نفت مغان2

نفت مغان2

(دارای حدود 30 بیلیون بشکه نفت و 300 تریلیون فوت مکعب گاز )

گردآوری شده : صابر پرستار ،عسگر سلحشور

مقدمه :

نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده است و دارای مقادیری کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروزن ،اکسژن و گوگرد می باشد.و به صورت طبیعی در زیرزمین به صورت استثنایی در روی زمین یافت می شود .

پیشینه نفت

اقوام متمدن دوران باستان ، به ویژه سومری ها( ترکان باستان ) ، آشوری و بابلی ها در حدود چهار هزار و پانصد سال پیش در سرزمین بین النهرین ( عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از در یاچه قیر به دست می آمد.آشنایی داشتند.همچنین از قدیم نفت در مغان ، بین عشایر رواج بوده و به کار بردن آن در روشنای در مواردی دیگر آگاه بود ه اند.با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد 

مشخصات و موقعیت  جغرافیایی منطقه  مغان :

موقعیت جغرافیایی ریاضی منطقه: 39 درجه 20 دقیقه تا 39 درجه و42 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 30دقیقه  تا 48درجه و10 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده و از سطح دریا بطور متوسط 45 متر ارتفاع دارد. منطقه مغان از سه شهرستان گرمی ،بیله سوار ، پارس آباد تشکیل شده است و یک سوم آن در  ایران است ومابقی در جمهوری آذربایجان می باشد.از طرف شمال وشرق به جمهوری آذربایجان و از جنوب به شهرستان مشگین شهر (خیاو) و از غرب به قره داغ محصورمی گردد.

تاریخچه نفت در مغان

نخستین بار هیم در سال 1950( رئیس زمین شناسی وقت شرکت سهامی نفت مرکزی ) آثار تراوشهای مواد نفتی را در منطقه قیر دره سی در آذربایجان گزارش داد . دو سال بعد طراز ( 1952)طی مطالعه این منطقه در دشت مغان طی گزارشی این ناحیه از آذربایجان با پتانسیل نفتی اعلام کرد .یک سال بعد مطالعات وی منجر به معرفی سه تاقدیس اصلاندوز ،آجی شمه و گنبد شاه آباد مغان را برای عملیات اکتشافی معرفی کرد .بهره برداری از نفت دشت مغان در آن وقت به علت سیاسی بودن میسر نشد و علتش را تراوایی بسیار کم مخزن اقتصادی تشریح کردند. با وجود چشمه های متعدد نفتی در این حوضه احتمال می رود اکتشافات دیگری در این منطقه صورت گیرد. مجوز عملیات اکتشاف نفت مغان درسال (۱۳۸۷) امضا شده و این عملیات فعلا در این منطقه متوقف شده است.

زمین شناسی دشت مغان

تاریخچه رسوبی-تکتونیکی حوضه

منطقه نفت خيز دشت مغان با وسعت 5/6 کیلومتر مربع است که ضخامت رسوبات (غنی از طبقات شیلی- رسی)  در این منطقه به بیش از 8 کیلومترمی رسد. این منطقه به همراه  زمین­های کشور آذربایجان و سایر کشورها مجاور، قسمت های جنوبی و میانی دریای خزر بخشی از سیستم چین خورده آلپی (ادامه کمربند چین خورده البرز) است. در این ناحیه ضخامت پوسته متغیر بین 38 تا 55 کیلومتر است

مغان در قسمت  حوضه  رسوبی دریای خزر- کورا واقع شده است که در بخش جنوبی حوضه پری کاسپین (Precaspian) گسترش یافته است (شکل1.2.3). این حوضه حدود 390 میلیون سال پیش (دونین میانی) در حاشیه شمالی پالئوتتیس تشکیل شده است. این ایالت غنی نفتی و گازی دارای توالی های سنگ منشأ مناسبی بوده و در کربناته های کرتاسه دارای مخازن گازی و نفتی است (دارای حدود 30 بیلیون بشکه نفت و 300 تریلیون فوت مکعب گاز). در جنوب حوضه پری کاسپین یک حوضه رسوبی جوان در زمان 250 میلیون سال اخیر (دوران مزوزوئیک و سنوزوئیک) از غرب دریای سیاه تا دریای خزر(در ناحیه گسترش تتیس) تشکیل شده است. در طی این زمان فرورانش پوسته تتیس به زیر پوسته اوراسیا (به طرف شمال) صورت گرفته که در طی 30 تا 20 میلیون سال پیش به طور کامل بسته شده است.

