون بیرین‌ده آیاغا قالخیب حاقینی طلب ائدجیی حال‌دا
گونئیین بئینلخالق عالم‌دن گرکه‌ن دستیی آلا بیلجیی شوبهه‌لی قارشی‌لانیر.
سورییادا باش وئره‌نلر منتیقی سون‌لوغونا چاتان‌دان سونرا اینقیلاب دالغاسینین
ایرانا یئتیشجیی چوخ آز آدام‌دا شوبهه دوغورور. یاخود نووه مسئله‌سی ایله الاقدار
ایرانا قارشی آتیلاجاق آددیملارین فونون‌دا گونئی آذربایجانی گؤزله‌یه‌ن
پئرسپئکتیولر هر بیریمیزی دوشون‌دوره‌ن مسئله‌دیر. بو پروسئسلرده نؤوبتی دفعه
بؤیوک اویونلارین قوربانی اولماماسی اوچون حساب اولونور کی، گونئی فورس-ماژور
سیتواسییالارا حاضر اولمالی‌دیر.
آمئریکادان
بوتؤو آذربایجان چاغری‌سی
آبش
کونقرئ‌سینین نماینده‌لر پالاتاسینین عضوو دئین روراباهئرین قورومون خاریجی علاقه‌لر
کومیته‌سینه جنوبی آذربایجانلا باغلی قتنامه لاییحه‌سینی تقدیم ائتمه‌سی، بو سندده
آذربایجان تورپاغینین ۱۸۲۸-جی ایلده روسییا و
ایرانین ایمزالادیغی تورکمنچای موقاویله‌سی ایله، آذربایجان‌لیلارین راضی‌لیغی
اولمادان ایکییه بؤلوندویونو، آذربایجان خالقینین اؤز موقددراتینی تعیین ائتمک
حقوقونون اولدوغونو بیل‌دیرمه‌سی معین اومیدلر یارادیب. کونقرئسمئن «بو اؤلکه ۱۹۹۱-جی ایلده سسری-نین
سوقوطون‌دان سونرا موستقیل‌لیک قازانیب. ایندی ده ایران آذربایجان‌لیلارینین اؤز
آزادلیقلارینا نایل اولماسینین واختی چاتیب»-یازماسی ایلک باخیش‌دان جدی مسئله
ساییلا بیلر. آنجاق بعضی موشاهی‌ده‌چیلر آبش-این ۱۹۴۵-جی ایلده جنوب‌دا
قورولان آذربایجان میللی حکومتینین علیهینه چیخماسینی، حتی او زامان سسری-یه
اولتیماتوم وئرمه‌سینی خاتیرلادیر. سابیق دؤولت موشاویری، شرقشوناس وفا قولوزاده
گونئی مسئله‌سین‌ده قلوبال یاناشمانین ترفداری‌دیر. اونون فیکرینجه، آبش بو گون
جنوبی آذربایجانی آیاغا قالدیریب ایرانین علیهینه چئویرمک‌ده ماراق‌لی‌دیر. بونون
اوزین‌ده ایسه آذربایجان‌لیلارا ساده‌جه موستقیل‌لیک ودی وئریله بیلر: «آنجاق
تاریخی فاکتلار وار، گؤرون جنوب‌داکی آذربایجان‌لیلاری نه قدر آلدادیبلار.
ایستالین اونلاردان ایستیفاده ائتدی، آخیردا دا سات‌دی. آذربایجان‌لیلار قیرغینا
معروض قال‌دیلار، اوسته‌لیک پیشوری باکییا گل‌دی، بوردا هلاک اولدو و جنوبی
آذربایجان‌لیلار سووئت اتفاقین‌دان هئچ بیر دستک گؤرمه‌دیلر. اونا گؤره ده ایندی
جنوبی آذربایجان قرب‌دن، آمئریکادان نه کؤمک گؤزله‌یه بیلر؟ بیز ده آمئریکا کیم
ایمپئرییا دئیی‌لیک کی، قارشیمیزداکینی ووروب دارماداغین ائدک، ایستدییمیزی ائدک.
اوسته‌لیک، ایران بیزیم نهنگ قونشوموزدور. گلین آیاغیمیزی یورغانیمیزا گؤره
اوزاداق و سیاست‌ده رئالیست اولاق».