شکل 1) حوضه خزر جنوبی -کورا 

 

شکل 2) فروافتادگی دشت مغان

 شکل 3) دشت مغان در بین ایالات هیدروکربوری کشور آذربایجان

طی دوران کرتاسه پیشین (حدود 100 میلیون سال) با شروع فرورانش به طرف شمال پوسته اقیانوس تتیس در غرب دریای سیاه، حوضه­های رسوبی پشت قوسی(Back-arc) و حاشیه­ای (Marginal) در این منطقه شده است. مانند حوضه های رسوبی حاشیه ای شرقی دریای سیاه-جنوب دریای خزر از آن جمله است. این حوضه ها که گاهاً با نام پاراتتیس از آن یاد می شود از اقیانوس آزاد جدا شده بود که یک حوضه ایده ال برای تشکیل توالی های سنگ منشأ را تشکیل داده است. مخازن عظیم نفتی و گازی کشور آذربایجان از سنگ های منشأ ائوسن پسین والیگوسن تشکیل شده در این حوضه پاراتتیس بوده است. رخداد برخورد قاره ای در 35 میلیون سال قبل منجر به فشارش و آپلیفت(Uplift) این حوضه رسوبی شده است. ماسه سنگ های غنی از کوارتز نهشته شده در سیستم های رودخانه ای عهد حاضر بهترین سنگهای مخزنی را در این ناحیه تشکیل داده است.

در این منطقه  ظهور ميکروفسيل Globigerina officinalis  را نشانه اليگوسن زيرين در نظر گرفته اند. در ساير مناطق کنگلومراى سياه رنگى بر روى مارن محتوى ميکروفسيل فوق ظاهر مى گردد.

نظر باين که سيلت و رس از تشکيل دهنده هاى اصلى اين سازند مى باشند لذا با رخساره مايکوپين منطقه قفقاز مقايسه مى گردند. بلاآمدگى ناشى از فعاليتهاى ولکانيکى و احتمالاً حرکت خشکيزايى همزمان با آن در اواخر ائوسن سبب شدت يافتن فرسايش در بخش جنوبى منطقه مغان (زون اهر_مشکين شهر) و حمل مواد تخريبى بداخل حوضه رسوبى مغان گريده است.

در غرب منطقه مغان پس از حرکت خشکيزايى که منجربه تشکيل کنگلومراى عضو ميانى زيوه بالايى گرديد، قدرت هيدروديناميکى حوضه رسوبى کاهش يافته و رسوبات دانه ريز و رسى تشکيل گرديده و در پى آن حوضه مردابى محدودى در اين منطقه بوجود آمده است. از اين پس با کاهش سرعت فرونشست کف حوضه، ورود مواد تخريبى زياد و آب و هواى گرم ضمن کاهش عمق حوضه و تبديل آن بحوضه هيپرسالين رسوبات تخريبى دانه ريز (ماسه، سيلت، رس) قرمز رنگ، ارغوانى و درون لايه هاى نازک آهکى و ژيپس در آن تشکيل گرديده است. چنين حوضه اى تا زمان خارج شدن کامل از آب در اين منطقه وجود داشته است.

بازتاب رسانه ها در مورد اکتشاف نفت مغان

در دهه های اخیر چندین  قرارداد اکتشاف نفت مغان  توسط  نمایندگان سابق منطقه و وزارت نفت با شرکتهای خارجی امضا میشود و تبلیغات گسترد های توسط نمایندگان وقت در منطقه به راه میاندازند که نشان از یک تبلیغات سیاسی است در حقیقت در عمل کاری نیست جز کاغذ بازی ...

قرارداد اکتشاف نفت مغان با یک شرکت خارجی امضا میشود دوشنبه ، 19 فروردین ، 1387

استاندار اردبیل اعلام کرد: قرارداد اکتشاف نفت در منطقه مغان با یک شرکت اوکراینی امروز /دوشنبه/ در تهران به امضا میرسد.

علی نیکزاد، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا ، طرح اکتشاف نفت در منطقه مغان را از مصوبات سفر ریاست جمهوری به استان ذکر کرد و افزود: مغان در منطقه قیرلو از توابع شهرستان بیله‌سوار دارای دو بلوک نفتی است که ذخایر این دو بلوک بیش از چهار میلیارد بشکه نفت براورد شده است.

وی گفت: نفت این بلوکها سبک بوده و از نظر کیفیت و پالایش فرآوری و فرآورده‌های نفتی خوب و باارزش میباشد.

وی اظهارداشت: با اجرایی شدن این قرارداد عملیات اجرایی اکتشاف و استخراج نفت مغان آغاز خواهد شد.

نیکزاد تاکید کرد: طرح اکتشاف و استخراج نفت مغان فرصت کم نظیری را برای رونق اقتصادی استان اردبیل فراهم آورده و توسعه آن را شتاب میبخشد.

تهران / واحد مرکزي خبر/ مکتوب 1387/04/13
مدير اكتشاف شرکت ملي نفت ايران گفت: براساس برآوردها پيش بيني مي شود پس از مطالعات اكتشافي بين دو تا چهار ميليارد بشكه نفت از منطقه مغان در استان اردبيل استخراج شود.
سيد محمود محدث در مصاحبه تلفني با خبرنگار واحد مرکزي خبر با بيان اينکه هم اکنون هيئتي از کرواسي( مجري طرح مطالعات و اکتشاف نفت منطقه مغان ) به استان اردبيل سفر کرده است افزود: مطالعه و اكتشاف نفت در منطقه مغان استان اردبيل تا دو سال آينده ادامه مي يابد.
وي گفت: تاكنون هشت چاه عميق و نيمه عميق در مغان حفر شده است و عمليات اكتشاف همچنان ادامه دارد
محدث افزود: مطالعات در شهرستان گرمي مغان از وجود نفت در عمق چهار تا پنج هزار متري حكايت مي كند اما در منطقه اصلاندوز احتمالا نفت در عمق سه هزار متري قرار دارد.

شرکت نفتی آی ان ای کرواسی عملیات و اگتشاف نفت مغان را در حال اجرا دارد.

يكشنبه، 24 آبان ماه ، 1388

موضوع :برگزاری مناقصه فعالیت اکتشافی در دشت مغان

مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران درباره فعالیت اکتشافی در دشت مغان تصریح کرد: در این منطقه به منظور توسعه فعالیت‌های اکتشافی در حوزه‌های رسوبی، قراردادی با یک شرکت از کشور کرواسی منعقد شده و این شرکت متعهد است در منطقه یاد شده علاوه بر فعالیت‌های زمین‌شناسی، عملیات لرزه‌نگاری و پس از آن حفاری یک حلقه چاه اکتشافی را انجام دهد.

به گزارش شانا، سیدمحمود محدث افزود: در دشت مغان، مطالعات زمین‌شناسی و کارهای لرزه‌نگاری پیشین بازپردازش و تفسیر مجدد شده و خطوط لرزه‌نگاری طراحی شده است؛ از این رو، تاکنون لرزه‌نگاری جدیدی انجام نشده و قرار است مناقصه آن تا پایان سال جاری برگزار و حفاری اکتشافی آن پس از لرزه‌نگاری انجام شود .