V.Quluzadه حساب ائدیر کی، اگر
قرب ایرانی داخیل‌دن پارچالایا بیلمه‌یه‌جک‌سه، ایران اینکیشاف ائد‌جک. او حال‌دا
ایسه آذربایجان‌لیلارا ایرانلا برابر اینکیشاف ائتمک داها صرفه‌لی اولار، نینکی
یئنی‌دن قیرغینا معروض قالماق. ائکسپئرت پارچالانمیش میللت مودئلینین آذربایجانا
تطبیقینی مومکون سایمیر. حساب ائدیر کی، اگر آذربایجان‌لیلارین آلمانلار کیمی ایکی
آیری دؤولتی اولسای‌دی، او حال‌دا بیرلشمک آسان مسئله اولاردی: «قرب سووئت
اتفاقینی چؤک‌دورمک اوچون ایکی آلمان دؤولتینی بیرلشدیردی. آنجاق قرب بونو
بیزیمچون ائد‌جک‌می؟ قربین ایراق عملیاتین‌دان سونرا بو اؤلکه‌ده قبیللراراسی
محاربه گئدیر، تئررور سنگیمیر، سوننی-شیعه قارشی‌دورماسی داوام ائدیر. اونا گؤره
ده جنوبی آذربایجان مسئله‌سین‌دن دانیشان‌دا گلین قربین تبلیغاتینین آردینجا
سورونمیک، تالئییمیزی اؤزوموز درک ائدک. چوخ آرزو ائدردیم کی، ایران جمعیت یوکسک
اینکیشاف ائتسین و اؤلکه‌ده‌کی بوتون میللتلر و خالقلار خوشبخت اولسون. اگر ایران‌دا
دئموکراتییا حاکم اولارسا، اوندا آیریلماغا نه احتیاج وار؟» V.Quluzadه باکینین دا بو مسئله‌ده
مسافه ساخلاماسینین ترفداری‌دیر: «جنوبی آذربایجان پروبلئمینین حلی بیزدن آسی‌لی
دئییل: «چونکی ایران بیزدن قات-قات بؤیوک، گوج‌لو، توپارلانمیش بیر دؤولت‌دیر.
جنوبی آذربایجان‌لیلار دا ایران ایسلام اینقیلابینین ایشتیراک‌چیلاری، ایسلام
اینقیلابی ائتمیش ایران اهالی‌سینین بیر پارچاسی‌دیر. اؤزو ده ۷۰ ایل سووئتلرین ترکیبین‌ده
اولدوغو اوچون آتئیست اولان بیزلردن فرق‌لی اولاراق گونئی‌لیلر ایسلام دینینه صادق‌دیر.
دئمه‌لی، اونلار هم ده ایران دؤولتینین صاحبلری‌دیر. ایران رئگیون‌داکی اوچ ان
بؤیوک قوه‌دن بیری‌دیر. طبیعی کی، ائموسیونال باخیم‌دان گونئی آذربایجان مسئله‌سینین
بیزه بیرباشا دخ‌لی وار، اونلار بیزیم اؤزوموزوک، بیز ده اورداکی قارداشلاریمیزین
تالئیینه لاقئید دئیی‌لیک. اما بیز اونلارین تالئیینه قاریشماقلا اوغور قازانا
بیلمریک».
اکثر
متخصصلر بو فیکیرده‌دیر کی، شرایط یارانان کیمی گونئی اؤزو اؤز تالئیینی حل ائده
بیلر و چیخیش یولو یالنیز بون‌دادیر. گونئی آذربایجان مؤوضوسونون آراشدیریجیلارین‌دان
اولان پروفئسسور جمیل حسن‌لی ایسه حساب ائدیر کی، آبش کونقرئ‌سین‌ده و دیگر
بئینلخالق قوروملاردا جنوبی آذربایجان مسئله‌سینین گون‌ده‌مه گلمه‌سی تصادفی
دئییل. اونون سؤزلرینه گؤره، جنوبی آذربایجان پروبلئ‌می مؤوجوددور و بونو گیزلتمک
مومکون دئییل: «جنوبی آذربایجان مسئله‌سی ایرانا تأثیر گؤسترمک اوچون الوئریش‌لی
عامللردن بیری‌دیر».