به گزارش خبرنگار ايرنا ، وكيل سپه  نماینده سابق مغان در دوران نمایندگی خود در نشست استاندار اردبيل با جمعي از خانواده شهداي پارس آباد وجود ذخاير و منابع نفتي در حوزه مغان را از نعمت هاي بزرگ خداوندي ذكر كرد و گفت : مطالعات اوليه از وجود چهار ميليارد بشكه نفت در اين حوزه حكايت دارد .همچنین نماینتدگان سابق منطقه مغان آقایان حسن الماسی و سلیمان فهمی گیگلو در دوران نمایندگی خودشان در نشت های مختاف منطقه وجود ذخایر و منابع نفتی وذکرکرده اند.

وي، با انتقاد ازحركت كند و لاك پشتي روند اجراي طرح اكتشاف نفت مغان ، افزود: با محقق شدن اين پروژه عظيم تحول اساسي در منطقه ايجاد خواهد شد .

آخرین خبرهای موجود در مورد نفت مغان

اردبيل ـ خبرنگار اطلاعات: اكتشاف نفت مغان توسط مجمع نمايندگان استان در مجلس شوراي اسلامي پيگيري مي‌شود.
ميرقسمت موسوي نماينده گرمي در مجلس شوراي اسلامي با بيان مطلب بالا، افزود: اكتشاف نفت مغان بزرگترين طرح استاني و كشوري است كه با هماهنگي مجمع نمايندگان پيگيري خواهد شد.
او اضافه كرد: در صورت اجراي طرح استخراج نفت مغان شاهد رونق اقتصادي و اشتغالزايي در مغان خواهيم بود به طوري كه يك مغان ديگر در استان اردبيل به وجود خواهد آمد.

به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران(econews.ir) ،" مجید نامجو" در اولین روز از سفر هیئت دولت به استان اردبیل  در جلسه شورای اداری شهرستان پارس آباد اظهار داشت: با تلاشها و رایزنیهای صورت گرفته موانع طرح اکتشاف نفت مغان برطرف شده است.
وی با بیان اینکه این طرح با کارشکنی شرکتهای طرف قرارداد مسکوت مانده بود، اضافه کرد: هم اکنون با چند شرکت داخلی در این زمینه به توافق رسیده ایم و به زودی این پروژه که مهمترین خواسته و از مطالبات مردم این استان است، آغاز خواهد شد.

نماینده پارس آباد و بیله سوار در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد این پالایشگاه قرار است توسط دولت و با همكاری بخش خصوصی در آینده نزدیک در  منطقه زرخیز مغان احداث گردد.
برومند اضافه کرد: با همكاری چند تن از نمایندگان منطقه و پس از چند ماه پیگیری مستمر بالاخره توانستیم مجوز احداث پالایشگاه نفت مغان را بگیریم.
حجت الاسلام حبیب برومند ضمن تشكر از آقای رستم قاسمی وزیر محترم نفت کشور،از ایشان در خواست كردند كه قبل از انتخابات ریاست جمهوری،كلنگ احداث پالایشگاه زده شود و كار به دولت بعدی محول نشود.

برومند تاکید کرد با احداث پالایشگاه نفت در منطقه مغان به امید خدا ریشه بیکاری در منطقه خشکانده خواهد شد.

تاثیرات اقتصادی نفت در منطقه:

پدیده نفت در آذربایجان و دشت مغان مطمئنا اثرات بسیاری در زندگی مردم منطقه و از جنسی دیگر خواهد داشت. شاید به جرات می توان گفت که بعد از خبر احداث سد میل و مغان در سال 1344 شوع و 1349 به بهره برداری رسید دومین خبر خوب برای اقتصاد و معیشت منطقه خواهد بودو ایجاد اشتغال در منطقه بطور حتم مهمترین اثر ماندگار اکتشاف نفت دردشت مغان از نظر اقتصادی خواهد بود .

توسعه صنایع جانبی نظیر صنایع پتروشیمی و احداث پالایشگاه و سایر تاسیسات و فراوردهای نفتی از عوامل تاثیر گذار اقتصادی دیگر در وضع معیشتی و اشتغال مردم منطقه خواهد بود بطور کلی این صنایع نه  تنها گروه عظیمی از بیکاران را جذب خواهد کرد. بلکه برای عده بسیاری از مردم نیز اشتغال ایجاد خواهد کرد.

مشاهدات میدانی :

مشاهداتی که از طرف نگارنده از منطقه قیر درسی مغان به عمل آمده است حاکی از این قرار است در منطقه قیر درسی که چشمه های نفت از طرف دولت وقت آن زمان به علت سیاسی بودن مسدود شده است. و در نقطه فوران نفت را به ابعاد 25*18متر به عمق3 متر بتن ریزی شده که قابل مشاهد می باشد.و با این عمل توانسته اند در همان نقطه چشمه های نفتی را مسدود کنند اما این چشمه ها درست روبرو و با ارتفاع یکسان به علت فشار زیاد گاز و نفت در نقطه دیگر دره فوران کرده و قیرها به صورت مایع در دره جاری میشود و ضمنا هیچ امکاناتی و تاسیساتی از لحاظ اکتشاف و استخراج مشاهده نمیشود.

نتیجه گیری

آخرین بررسی هاو مطالعات اکتشافی توسط زمین شناسان دانشگاههای مختلف ایران و آذربایجان وشرکتهای خارجی  درباره حوضه کورا و آران  انجام شده،  نفت حوضه کورا را دارای حدود 30 بیلیون نفت و 300تریلیون فوت مکعب گاز تخمین زد ه اند که حوضه مغان قسمتی از حوضه کورا میباشد که قسمت عظیم منابع فسیلی کورا در این قسمت قرار دارد . در حالی مطالعات اولیه مخازن نفتی مغان را 4 میلیارد بشکه تخمین زده بود که نشان دهنده یک ذخایر عظیم وبزرگ نفتی و گازی در منطقه آران می باشد.

این مقاله به بررسی زمین شناسی مغان و احتمال اکتشاف مخازن عظیم  نفتی  در این قسمت آذربایجان می پردازد. ساختار فروافتاده دشت مغان در شمال غرب ایران بخشی از حوضه دریای خزر-کورا می­باشد که وجود مخازن نفتی جوان و کم عمق (در کربناته­ها و آواری­های کرتاسه و آواری های پالئوژن-میوسن) در ارتفاعات خروسلو دیده شده است. وجود تراوش­های نفتی (چشمه نفتی)، حفاری­ها و مطالعات اندک صورت گرفته در منطقه خروسلو به همراه اطلاعات موجود از فعالیت­های اکتشافی کشور همسایه (آذربایجان) همه گواهی بر پتانسیل نفتی این منطقه ازآذربایجان است.

بهره برداری نفت دردشت مغان در سال 1345 متاسفانه به علت سیاسی بودن علت رادر تراوایی بسیار کم سنگ مخزن ،اقتصادی ندانستند. از آن زمان این مسئله چندان پیشرفتی نداشت و در واقع مسکوت مانده بود، تا اینکه با ریاست جمهوری دکتر احمدی نژاد طرح اکتشاف نفت مغان شکل اجرایی به خود گرفت و در سفر دوره نخست به استان اردبیل این طرح به تصویب هیات دولت رسید. لازم به ذکر است پس از گذشت 48 سال آیا این علت ( تراوایی بسیار کم سنگ مخزن ) از بین رفته است ؟