ج.هسنلینین
فیکرینجه، بؤلونموش خالقلارین بیرلشمه‌سی ایدئیاسی هئچ واخت گون‌ده‌م‌دن دوشمور،
دایم موذاکیره ائدیلیر. آنجاق تاریخ‌چی حساب ائدیر کی، کونقرئ‌سه تقدیم اولونان
لاییحه‌نین قتنامه فورماسین‌دا قبول ائدیلمه‌سی خئی‌لی واخت آپارا بیلر: «بو هله‌لیک
لاییحه، تکلیف‌دیر، قتنامه فورماسین‌دا قبول اولونماسی اوچون اوزون بیر مدت لازیم‌دیر،
خئی‌لی پروسئ‌دور حیاتا کئچیریلمه‌لی‌دیر. بونون قتنامه فورماسین‌دا قبول
اولونوب-اولونمایاجاغینی دئمک چتین‌دیر. اونا گؤره ده پروسئسلرین گئدیشینی
گؤزلملیگیک. آبش کونقرئ‌سین‌ده مراجعتین، لاییحه‌نین سنه‌ده چئوریلمه‌سینین چوخ
اوزون بیر پروسئ‌دورو وار. اما ایسته‌نیله‌ن حال‌دا مثلاًین کونقرئس‌ده گون‌ده‌مه
گلمه‌سی، موذاکیره ائدیلمه‌سی جدی ایرلیلییش‌دیر». ج.حسن‌لی حساب ائدیر کی، ایلک
نؤوبه‌ده جنوبی آذربایجان‌دا حرکات گئنیشله‌نمه‌لی‌دیر: «بو پروبلئم هر شئی‌دن اول
جنوبی آذربایجان‌لیلارین، او خالقین تالئیی و تاریخی ایله باغلی مسئله‌دیر. خالقین
آزاد اولماق ایستیی اولمالی‌دیر. خالق بونو ایسته‌مه‌سه، آبش کونقرئ‌سی، حتی بمت
ده قرار قبول ائتسه، هئچ بیر فای‌داسی اولمایاجاق.
جنوبی
آذربایجان مسئله‌سینین بئینلخالق دستک قازانماسی اوچون گرک خالقین ایچین‌ده بیر
ایرلیلییش اولسون. عکس حال‌دا کناردان دستک اهمیت‌لی رول اوینایا بیلمز. خاریجی
دسته‌یه آز آلوده اولماز لازیم‌دیر. هر بیر پروبلئمین حلی اؤلکه داخیلین‌ده
اولمالی‌دیر».
گونئی
آذربایجان «ایستیقلال» دئییر
دونیا
شؤهرت‌لی هکیم، «وارلیق» درگی‌سینین یارادیجی‌سی جاواد هئیت ده بو قناعت‌ده‌دیر
کی، آرتیق گونئی‌ده میللی شعور چوخ اینکیشاف ائدیب. آنجاق حاکمیت‌ده و پارلامئنت‌ده
بو شعورون داشیییجیلارینین تک-توک اولماسی آجی گئرچک‌لیک‌دیر: «اومید گنجلره‌دیر».
C.Heyات جنوبلا شیمالین
بوتؤولشمه‌سینی اوزاق گلجیین ایشی حساب ائدیر. ایندی‌لیک‌ده ایسه او، ایران‌دا
فئدئراتیو دؤولتین یارادیلماسی و جنوبی آذربایجانین دا فئدئراتیو رئسپوبلیکا کیمی
فعالیت گؤسترمه‌سینی ان مقبول واریانت ساییر. «بیزیم فیکریمیز بودور کی، دربه‌ن‌ده
کیمی ایران‌دیر، اما ایران تورک اؤلکه‌سی‌دیر، چونکی مین ایل بیز رهبرلیک
ائتمیشیک». اما بو دا فاکت‌دیر کی، گونئی‌ده‌کی توپلوم آراسین‌دا فئدئراسییا
ترفدارلارینا نیسبت‌ده ایستیقلال ترفدارلارینین سایی گئتدیکجه آرتیر.
گونئی
آذربایجان میللی آزادلیق جبهه‌سینین (گاماج) آذربایجان رئسپوبلیکاسین‌داکی نماینده‌سی
نبی سویتورکون دئدیینه گؤره، ایرانین آذربایجانا قارشی آقرئسسیو موناسیبتی
اکثریتین فیکرینی قتیلشدیریب: «آذربایجان‌لیلارین اکثر حیسه‌سی، خصوصیله فعال کسی‌می
آنجاق ایستیقلال، قورتولوش، بوتؤو آذربایجان دوشونجه‌سین‌ده‌دیر. چونکی قارشی طرف
بو میللتین وارلیغینی اینکار ائدیر، تورک سویون‌دان اولانلارین ایران‌دا
یاشامادیغینی بیانلاییر. سون زامانلار پروسئسلرده سنگیمه‌نین موشاهی‌ده اولونماسی
ساده‌جه دونیانین ایرانلا باغلی قرارینین نئجه اولاجاغی، یئنی سئچیله‌ن
پرئزیدئنتین هان‌سی آددیملاری آتاجاغی ایله باغلی‌دیر. اولا بیل‌سین جمعیت شرایطین
دییشمه‌سین گؤزلییر». گونئیین قوزئی‌دن گؤزلنتیلرینه گلدیک‌ده، N.Soytاورک تسدیقلییر کی،
جنوبی آذربایجان آذربایجان رئسپوبلیکاسینین وارلیغین‌دان اؤزگه بیر شئی ایستمیر:
«هامی درک ائدیر کی، آذربایجان رئسپوبلیکاسینین جنوبا ان بؤیوک یاردی‌می اونون
مؤوجود اولماسی، اینکیشافی‌دیر. بو، اینسانلارین موباریزه‌سینه ایستیمول وئریر.
بیزیم ایلک گؤزلنتیمیز آزرببایجانین وارلیغی، مؤوجود اولماسی و ایمکانی چاتارسا،
معنوی دستک وئرمه‌سی‌دیر. بو گون جنوب‌دا شرایط یوک‌سه‌له‌ن ختت اوزره بیزیم
خئیریمیزه دییشیر». جنوبون ایرانا قارشی بئینلخالق موداخیله‌ده کیمین یانین‌دا
اولاجاغی دا ماراق‌لی مقام‌دیر. «بئینلخالق عالم ایرانا موداخیله ائدیلجیی حال‌دا
آذربایجان‌لیلارین حقوقلارینی تانییاجاق‌سا، او حال‌دا سویداشلاریمیزدان دستک
آلاجاقلار. عکس حال‌دا آذربایجان بو موداخیله‌ده سئیرچی اولاراق قالاجاق»، گاماج
تمثیل‌چی‌سی بئله دئییر.
گونئی
آذربایجان میللی اویانیش حرکاتینین لیدئری محموده‌لی چؤهرقان‌لی حساب ائدیر کی،
اگر بیز آذربایجانین ایکییه بؤلوندویونو، حاضردا جنوبی و شیمالی آذربایجانین
اولدوغونو بمت و دیگر بئینلخالق تشکیلاتلاردا قال‌دیرا، اونلاری بونا اینان‌دیرا
بیلسک، اوندا رسمه‌ن بؤلونموش خالق ایستاتوسو آلا، بونو قبول ائتدیره بیلریک، بو
دا سون نتیجه‌ده جنوبلا شیمالین بیرلشمه‌سینه آپارار. چؤهرقان‌لی حساب ائدیر کی،
دونیانی تهدید ائد‌ن ایران مسئله‌سینین حلی اوچون یئتر کی، آبش جنوبی آذربایجانا
دستک وئرسین. آنجاق فاکت بودور کی، جنوب‌داکی میللی حرکات بو گون تام دستک‌سیز قالیب.
شوبهه یوخ‌دور کی، تورک دوشمه‌نلری بؤلگه‌ده نهنگ بیر آذربایجان دؤولتینین
یاراناجاغین‌دان اندیشلندیی اوچون سیویل موباریزه یولونو سئچه‌ن آذربایجان
تورکلرینی ایران رئژی‌می ایله باش-باشا بوراخیب. اوسته‌لیک، تئهرانین واختاشیری
باکی و آنکارانی گونئی مسئله‌سی ایله باغلی تهدید ائتمه‌سی ده فاکت‌دیر. سونونجو
بئله تپکیلر جاماج-این باکی‌دا گونئیله باغلی کئچیردیی تدبیردن سونرا موشاهی‌ده
اولون‌دو. ائله بو گونلرده ایرانین ایسلام شوراسی مج‌لی‌سینین آراش‌دیرمالار مرکزی
آذربایجان علیهینه نؤوبتی هئسابات یاییب و آذربایجانی ایسلاموفوبییادا «رئکورد
وورماق‌دا» اتهام ائدیب. دئمه‌لی، قونشو اؤلکه باکینین نه قدر احتیاط‌لی
داورانماسین‌دان آسی‌لی اولمایاراق اؤز عنعنه‌لرینه صادق‌دیر و آذربایجانی تهدید
ائتمک یولونو داوام ائتدیریر.