بنا بر اعلام نتایج مطالعات، طرح اکتشاف نفت منطقه مغان تاکنون در هفده بلوک اکتشافی مطالعه شده و ذخایر نفت از نوع نفت سبک می‌باشد. هیات دولت در سال 1385در دور دوم سفر استانی خود که به اردبیل داشتند، اجرایی شدن این مصوبه را مورد تاکید قرار داد که پس طی مقدمات، سرانجام اکتشاف نفت مغان به ارزش یکصدوچهل‏ویک میلیون و هشتصد هزار دلار توسط یک شرکت اوکراینی به امضا رسید. در همین راستا، هر چند، وزارت نفت از سوی هیات دولت موظف شد با هماهنگی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری و با رعایت مقررات قانونی نسبت به آغاز عملیات اکتشاف نفت مغان در سال 1387 اقدام کند. ولی متاسفانه، این طرح که از مهمترین خواسته های مردم منطقه و آذربایجان است به علت سیاسی بودن رشدش، به گفته خود مسولان مغان  لاک پشتی بوده است . چرا پس از 48  سال بازهم نمایندگان ضعیف مغان و آذربایجان وطن فروشی و سکوت می کنند.

زيرا وجود آن باعث اشتغالزايي و صادرات و وارد كردن ارز خارجي به منطقه و آذربایجان می گردد.فلذا چندین تحقیقاتی که نگارنده درمورد طرحهای بزرگ در آذربایجان داشته به این نتیجه رسیده که همه طرحها در آذربایجان فقط جنبه رسانه ای و تبلیغاتی و در آخر هیچ عملی نشده یعنی طرحها پس از چندین سال که تبلغات رسانه ای می شود بعدا از گذشت چندین سال طرحها بایکوت می مانند.مانند بزرگراه زنجان _اردبیل و نفت مغان ، زمین گرمایی مشکین شهر ، تله کابین قلعه بابک( کلیبر ) ، تله کابین مشگین شهر ، تصفیه خانه پارساباد مغان،کارخانه مس مشگین شهر ، کارخانه مس اهر ، احیای آهوی مغان ، احیای دریاچه ارومیه ...

امید میرود  با آغاز اکتشاف و استخراج نفت و همچنین احداث  پالایشگاه  پرده محرومیت از این منطقه نیز کنار برود.

منابع داخلی

1_ اسرافیل دیزجی ، بهروز_  فارغ التحصیل رسوب شناسی و سنگ شناسی از دانشگاه تهران ، پتانسیل اکتشافی نفتی آینده در شمال

2_رحیمزاده  فرامرز _انتشارات سازمان زمین شناسی کشور، تاریخ انتشار اردیبهشت 1373،الیگوسن میوسن پلیوسن

3_آخرى اسکوئى ، ا . 1372 ،  نقشه زمين شناسى ورقه اصلاندوز000/1:100 سازمان زمين شناسى کشور

    4_ نقشه زمين شناسى ورقه گرمى، 000/1:100 سازمان زمين شناسى کشور

باباخانى،ع.؛رحيم زاده، ف.

   5_گزارش مقدماتى اکتشاف دياتوميت در آذربايجان، سازمان زمين شناسى کشور

پدرامى، م.1366

6_تاريخچه پاراتتيس ترجمه History of Paratethis نوشته L.A.Nevesskaja ,1984

رحيم زاده،ف.1371

7_تحولات کانى‌هاى رسى در نهشته‌هاى منطقه مغان(ائوسن تاکواترنر) و بررسى محيط رسوبى آنهآ، فصلنامه علمى علوم زمين، سال اول، بهار1371،شماره3.

سجادى،ف.1367

   8_  گزارش مطالعه اائيدهاى منطقه مغان . سازمان زمين شناسى کشور

مجدزاده طباطبائى ، ع . 1370

9_ سایت انجمن علمی زمین شناسی دانشگاه تهران

منابع خارجی

1_Le Neogene de la region de Moghan (Azerbaidjan) d'apres ¹1a macrofaune: Athens, Prak' ika les Akademias Athenon, v.42, PP.57-78. 2figs. 4pls.

Guillou y. et al., 19,00

Contribution a !a geologie de IAzerbaijan Persan: Bull. Soc. neuchateloise Sc~ 2_Natur., Ncuchatel, V.59 (1934), PP. 20-144. 7fig., imap.

Rieben -M., 1955

Geological Rep. No. 235 on Moghan area. N.I.O.C. Zahed; M., 19' 3-3