باکی
تبریزه ال اوزات‌سین‌می؟
رس‌می
باکینین گونئی آذربایجان تورکلری ایله باغلی سیاستی حاق‌دا دانیشان خین-نین
مطبوعات کاتیبی علمان آبدوللایئو دئییر کی، باکی ایرانین بیر دؤولت اولاراق اراضی
بوتؤولویونو و سووئرئنلیینه حؤرمتله یاناشیر، بو اؤلکه‌نین داخی‌لی ایشلرینه
قاریشمیر: «آذربایجانلا ایران آراسین‌دا تاریخی باغلی‌لیق عصرلردیر کی، مؤوجوددور.
او کی قال‌دی آذربایجان‌لیلارین مسئله‌سینه، طبیعی کی، ایران‌دا یاشایان آذربایجان‌لیلارین
بیزیمله عینی کؤکه، دیله، مدنیته مالیک اولماسی دانیلماز بیر فاکت‌دیر. بیر خالقین
ایکی اؤلکه اراضی‌سین‌ده یاشاماسی دا فاکت‌دیر و بیز عینی میللتیک، تاریخی،
دئموقرافیک فاکتلار اورتادادیر. دونیادا یاشایان ۵۰ میلیونلوق آذربایجان‌لی
هان‌سی اؤلکه‌ده یاشاییرسا-یاشاسین بیزیمچون اؤن‌م کسب ائدیر. آذربایجان‌لیلارین
دا بؤیوک اکثریتی ایران اراضی‌سین‌ده یاشاییر، بو دا فاکت‌دیر. اما ایکی سووئرئن،
موستقیل، قونشو اؤلکه فاکتورو دا وار، بیر-بیریمیزین اراضی بوتؤولویونه و
سووئرئنلیینه حؤرمتله یاناشان، بیر-بیرینین داخی‌لی ایشلرینه قاریشمایان
اؤلکلریک».
آنجاق
رئال‌لیق بودور کی، حتی دیاسپورلا ایش اوزره دؤولت کومیته‌سینین ایران‌دا یاشایان
سویداشلاریمیزلا ایشله‌یه بیلمه‌مه‌سی ده آجی گئرچک‌لیک‌دیر. قورومون صدری ناظیم
ایبراهیموو دئییر کی، آذربایجان ایرانین داخی‌لی ایشلرینه قاریشمیر: «همچینین بیز
ایران داخیلین‌ده دیاسپور ایشی آپارمیریق. اما جنوبی آذربایجانی ترک ائدیب دونیا
اؤلکه‌لرین‌ده یاشایان میلیونلارلا آذربایجان‌لیلارلا هرترف‌لی علاقه‌لریمیز وار.
جنوبی آذربایجان‌لیلارین ایرانا یؤنه‌لیک سیاسی ماراقلاری ایله ایسه بیز هئچ زامان
ماراقلانمامیشیق، او ایشلره قاریشمیریق». دونیادا پارچالانمیش خالقلار آنلاییشینین
اولدوغونو خاتیرلاتدیق‌دا ایسه ن.ایبراهیموو دؤولت رس‌می‌سی اولاراق بو مسئله‌دن
بحث ائدیلمه‌سینی دوزگون سایمیر: «بو مسئله‌لر باره‌ده اجتماعی آداملار داها
دولغون فیکیرلر ایفاده ائده بیلر. من دؤولتین رس‌می مؤوقئیینی ایفاده ائده بیلره‌م
کی، بیز ایرانین داخی‌لی ایشلرینه قاریشمیریق دئیه، داخیل‌ده گئدن پروسئسلره ده
موناسیبت بیلدیرمیی دوزگون سایمیریق». آمئا-نین شرقشوناس‌لیق اینستیتوتونون
دیرئکتورو، میللی مج‌لی‌سین عضوو گؤوهر باخشلیئوا ایسه بو یاخینلاردا گوج‌لو
شرقشوناس‌لیق، او جمله‌دن ایرانشوناس‌لیق مکتبینین اولدوغو روسییادا گؤرکه‌م‌لی
آکادئمیک و پروفئسسورلارینین ایشتیراکی ایله کئچیریله‌ن سیل‌سیله تدبیرلرده ایران‌داکی
پروسئسلرین آنالیز اولوندوغونو قئید ائتدی: «ایران‌داکی پروسئسلری تام اوبیئکتیو
شکیل‌ده تحلیل ائد‌ن همین عالیملر بیرمه‌نالی نتیجه‌یه گل‌دیلر کی، ایرانی
«قورباچئو واریانتی» گؤزلمیر. یعنی ایران سوله یولو ایله پارچالانمایاجاق. چونکی
دؤولتین تهلوکه‌سیزلیگی ائله قورولوب کی، او اؤلکه‌نین اؤز-اؤزونه پارچالانماسی
مومکون دئییل، ایران یالنیز خاریجی موداخیله نتیجه‌سین‌ده پارچالانا بیلر. ایران‌دا
موهافیزکارلارلا اصلاحات‌چیلار آراسین‌دا چوخ کسکین موباریزه گئدیر و هر ایکی
طرفین جدی دستیی وار. ایالت اینسانی، دینی تحصیل آلمیش طبقه موهافیزکارلاری مدافعه
ائدیر. همچینین دؤولت خصوصی شکیل‌ده مقسدیؤن‌لو پروقراملار حیاتا کئچیریر، حتی
کاسیب اهالینی اله آلماق اوچون تدبیرلر گؤرور. کونکرئت آذربایجان‌لیلارا گلدیک‌ده،
بیز دونیا رئال‌لیقلاری ایله باریشمالیییق. بیزیم قاراباغ کیمی بؤیوک پروبلئمیمیز
وار. قاراباغ پروبلئ‌می حل اولونمایینجا بو کیمی مسئله‌لره احتیاطلا یاناشمالیییق.
جنوب‌داکی سویداشلاریمیزین و دیگر میللتلرین نجات یولو اؤلکه‌نین دئموکراتیکلشمه‌سی‌دیر.
ایران تدریجه‌ن دئموکراتیکلش‌سه، هان‌سی کی، جمعیتین بؤیوک حیسه‌سی بونا جان آتیر،
او حال‌دا جدی دییشیک‌لیکلر باش وئره بیلر. بو دا وار کی، جنوب‌دا هئچ ده اهالینین
هامی‌سی بوتؤولشمه‌یه جان آتمیر. اونلارین بؤیوک حیسه‌سی ده ایران دؤولتینین
قورونوب ساخلانماسینین ترفداری و بؤیوک ایرانین تسسوبکئشلری‌دیر. موستقیل
آذربایجان هئچ بیر تخریباتا اویمامالی، ایرانا آزجا دا اولسا زرر ووران مسئله‌لره
قول قویمامالی‌دیر. بونو اورداکی کؤک‌لو آذربایجان‌لیلارین منافعلر ده طلب ائدیر».
آنجاق
اینسان حاقلارینین هئچ بیر اؤلکه‌نین داخی‌لی ایشی اولمادیغینی دئیه‌ن بوتؤو
آذربایجان بیرلیینین (باب) ریاست هئیتینین صدری آقیل سمدبی‌لی دئییر کی،
آذربایجانین گونئیین‌ده یاشایان سویداشلاریمیزین بئینلخالق حقوق چرچیوه‌سین‌ده اؤز
موقددراتینی تعیین ائتمک حاقلاری وار: «ساده‌جه اولاراق بونون اوچون یا آذربایجان
دؤولتینین رس‌میلری بمت-ده مسئله قال‌دیرمالی‌دیر، یاخود دا آذربایجانا دوست اولان
هر هان‌سی دؤولت، او جمله‌دن تورکییه جومهوریتینین یئتکی‌لیلری بو مثلاًی قال‌دیرا
بیلر. اما تأسف کی، بو گونه قدر نینکی بو مسئله قالدیریلماییب، گونئی آذربایجان‌داکی
سویداشلاریمیزین پوزولماسی ایله باغلی نه تورکییه، نه ده آذربایجانین رس‌می بیر
مؤوقئیی یوخ‌دور». آ.سمدبی‌لی باب-این آذربایجانین گونئیین‌ده‌کی سویداشلاریمیزین
اؤز دؤولتلرینی قورماق آرزوسون‌دا اولدوغونو بیلدیریر: «واختیله ابولفز ائلچیبه‌یه
سوال وئرمیش‌دیلر کی، مین ایللر بویو بیزیم دؤولتیمیز اولان ایرانی بوتؤولوک‌ده
گؤتوره بیلمریک‌می. ائلچیبی جاوابین‌دا دئمیش‌دی کی، بیز ایمپئرییا قورماق نیتین‌ده
دئیی‌لیک، بیزه اؤز حاقیمیز، اؤز سرحدلریمیز، اؤز دؤولتیمیز یئتر. او معنادا بو
گون گونئی‌ده‌کی سویداشلاریمیز آراسین‌دا ان یایغین و ان حاکم اولان ایستیقلالیت
فیکری‌دیر. کوتلوی آکسییالاردا دا گنجلر ایران هبسخاناسین‌دان قورتولماق و
ایستیقلال شوعارلاری سسله‌ن‌دیریرلر. تورکییه‌ده ده بعضی دایره‌لر ایرانین ۱۹۲۷-جی ایلدک تورکلرین
حاکمیتی آلتین‌دا اولدوغونو اساس گتیریب بو اؤلکه‌نی تورک دؤولتی ساییرلار، اودور
کی، گونئیین آیریلماسی مسئله‌سین‌ده ترددود ائدیرلر. آنجاق بو گون دونیانین
ایکینجی بیر دؤولتی یوخ‌دور کی، اهالینین یاری‌دان چوخونو تشکیل ائد‌ن توپلومون
آنا دیلین‌ده اوخوماق حاقی بئله تانینماسین. بو دؤولت یئگانه ایران آدلی
هبسخانادیر کی، آذربایجان تورکلرینی دین پرده‌سی آلتین‌دا اسارت‌ده ساخلاماق‌دا
داوام ائدیرلر. اما گئج-تئز حاق-عدالت اؤز یئرینی تاپاجاق، آذربایجانین گونئیین‌ده‌کی
سویداشلاریمیز دا حاق ائتدیکلری ایستیقلالی قازاناجاقلار، آذربایجانین بوتؤولویو
گئج-تئز رئاللاشاجاق».
گونئیله
قوزئیی داها دا یاخینلاش‌دیران عامللردن بیری کیمی گونئی‌لیلره گذشت‌لی قای‌دادا
تحصیل آلماق حقوقونون وئریلمه‌سی اولا بیلردی. عینی زامان‌دا گونئی‌لی موهاجیرلرین
آذربایجان رئسپوبلیکاسین‌دا ایستاتوس آلا بیلمه‌مه‌سی ده پروبلئم اولاراق قالیر.
آ.سمدبی‌لی دئییر کی، هله آذربایجان یئنیجه موستقیل اولدوغو دؤورده ائلچیبی
حاکمیتی دؤورون‌ده گونئی‌لی قارداشلاریمیزا هر جور دستک وئریلیردی: «بورا تحصیل
آلماق اوچون گلنلرین تحصیلی تام پول‌سوز ایدی، گونئی‌لیلرین بوردا یاشاماسی اوچون
شرایط یارادیلیردی. گونئی‌دن اولان سویداشلاریمیزین تشکیلاتلارینین تشکیلاتلارینین
گوجله‌نمه‌سی اوچون ائلچیبی اونلارلا شخصاً تماس قوروردو. بیر ایللیک پرئزیدئنت‌لیگی
دؤورون‌ده ائلچیبی باکی‌داکی گونئی‌لی فعاللارلا گؤروشموش و اونلارا دئمیش‌دی کی،
من سیزه گونئی‌ده‌کی سویداشلاریمیزین حاقلاری اوغرون‌دا موباریزه‌ده هر جور دستک
وئرمه‌یه هازیرام».
آذربایجانین
شیمالین‌داکی میدان حرکاتینین قهره‌مانلارین‌دان، همچینین اصله‌ن تبریزدن اولان
سیروس تبریزلی ده احتیاط‌لی اولماغی مصلحت گؤرور: «ایرانی چوخ ایستملیگیک کی،
ایران‌دا آذربایجان‌لیلار یاشاییر. اورداکی پروسئسلری زامان اؤزو تنزیمله‌یه‌جک.
فاکت بودور کی، ایرانین اؤزون‌ده تلاتوم، یئنی‌لیک آرزو ائد‌نلر وار. ایرانین اؤز
ایچین‌ده گئدن پروسئسلر هم آزربایجانلینین، هم فارسین، هم بلوجون، کوردون تالئیینی
مویینلش‌دیره‌جک. آنجاق بو گون چوخ تأسف کی، آراز تکجه ایکی آذربایجانین آراسین‌دان
آخمیر، هم ده هر بیر آزربایجانلینین آراسین‌دان آخیر.
بیزه
بیرلیک لازیم‌دیر. دیگر طرف‌دن بو گون دونیادا ایکی فیکیر وار: اینسان حاقلاری و
اراضی بوتؤولویو. بو گون کیم هارادا یاشاییر یوخ، کیم نئجه یاشاییر مسئله‌سینی
قویماق لازیم‌دیر».
آذربایجانین
ایران‌داکی سابیق سفیری، پروفئسسور نسیب نسیب‌لی دئییر کی، جنوب آذربایجان تورکلری
مظلوم بیر میللت اولسا دا، آرتیق میللت بو مظلوم‌لوغونو نئچه اون ایللردیر درک
ائدیر و میللی شعور، درکئتمه پروسئ‌سی خصوصیله ده قوزئی آذربایجانین موستقیللیین‌دن
سونرا داها سرعتله گئدیر: «بو پروسئ‌سین منتیقی نتیجه‌سی وار؛ یا ایران داخیلین‌ده
گونئی آذربایجان موختاریاتی یارانمالی، یا دا گونئی آذربایجان موستقیل دؤولت
اولمالی‌دیر. چونکی گونئی بونا حاق ائدیب، دفعه‌لرله بونونلا باغلی اؤز ایراده‌سینی
اورتایا قویوب. فاکت بودور کی، گونئی آذربایجان اؤز گلجیی اوغرون‌دا چوخ جدی شکیل‌ده
دوشونور و موباریزه آپاریر. بو موباریزه‌نین نتیجه‌لرینی یاخین ایللرده، یاخود
اونیللرده گؤرجییک. ۲۱-جی عصرده بؤلونموش
خالقلارین حرکاتلارینین یوکسلمه‌سی رئال‌لیق‌دیر». ن.نسیب‌لی گونئیین اؤز حاقینی
آلماسی پروسئ‌سینه خاریجی فاکتورون انگل اولاجاغینی گومان ائتمیر: «خاریجی فاکتور
طبیعی کی، اؤن‌م‌لی‌دیر، اما اوندان اؤن‌م‌لی‌سی داخی‌لی فاکتوردور. میللی حرکاتین
یئتکین‌لیک سوییه‌سی، ایدئولوژی، تشکیلاتی جهت‌دن بیتکین‌لیگی ان اؤن‌م‌لی مسئله‌دیر».
بودور،
گونئیین موجادیله‌سی باره‌ده نؤوبتی خبرلر گلیر. گوnaz.TV-نین معلوماتینا گؤره،
گونئی آذربایجانین اورمییه شهرین‌ده کوتلوی حبسلره باخمایاراق، میللی-مده‌نی
فعاللار ایشگه‌نجه‌لره قارشی موباریزه گونو و مرهوم پروفئسسور زئهتابینی آنماق
مقصدیله سهند داغینین یاماجلارین‌دا ییغین‌جاق کئچیرمه‌یه نایل اولوبلار. ایران
حاکمیتینین باسقیلاری فای‌دا وئرمیر، بابک قالاسی، ساوالان داغینین آردینجا سهند
داغی دا سیویل کوتلوی آکسییا مکانینا چئوریلمک‌ده‌دیر. ایران زین‌دانلارین‌دا
سینمایان عباس لیسانی، سید موغان‌لی، حسن ارک، یوروش مئهرلیبی‌لی، هؤججتولیسلام
ابدولزیز ازیم-قدی‌می، سید متینپور کیمی میلیونلارلا فدایلری اولان گونئی
آذربایجان سون‌دا حؤکمه‌ن اؤز حاقینا چاتاجاق. گونئیین اوستونه ایستیقلال گونشینین
دوغاجاغی او مقدس گون موطلق گله‌جک، اینشاللاه...
ائلشاد
پاشاسوی- یئنی مساوات
کؤچوردو:
ساوالان پورت
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر