ساوالان پورت : علیرضا قولونجو مدیر ارتباطات آداپ روز ۱ اسفند ۱۳۹۰ در برنامه تلویزیونی افق بخش فارسی صدای آمریکا حضور و به تحلیل تنش موجود بین ایران و جمهوری آذربایجان پرداخت.
در این مناظره یک ساعته علیرضا قولونجو مدیر ارتباطات آداپ و عضو هیات موسس انجمن قلم آذربایجان جنوبی و تورج اتابکی به عنوان کارشناس حضور و به تحلیل تاثیرات مسائلی همچون مسئله اتنیکی آذربایجانیها در ایران، رابطه اسرائیل و جمهوری آذربایجان و دخالتهای دینی ایران بر تنشهای موجود در روابط ایران و آذربایجان پرداختند.
قولونجو در پاسخ به این سوال که کیفیت روابط گرم اسرائیل و آذربایجان چقدر می تواند در این تنش تاثیر داشته باشد گفت :«آذربایجان سکولار است و جمعیت قابل توجهی یهودی در جمهوری آذربایجان زندگی میکنند حتی می شود گفت که شهر "قبا" تنها منطقه مسکونی خارج از خاک اسرائیل است که جمعیت قابل توجهی یهودی دارد بنابراین این جمعیت چون در جامعه سکولار آذربایجان فعال بوده اند توانسته اند رابطه آذربایجان با اسرائیل را افزایش دهند.»
وی اتهامات وارده از سوی ایران و آذربایجان را مبهم خواند و افزود : اینکه ایران و اسرائیل همدیگر را به ترور متهم کنندمشخص نیست که دقیقاً این اتهامات چیست و به عقیده من اتهامات حالتی عکس العملی دارد.» قولونجو در خصوص انگیزه اصلی ایران برای برجسته سازی مسئله اسرائیل به عنوان علت اصلی تنشها گفت:« جمهوری اسلامی از ابتدای تشکیل جمهوری آذربایجان پس از انحلال شوروی سعی داشته است که روابط بد خود با آذربایجان و روابطش با ارمنستان را با این منطق توجیه کند که علت این دشمنی به خاطر رابطه خوب آذربایجان با اسرائیل است»
قولونجو در بخشی دیگر از سخنانش به دخالتهای مذهبی ایران در جمهوری آذربایجان پرداخت و با تاکید بر سکولاریسم ریشه دار در جمهوری آذربایجان گفت: «اینکه ایران می خواهد از ابزار مذهب در کشورهای دیگر شیعی استفاده کند یک طرف قضیه است اما طرف دیگر جامعه آذربایجان است که به حالت ویژه ای سکولار است. جامعه سکولار جمهوری آذربایجان یک ادعا نیست بلکه در جهان اسلام منحصر به فرد است و حتی جامعه آذربایجان بر خلاف به عنوان مثال جامعه ترکیه هرگز مشکلات مذهبی نداشته است.من مسئله یهودیها را اشاره کردم. تنها قصبه یهودی خارج از اسرائیل در خاک آذربایجان، آزادی بهائیها در آذربایجان که البته ایران به این مسئله هم اعتراض کرده است.
مجری برنامه صدای آمریکا به دنبال سخنان علیرضا قولونجو در خصوص سیستم سکولار جمهوری آذربایجان گفت:»در گزارش آزادی بیان که چندی پیش منتشر شده بود آذربایجان جای همچین بهتری از ایران ندارد اگر ایران در رتبه ۱۷۴ بود آذربایجان هم در رتبه ۱۶۳ بود. وضعیت حقوق بشر در آنجا چندان هم رضایت بخش نیست.«
قولونجو در پاسخ به مجری صدای آمریکا گفت :»نخیر وضعیت حقوق بشر در جمهوری آذربایجان رضایت بخش نیست.ژورنالیستها زندانی می شوند. علیرغم اینکه سیستم جمهوری آذربایجان چند حزبی است احزاب سیاسی آزادی چندانی ندارند اما مسئله ای که من در موردش صحبت می کنم سکولاریسم است حتی شورای اروپا و بسیاری از سازمانهای اروپایی جمهوری آذربایجان را به خاطر آنچه اجرای جامعه چند مذهبی مورد آرزوی کشورهای اروپایی مورد ستایش قرار داده اند و آذربایجان علیرغم اینکه اکثریت جمعیتش شیعه هستند جمعیت قابل توجهی هم سنی دارد که هیچکاه مشکلات قابل توجهی نداشته اند.شاید سکولاریسم موفق یکی از مسائلی است که این کشور به عنوان یک کشور مدرن دارد و حتی بسیاری بر این عقیده اند که تشکیلاتهای غیر دولتی جمهوری آذربایجان می توانند از این زمینه موفق شروع کنند وآنرا به سایر ارکان دموکراسی هم گسترش دهند.»
قولونجو با پیوند دادن سکولاریسم موجود در جامعه آذربایجان و دخالتهای مذهبی ایران در جمهوری آذربایجان به مسئله آذربایجانیها در ایران تصریح کرد: «اینکه ایران این جامعه سکولار موفق را مورد حمله قرار دهد و بخصوص اینکه این جامعه سکولار شیعی در همسایگی منطقه ای از ایران است که زبان مشترکی با آن جمهوری دارند و مخصوصا اینکه جمعیت آذربایجانیهای ایران چند برابر جمعیت جمهوری آذربایجان است. ایران درصدد است به این جامعه سکولار صدمه بزند و البته همین جامعه سکولار است که سبب می شود آذربایجان بتواند به روابط خودش با اسرائیل هم ادامه دهد.»
تورج اتابکی استاد دانشگاه نیز در واکنش به سخنان قولونجو در مورد سکولاریسم موجود در جامعه آذربایجان گفت:«نباید در مورد سکولاریسم آذربایجان غلو کرد و بهترین الگوی سکولاریسم و دموکراسی در خاورمیانه ترکیه است.» اتابکی در بخش دیگری از سخنانش افزود:«نیروی استعماری روس آمد و این منطقه را از هم جدا و بخشی از قفقاز کرد.» اتابکی تصریح کرد:«علیرغم اینکه همزبانی بین آذربایجانیها در ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد اما این دو بیش از دویست سال است که جدا از هم زندگی کرده اند و تجربه تاریخی متفاوتی را تجربه کرده اند.»
علیرضا قولونجو مدیر مطالعات آداپ نیز با تایید اینکه آذربایجانیها در دو سوی رود ارس در طی دویست سال گذشته تجربیات متفاوتی داشته اند تصریح کرد:«بله تجربه های متفاوتی را تجربه کرده اند.به یکی از این دو بخش زبان فارسی و به دیگری زبان روسی تحمیل شده است» قولونجو با اشاره به قدغن بودن زبان ترکی آذربایجانی در ایران تاسیس کشوری با زبان رسمی ترکی آذربایجانی در آنسوی رود ارس را سبب تاثیرات در بین آذربایجانیهای ایران دانست و گفت: «اینکه کشوری به نام آذربایجان وجود دارد که بعد از فروپاشی شوروی استقلال خودش را به دست آورده و زبانی را که در این سوی رودخانه ارس زبان قدغنی است - چون امکان آموزش و استفاده رسمی وجود ندارد- در این کشور زبان رسمی اعلام می شود همه اینها همه اینها تاثیرگذار هستند که جامعه آذربایجانی در ایران از پیشرفتهای فرهنگی،زبانی و موسیقی آذربایجانی که آنجا هست متاثر شود.» قولونجو در ادامه تصریح کرد : «بعد از استقلال آذربایجان آموزش زبان آذربایجانی در داخل ایران به صورت بسیار گسترده ای گسترش پیدا کرد و هم اکنون حتی به صورت مخفی در خانه ها آموزش داده می شود.»
به عقیده قولونجو علت ریشه ای تنش بین ایران و آذربایجان موجودیت کشور آذربایجان است که ریشه قومی مشترکی با آذربایجانیهای ایران دارد.وی در این خصوص گفت:«مسئله اسم و اینکه کشوری به نام "آذربایجان" در همسایگی ایران تشکیل شود از همان ابتدا ناراحتی هایی را در داخل ایران ایجادکرده بود. این نارحتیها به داخل جمهوری اسلامی خلاصه نمی شد بلکه بیشتر این ناراحتی را می شد در داخل جامعه روشنفکری ایرانی دید مثلا حساسیتی که به اسم آذربایجان وجود داشته است و یا تاریخ سازی در مورد این مسئله که این اسم آذربایجان وجود نداشته است.»
قولونجو ضمن مخالفت با ارجاع دادن همه چیز به تاریخ و دید تاریخی٬ بر نقش اساسی حقوق در بررسی اینگونه مسائل تاکید کرد و گفت : «من زیاد با بحث تاریخی در مورد این مسائل موافق نیستم اگرچه خانات آذربایجان در تاریخ وجود داشته اند و اگرچه کشور آذربایجان به صورت سیاسی در سال ۱۹۱۸ به صورت سیاسی ایجاد شد. به عقیده من در مورد بسیاری از مسائل تاریخ نقش مهمی دنبال نمی کند و این حقوق است که نقش اساسی ایفا می کند و پافشاری بر تاریخ تنها اوضاع را متشنج تر می کند. سیاستی از همان نوع که حماس یا خود ایران در قبال اسرائیل دارند و به تاریخ استناد می کنند.»
این عضو آداپ ضمن رویایی خواندن نظرات افرادی که در مورد نام آذربایجان و خواسته های آذربایجانیها در ایران همیشه به تاریخ استناد می کنند گفت:«به نظرم این مسائل به هیچ وجه واقع گرایانه نیست و جنبه رویایی دارد. واقعیت این است که کشوری به نام کشور آذربایجان وجود دارد.همچنبن یک جامعه معترض آذربایجانی در داخل مرزهای ایران وجود دارد. جامعه ای که مطالبات جدی فرهنگی دارد و در طول این مدت توانسته این مطالبات را به بسیاری از مخالفان خود تحمیل کند به طوری که بسیاری از کاندیداهای ریاست جمهوری حتی اگر شده از مطالبات این مردم به صورت مقطعی سخن گفته اند.»
قولونجو در خصوص علت اصلی حمایت ایران از ارمنستان گفت:«حمایت ایران از ارمنستان هم از همین جا یعنی وجود جامعه بزرگ آذربایجانی در ایران شکل میگیرد و اگرچه جمهوری آذربایجان بعد از تشکیل نتوانست حمایتی از آذربایجانیهای ایران بکند اما حمایت ایران از ارمنستان موج اولین اعتراضات آذربایجانیها در ایران را سبب شد که بعد از اشغال قره باغ در دانشگاه تبریز تظاهرات گسترده ای در اعتراض به سیاست ایران در این خصوص اتفاق افتاد.»
این عضو انجمن قلم آذربایجان جنوبی برای بیان تاریخچه آذربایجان جنوبی و شمالی ضمن توصیف آذربایجان فرهنگی تصریح کرد:«آذربایجان فرهنگی تاریخچه زیادی دارد و اینکه آذربایجانیهای دوسو بخواهند مناسبات نزدیک فرهنگی داشته باشند این هم تاریخچه زیادی دارد. مثلا ژانر ادبی در ادبیات آذربایجان قبل از استقلال جمهوری آذربایجان به نام ادبیات حسرت بوده است که شعرایی بوده اند که مجبور شده اند به جمهوری آذربایجان بروند از قبیل بالاش آذراوغلو٬ مدینه گلگون و حکیمه بلوری که از شهرهایی مثل زنجان و اردبیل و تبریز بوده اند. حتی مشهورترین نمونه ادبیات حسرت نامه نگاریهایی است که بین استاد شهریار و سلیمان رستم و حسن راحیم به صورت شعر بوده است. این ادبیات حسرت و یا اشعار و ترانه های بیشماری که اسم رودخانه آراز و کلمه تبریز در جمهوری آذربایجان تاریخچه زیادی در آذربایجان دارد.»
قولونجو در خصوص نام آذربایجان شمالی و جنوبی نیز گفت : «شاید در دوره ای نیاز به این نامگذاری ها نبوده اما اینکه جامعه ای است که اجازه بدهدید من آن را آذربایجان فرهنگی بنامم. آذربایجان فرهنگی فقط کشور آذربایجان نیست که در سازمان ملل تبت شده است و حتی استانهای آذربایجانشرقی و غربی هم نیست که رسماً در جمهوری اسلامی به اسم استان ثبت شده و حتی زنجان و اردبیل هم نیستند که اخیراً و در تاریخ نزدیک اسمشان را تغییر داده اند بلکه آذربایجان فرهنگی منطقه گسترده ای است و تاریخچه زیادی دارد. آذربایجان فرهنگی تاریخچه زیادی دارد و اینکه آذربایجانیهای دوسو بخواهند مناسبات نزدیک فرهنگی داشته باشند این هم تاریخچه زیادی دارد.»
قولونجو در توضیح تاریخچه تمایلات آذربایجانیهای دو سوی رود ارس به داشتن روابط فرهنگی به ادبیات حسرت در دو سوی دود ارس اشاره کرد و گفت:« ژانر ادبی در ادبیات آذربایجان قبل از استقلال جمهوری آذربایجان به نام ادبیات حسرت بوده است که شعرایی بوده اند که مجبور شده اند به جمهوری آذربایجان بروند از قبیل بالاش آذراوغلو٬ مدینه گلگون و حکیمه بلوری که از شهرهایی مثل زنجان و اردبیل و تبریز بوده اند. حتی مشهورترین نمونه ادبیات حسرت نامه نگاریهایی است که بین استاد شهریار و سلیمان رستم و حسن راحیم به صورت شعر بوده است. این ادبیات حسرت و یا اشعار و ترانه های بیشماری که اسم رودخانه آراز و اسم تبریز را در ترانه های جمهوری آذربایجان تاریخچه زیادی در آذربایجان دارد.»
به باور قولونجو استفاده از اصطلاح آذربایجان شمالی و جنوبی برای جمهوری آذربایجان و آذربایجانیها در ایران سابقه ای طولانی در بین آذربایجانیها در ایران دارد وی تصریح کرد :«مسئله آذربایجان شمالی و جنوبی مسئله ای نیست که از طرف جمهوری آذربایجان مطرح شده باشد بلکه این مسئله قبلاً از سوی جامعه آذربایجانی ایران مطرح شد و هم اکنون هم مطرح شدنش دارد ادامه پیدا می کند مثلا گروههای زیادی به این نام ایجاد شدند و هم اکنون انجمن قلم آذربایجان جنوبی در تبعید که در حال شکل گیری است و بنده هم یکی از اعضای هیات موسس آن هستم هم این عنوان را در نامش دارد و استفاده از عنوان آذربایجان جنوبی یا به ترکی گونئی آذربایجان در مقاله ها و نوشته ها یک تاریخ بیشتر از بیست ساله دارد که موج جدید این حرکت آغاز شده است.»
تورج اتابکی نیز که به عنوان تاریخدان در برنامه افق صدای آمریکا حضور یافته بود ضمن بیان اینکه وی تاریخدان است و غیر از بحث تاریخی در اهلیت وی نیست گفت:«تاریخ حافظه تاریخی و هویت امروزی ما را هم رقم می سازد ضمن اینکه این تاریخ همه چیز هم نیست و البته خواست مردم درست و برحق است و باید در نظر گرفت. دوستان زمانی که بحث هویت را مطرح می کنند فقط هویت زبانی را مطرح می کنند حال آنکه هویت آذربایجانی لایه های مختلفی دارد به عنوان مثال پس از استقلال جمهوری آذربایجان بسیاری از آذربایجانیان ایران که چپ بودند و بعد از شکست فرقه دموکرات آذربایجان گریخته بودند و در باکو و شهرهای آن دیار زندگی می کردند مورد بی اعتنایی و حتی تجاوز نیروهای ناسیونالیستی آذربایجانی قرار گرفتندو بخشی از دفاترشان را مصادره کردند و دامنه فعالیتشان را محدود کردند وگفتند که شما عمله روسها هستید ضمن اینکه اینها آذربایجانی بودند و به زبان همان ناسیونالیستها صحبت می کردنداما اینها وقعی به این نگذاشتند و آنچنان صحنه را بر آنها تنگ کردند که بسیاری از آنها جلای آنجا کردند و به کشورهای دیگر گریختند. این یک نمونه است و به نظر من ندیدن تعلقات سرزمینی و آیینی درست نیست.»
اتابکی در ادامه افزود:«به اعتقاد من در جمهوی آذربایجان یک هویت سرزمینی آذربایجانی وجود دارد و در ایران هم ما هویت سرزمینی ایرانی داریم. ما در ارکان جمهوری اسلامی بسیاری آذربایجانی زبان داریم که خودشان را عامل اجرایی سیاستهای جمهوری اسلامی می دانند.نمایندگانی در ژارلمان ایران نشسته اند که ضمن اینکه آذربایجانی هستند اما در حقیقت سیاست گذاریهای جمهوری اسلامی را می پذیرند و عمل می کنند کسانی داریم در جناح چپ و مخالفین هستند کسانی در جناح ملی گرایی مخالفین هستند. این تنوع و گونه گونی ها را ندیدن و همه را سرکیسه کردن زیر یک هویت ما را از واقعیت دور می کند. عده ای اپوزیسونند و سرکیسه کردن همه این هویتها زیر هویت زبانی درست نیست.»
قولونجو با اشاره به بخشی از سخنان اتابکی که گفته بود آذربایجانیها در دوره های گذشته در جمهوری آذربایجان تحت فشار بوده اند تصریح کرد:«امیدوارم صحبتهای من این تداعی را نداشته باشد که دولت جمهوری آذربایجان از آذربایجانیهای ساکن ایران حمایت می کند. چون آقای دکتر اتابکی در جایی فرمودند بر آذربایجانیها فشارهایی را آورده اند . بله در مواقعی از سفر فعالین شناخته شده آذربایجانی به جمهوری آذربایجان جلوگیری شده است یا از اجرای بعضی کنسرتها جلوگیری شده و دولت جمهوری آذربایجان به فشارهایی که از طرف جامعه آذربایجانی در داخل ایران بوده یا فشارهای که از طرف نهادهای غیر دولتی آمده بی توجه بوده که حداقل حمایتهایی بشود. حداقل از پناهندگان آذربایجانی که به آذربایجان رفته بودندحمایت شود که نشد و البته این به خاطر مشکلاتی است که آذربایجان دارد و همچنین خود جمهوری آذربایجان مشکل حقوق بشر در داخل خودش دارد و بعضی ژورنالیستها را زندانی می کند.»
به اعتقاد قولونجو آذربایجانیها به میزان کافی در تصمیم گیریهای ایران دخالت داده نمی شوند. وی در واکنش به سخنان اتابکی در خصوص کارگزاران ترک در داخل سیستم جمهوری اسلامی گفت: «در جمهوری اسلامی جوامع شیعه ساکن ایران می توانند در دولت مقامهایی داشته باشند این می تواند از آذربایجان باشد از مناطق فارس نشین باشد از کردهای شیعه.اما اینکه سهم آذربایجان چقدر بوده به طور قطعی می توان گفت که سهم آذربایجان کمتر بوده است. وزیران شیعه بوده اند و اگر درصد وزیران نسبت به جمعیت آذربایجانی حساب کنیم همیشه نسبت به جامعه فارس وزیران کمتری داشته اند و یا حتی در مورد مسائل دیگر مثلا در مورد کتابهایی که گاها اجازه چاپ داده اند بر اساس آماری خود ایران داده است در فاصله سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ تعداد کتابهایی که برای هر صد هزار نفر ارمنی در ایران چاپ شده حدود ۵۰ جلد بوده برای هر صدهزار کرد چاپ شده حدود ۹ تا بوده و برای هر صد هزار عرب حدود ۵ تا و برای هر صد هزار بلوچ حدود ۲ و خورده ای بوده وبرای هر صد هزار آذربایجانی حدود ۱ و خورده ای بوده است. اینها تعداد کتابهایی که به این زبانها چاپ شده است. فکر می کنم مسئله مذهبی در این مورد قاطی مساله شده که اگر مسئله اقلیت سنی در آذربایجان را در نظر بگیریم مشخص می شود که مسئله به چه گونه است.»
علیرضا قولونجو در بخش دیگری از سخنانش در مورد اختلافات در مورد رژیم حقوقی دریای خزر میان ایران و آذربایجان علت اصلی این امر را خودبزرگ بینی تاریخی طرف ایرانی دانست و افزود : «در مورد تقسیم خزر این مسئله به خاطر اعتراض ایران صورت گرفت و بسیاری از این مسائل به خاطر خودبزرگبینیهای تاریخی ایجاد شده به گونه ای که سهم ایران که قبلا سیزده درصد بوده الان ادعا می کند که بیش از نصف خزر مال ایران است.»
بینندگان برنامه افق صدای آمریکا نیز با شرکت در نظرسنجی صفحه فیس بوکی برنامه افق صدای آمریکا در خصوص علت اصلی تنش بین ایران و آذربایجان یه گزینه مسئله اتنیکی رای داده بودند.به دنبال برگزاری این مناظره تلویزیونی وبسایت جام آنلاین که از سایتهای متعلق به حکومت جمهوری اسلامی است به صدای آمریکا جمله و صدای آمریکا را به خاطر دعوت از علیرضا قولونجو عضو هیات اجرایی آداپ مورد حمله قرار داد و این شبکه را به دامن زدن به اختلافات قومی در ایران متهم کرد.
در این مناظره یک ساعته علیرضا قولونجو مدیر ارتباطات آداپ و عضو هیات موسس انجمن قلم آذربایجان جنوبی و تورج اتابکی به عنوان کارشناس حضور و به تحلیل تاثیرات مسائلی همچون مسئله اتنیکی آذربایجانیها در ایران، رابطه اسرائیل و جمهوری آذربایجان و دخالتهای دینی ایران بر تنشهای موجود در روابط ایران و آذربایجان پرداختند.
قولونجو در پاسخ به این سوال که کیفیت روابط گرم اسرائیل و آذربایجان چقدر می تواند در این تنش تاثیر داشته باشد گفت :«آذربایجان سکولار است و جمعیت قابل توجهی یهودی در جمهوری آذربایجان زندگی میکنند حتی می شود گفت که شهر "قبا" تنها منطقه مسکونی خارج از خاک اسرائیل است که جمعیت قابل توجهی یهودی دارد بنابراین این جمعیت چون در جامعه سکولار آذربایجان فعال بوده اند توانسته اند رابطه آذربایجان با اسرائیل را افزایش دهند.»
وی اتهامات وارده از سوی ایران و آذربایجان را مبهم خواند و افزود : اینکه ایران و اسرائیل همدیگر را به ترور متهم کنندمشخص نیست که دقیقاً این اتهامات چیست و به عقیده من اتهامات حالتی عکس العملی دارد.» قولونجو در خصوص انگیزه اصلی ایران برای برجسته سازی مسئله اسرائیل به عنوان علت اصلی تنشها گفت:« جمهوری اسلامی از ابتدای تشکیل جمهوری آذربایجان پس از انحلال شوروی سعی داشته است که روابط بد خود با آذربایجان و روابطش با ارمنستان را با این منطق توجیه کند که علت این دشمنی به خاطر رابطه خوب آذربایجان با اسرائیل است»
قولونجو در بخشی دیگر از سخنانش به دخالتهای مذهبی ایران در جمهوری آذربایجان پرداخت و با تاکید بر سکولاریسم ریشه دار در جمهوری آذربایجان گفت: «اینکه ایران می خواهد از ابزار مذهب در کشورهای دیگر شیعی استفاده کند یک طرف قضیه است اما طرف دیگر جامعه آذربایجان است که به حالت ویژه ای سکولار است. جامعه سکولار جمهوری آذربایجان یک ادعا نیست بلکه در جهان اسلام منحصر به فرد است و حتی جامعه آذربایجان بر خلاف به عنوان مثال جامعه ترکیه هرگز مشکلات مذهبی نداشته است.من مسئله یهودیها را اشاره کردم. تنها قصبه یهودی خارج از اسرائیل در خاک آذربایجان، آزادی بهائیها در آذربایجان که البته ایران به این مسئله هم اعتراض کرده است.
مجری برنامه صدای آمریکا به دنبال سخنان علیرضا قولونجو در خصوص سیستم سکولار جمهوری آذربایجان گفت:»در گزارش آزادی بیان که چندی پیش منتشر شده بود آذربایجان جای همچین بهتری از ایران ندارد اگر ایران در رتبه ۱۷۴ بود آذربایجان هم در رتبه ۱۶۳ بود. وضعیت حقوق بشر در آنجا چندان هم رضایت بخش نیست.«
قولونجو در پاسخ به مجری صدای آمریکا گفت :»نخیر وضعیت حقوق بشر در جمهوری آذربایجان رضایت بخش نیست.ژورنالیستها زندانی می شوند. علیرغم اینکه سیستم جمهوری آذربایجان چند حزبی است احزاب سیاسی آزادی چندانی ندارند اما مسئله ای که من در موردش صحبت می کنم سکولاریسم است حتی شورای اروپا و بسیاری از سازمانهای اروپایی جمهوری آذربایجان را به خاطر آنچه اجرای جامعه چند مذهبی مورد آرزوی کشورهای اروپایی مورد ستایش قرار داده اند و آذربایجان علیرغم اینکه اکثریت جمعیتش شیعه هستند جمعیت قابل توجهی هم سنی دارد که هیچکاه مشکلات قابل توجهی نداشته اند.شاید سکولاریسم موفق یکی از مسائلی است که این کشور به عنوان یک کشور مدرن دارد و حتی بسیاری بر این عقیده اند که تشکیلاتهای غیر دولتی جمهوری آذربایجان می توانند از این زمینه موفق شروع کنند وآنرا به سایر ارکان دموکراسی هم گسترش دهند.»
قولونجو با پیوند دادن سکولاریسم موجود در جامعه آذربایجان و دخالتهای مذهبی ایران در جمهوری آذربایجان به مسئله آذربایجانیها در ایران تصریح کرد: «اینکه ایران این جامعه سکولار موفق را مورد حمله قرار دهد و بخصوص اینکه این جامعه سکولار شیعی در همسایگی منطقه ای از ایران است که زبان مشترکی با آن جمهوری دارند و مخصوصا اینکه جمعیت آذربایجانیهای ایران چند برابر جمعیت جمهوری آذربایجان است. ایران درصدد است به این جامعه سکولار صدمه بزند و البته همین جامعه سکولار است که سبب می شود آذربایجان بتواند به روابط خودش با اسرائیل هم ادامه دهد.»
تورج اتابکی استاد دانشگاه نیز در واکنش به سخنان قولونجو در مورد سکولاریسم موجود در جامعه آذربایجان گفت:«نباید در مورد سکولاریسم آذربایجان غلو کرد و بهترین الگوی سکولاریسم و دموکراسی در خاورمیانه ترکیه است.» اتابکی در بخش دیگری از سخنانش افزود:«نیروی استعماری روس آمد و این منطقه را از هم جدا و بخشی از قفقاز کرد.» اتابکی تصریح کرد:«علیرغم اینکه همزبانی بین آذربایجانیها در ایران و جمهوری آذربایجان وجود دارد اما این دو بیش از دویست سال است که جدا از هم زندگی کرده اند و تجربه تاریخی متفاوتی را تجربه کرده اند.»
علیرضا قولونجو مدیر مطالعات آداپ نیز با تایید اینکه آذربایجانیها در دو سوی رود ارس در طی دویست سال گذشته تجربیات متفاوتی داشته اند تصریح کرد:«بله تجربه های متفاوتی را تجربه کرده اند.به یکی از این دو بخش زبان فارسی و به دیگری زبان روسی تحمیل شده است» قولونجو با اشاره به قدغن بودن زبان ترکی آذربایجانی در ایران تاسیس کشوری با زبان رسمی ترکی آذربایجانی در آنسوی رود ارس را سبب تاثیرات در بین آذربایجانیهای ایران دانست و گفت: «اینکه کشوری به نام آذربایجان وجود دارد که بعد از فروپاشی شوروی استقلال خودش را به دست آورده و زبانی را که در این سوی رودخانه ارس زبان قدغنی است - چون امکان آموزش و استفاده رسمی وجود ندارد- در این کشور زبان رسمی اعلام می شود همه اینها همه اینها تاثیرگذار هستند که جامعه آذربایجانی در ایران از پیشرفتهای فرهنگی،زبانی و موسیقی آذربایجانی که آنجا هست متاثر شود.» قولونجو در ادامه تصریح کرد : «بعد از استقلال آذربایجان آموزش زبان آذربایجانی در داخل ایران به صورت بسیار گسترده ای گسترش پیدا کرد و هم اکنون حتی به صورت مخفی در خانه ها آموزش داده می شود.»
به عقیده قولونجو علت ریشه ای تنش بین ایران و آذربایجان موجودیت کشور آذربایجان است که ریشه قومی مشترکی با آذربایجانیهای ایران دارد.وی در این خصوص گفت:«مسئله اسم و اینکه کشوری به نام "آذربایجان" در همسایگی ایران تشکیل شود از همان ابتدا ناراحتی هایی را در داخل ایران ایجادکرده بود. این نارحتیها به داخل جمهوری اسلامی خلاصه نمی شد بلکه بیشتر این ناراحتی را می شد در داخل جامعه روشنفکری ایرانی دید مثلا حساسیتی که به اسم آذربایجان وجود داشته است و یا تاریخ سازی در مورد این مسئله که این اسم آذربایجان وجود نداشته است.»
قولونجو ضمن مخالفت با ارجاع دادن همه چیز به تاریخ و دید تاریخی٬ بر نقش اساسی حقوق در بررسی اینگونه مسائل تاکید کرد و گفت : «من زیاد با بحث تاریخی در مورد این مسائل موافق نیستم اگرچه خانات آذربایجان در تاریخ وجود داشته اند و اگرچه کشور آذربایجان به صورت سیاسی در سال ۱۹۱۸ به صورت سیاسی ایجاد شد. به عقیده من در مورد بسیاری از مسائل تاریخ نقش مهمی دنبال نمی کند و این حقوق است که نقش اساسی ایفا می کند و پافشاری بر تاریخ تنها اوضاع را متشنج تر می کند. سیاستی از همان نوع که حماس یا خود ایران در قبال اسرائیل دارند و به تاریخ استناد می کنند.»
این عضو آداپ ضمن رویایی خواندن نظرات افرادی که در مورد نام آذربایجان و خواسته های آذربایجانیها در ایران همیشه به تاریخ استناد می کنند گفت:«به نظرم این مسائل به هیچ وجه واقع گرایانه نیست و جنبه رویایی دارد. واقعیت این است که کشوری به نام کشور آذربایجان وجود دارد.همچنبن یک جامعه معترض آذربایجانی در داخل مرزهای ایران وجود دارد. جامعه ای که مطالبات جدی فرهنگی دارد و در طول این مدت توانسته این مطالبات را به بسیاری از مخالفان خود تحمیل کند به طوری که بسیاری از کاندیداهای ریاست جمهوری حتی اگر شده از مطالبات این مردم به صورت مقطعی سخن گفته اند.»
قولونجو در خصوص علت اصلی حمایت ایران از ارمنستان گفت:«حمایت ایران از ارمنستان هم از همین جا یعنی وجود جامعه بزرگ آذربایجانی در ایران شکل میگیرد و اگرچه جمهوری آذربایجان بعد از تشکیل نتوانست حمایتی از آذربایجانیهای ایران بکند اما حمایت ایران از ارمنستان موج اولین اعتراضات آذربایجانیها در ایران را سبب شد که بعد از اشغال قره باغ در دانشگاه تبریز تظاهرات گسترده ای در اعتراض به سیاست ایران در این خصوص اتفاق افتاد.»
این عضو انجمن قلم آذربایجان جنوبی برای بیان تاریخچه آذربایجان جنوبی و شمالی ضمن توصیف آذربایجان فرهنگی تصریح کرد:«آذربایجان فرهنگی تاریخچه زیادی دارد و اینکه آذربایجانیهای دوسو بخواهند مناسبات نزدیک فرهنگی داشته باشند این هم تاریخچه زیادی دارد. مثلا ژانر ادبی در ادبیات آذربایجان قبل از استقلال جمهوری آذربایجان به نام ادبیات حسرت بوده است که شعرایی بوده اند که مجبور شده اند به جمهوری آذربایجان بروند از قبیل بالاش آذراوغلو٬ مدینه گلگون و حکیمه بلوری که از شهرهایی مثل زنجان و اردبیل و تبریز بوده اند. حتی مشهورترین نمونه ادبیات حسرت نامه نگاریهایی است که بین استاد شهریار و سلیمان رستم و حسن راحیم به صورت شعر بوده است. این ادبیات حسرت و یا اشعار و ترانه های بیشماری که اسم رودخانه آراز و کلمه تبریز در جمهوری آذربایجان تاریخچه زیادی در آذربایجان دارد.»
قولونجو در خصوص نام آذربایجان شمالی و جنوبی نیز گفت : «شاید در دوره ای نیاز به این نامگذاری ها نبوده اما اینکه جامعه ای است که اجازه بدهدید من آن را آذربایجان فرهنگی بنامم. آذربایجان فرهنگی فقط کشور آذربایجان نیست که در سازمان ملل تبت شده است و حتی استانهای آذربایجانشرقی و غربی هم نیست که رسماً در جمهوری اسلامی به اسم استان ثبت شده و حتی زنجان و اردبیل هم نیستند که اخیراً و در تاریخ نزدیک اسمشان را تغییر داده اند بلکه آذربایجان فرهنگی منطقه گسترده ای است و تاریخچه زیادی دارد. آذربایجان فرهنگی تاریخچه زیادی دارد و اینکه آذربایجانیهای دوسو بخواهند مناسبات نزدیک فرهنگی داشته باشند این هم تاریخچه زیادی دارد.»
قولونجو در توضیح تاریخچه تمایلات آذربایجانیهای دو سوی رود ارس به داشتن روابط فرهنگی به ادبیات حسرت در دو سوی دود ارس اشاره کرد و گفت:« ژانر ادبی در ادبیات آذربایجان قبل از استقلال جمهوری آذربایجان به نام ادبیات حسرت بوده است که شعرایی بوده اند که مجبور شده اند به جمهوری آذربایجان بروند از قبیل بالاش آذراوغلو٬ مدینه گلگون و حکیمه بلوری که از شهرهایی مثل زنجان و اردبیل و تبریز بوده اند. حتی مشهورترین نمونه ادبیات حسرت نامه نگاریهایی است که بین استاد شهریار و سلیمان رستم و حسن راحیم به صورت شعر بوده است. این ادبیات حسرت و یا اشعار و ترانه های بیشماری که اسم رودخانه آراز و اسم تبریز را در ترانه های جمهوری آذربایجان تاریخچه زیادی در آذربایجان دارد.»
به باور قولونجو استفاده از اصطلاح آذربایجان شمالی و جنوبی برای جمهوری آذربایجان و آذربایجانیها در ایران سابقه ای طولانی در بین آذربایجانیها در ایران دارد وی تصریح کرد :«مسئله آذربایجان شمالی و جنوبی مسئله ای نیست که از طرف جمهوری آذربایجان مطرح شده باشد بلکه این مسئله قبلاً از سوی جامعه آذربایجانی ایران مطرح شد و هم اکنون هم مطرح شدنش دارد ادامه پیدا می کند مثلا گروههای زیادی به این نام ایجاد شدند و هم اکنون انجمن قلم آذربایجان جنوبی در تبعید که در حال شکل گیری است و بنده هم یکی از اعضای هیات موسس آن هستم هم این عنوان را در نامش دارد و استفاده از عنوان آذربایجان جنوبی یا به ترکی گونئی آذربایجان در مقاله ها و نوشته ها یک تاریخ بیشتر از بیست ساله دارد که موج جدید این حرکت آغاز شده است.»
تورج اتابکی نیز که به عنوان تاریخدان در برنامه افق صدای آمریکا حضور یافته بود ضمن بیان اینکه وی تاریخدان است و غیر از بحث تاریخی در اهلیت وی نیست گفت:«تاریخ حافظه تاریخی و هویت امروزی ما را هم رقم می سازد ضمن اینکه این تاریخ همه چیز هم نیست و البته خواست مردم درست و برحق است و باید در نظر گرفت. دوستان زمانی که بحث هویت را مطرح می کنند فقط هویت زبانی را مطرح می کنند حال آنکه هویت آذربایجانی لایه های مختلفی دارد به عنوان مثال پس از استقلال جمهوری آذربایجان بسیاری از آذربایجانیان ایران که چپ بودند و بعد از شکست فرقه دموکرات آذربایجان گریخته بودند و در باکو و شهرهای آن دیار زندگی می کردند مورد بی اعتنایی و حتی تجاوز نیروهای ناسیونالیستی آذربایجانی قرار گرفتندو بخشی از دفاترشان را مصادره کردند و دامنه فعالیتشان را محدود کردند وگفتند که شما عمله روسها هستید ضمن اینکه اینها آذربایجانی بودند و به زبان همان ناسیونالیستها صحبت می کردنداما اینها وقعی به این نگذاشتند و آنچنان صحنه را بر آنها تنگ کردند که بسیاری از آنها جلای آنجا کردند و به کشورهای دیگر گریختند. این یک نمونه است و به نظر من ندیدن تعلقات سرزمینی و آیینی درست نیست.»
اتابکی در ادامه افزود:«به اعتقاد من در جمهوی آذربایجان یک هویت سرزمینی آذربایجانی وجود دارد و در ایران هم ما هویت سرزمینی ایرانی داریم. ما در ارکان جمهوری اسلامی بسیاری آذربایجانی زبان داریم که خودشان را عامل اجرایی سیاستهای جمهوری اسلامی می دانند.نمایندگانی در ژارلمان ایران نشسته اند که ضمن اینکه آذربایجانی هستند اما در حقیقت سیاست گذاریهای جمهوری اسلامی را می پذیرند و عمل می کنند کسانی داریم در جناح چپ و مخالفین هستند کسانی در جناح ملی گرایی مخالفین هستند. این تنوع و گونه گونی ها را ندیدن و همه را سرکیسه کردن زیر یک هویت ما را از واقعیت دور می کند. عده ای اپوزیسونند و سرکیسه کردن همه این هویتها زیر هویت زبانی درست نیست.»
قولونجو با اشاره به بخشی از سخنان اتابکی که گفته بود آذربایجانیها در دوره های گذشته در جمهوری آذربایجان تحت فشار بوده اند تصریح کرد:«امیدوارم صحبتهای من این تداعی را نداشته باشد که دولت جمهوری آذربایجان از آذربایجانیهای ساکن ایران حمایت می کند. چون آقای دکتر اتابکی در جایی فرمودند بر آذربایجانیها فشارهایی را آورده اند . بله در مواقعی از سفر فعالین شناخته شده آذربایجانی به جمهوری آذربایجان جلوگیری شده است یا از اجرای بعضی کنسرتها جلوگیری شده و دولت جمهوری آذربایجان به فشارهایی که از طرف جامعه آذربایجانی در داخل ایران بوده یا فشارهای که از طرف نهادهای غیر دولتی آمده بی توجه بوده که حداقل حمایتهایی بشود. حداقل از پناهندگان آذربایجانی که به آذربایجان رفته بودندحمایت شود که نشد و البته این به خاطر مشکلاتی است که آذربایجان دارد و همچنین خود جمهوری آذربایجان مشکل حقوق بشر در داخل خودش دارد و بعضی ژورنالیستها را زندانی می کند.»
به اعتقاد قولونجو آذربایجانیها به میزان کافی در تصمیم گیریهای ایران دخالت داده نمی شوند. وی در واکنش به سخنان اتابکی در خصوص کارگزاران ترک در داخل سیستم جمهوری اسلامی گفت: «در جمهوری اسلامی جوامع شیعه ساکن ایران می توانند در دولت مقامهایی داشته باشند این می تواند از آذربایجان باشد از مناطق فارس نشین باشد از کردهای شیعه.اما اینکه سهم آذربایجان چقدر بوده به طور قطعی می توان گفت که سهم آذربایجان کمتر بوده است. وزیران شیعه بوده اند و اگر درصد وزیران نسبت به جمعیت آذربایجانی حساب کنیم همیشه نسبت به جامعه فارس وزیران کمتری داشته اند و یا حتی در مورد مسائل دیگر مثلا در مورد کتابهایی که گاها اجازه چاپ داده اند بر اساس آماری خود ایران داده است در فاصله سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ تعداد کتابهایی که برای هر صد هزار نفر ارمنی در ایران چاپ شده حدود ۵۰ جلد بوده برای هر صدهزار کرد چاپ شده حدود ۹ تا بوده و برای هر صد هزار عرب حدود ۵ تا و برای هر صد هزار بلوچ حدود ۲ و خورده ای بوده وبرای هر صد هزار آذربایجانی حدود ۱ و خورده ای بوده است. اینها تعداد کتابهایی که به این زبانها چاپ شده است. فکر می کنم مسئله مذهبی در این مورد قاطی مساله شده که اگر مسئله اقلیت سنی در آذربایجان را در نظر بگیریم مشخص می شود که مسئله به چه گونه است.»
علیرضا قولونجو در بخش دیگری از سخنانش در مورد اختلافات در مورد رژیم حقوقی دریای خزر میان ایران و آذربایجان علت اصلی این امر را خودبزرگ بینی تاریخی طرف ایرانی دانست و افزود : «در مورد تقسیم خزر این مسئله به خاطر اعتراض ایران صورت گرفت و بسیاری از این مسائل به خاطر خودبزرگبینیهای تاریخی ایجاد شده به گونه ای که سهم ایران که قبلا سیزده درصد بوده الان ادعا می کند که بیش از نصف خزر مال ایران است.»
بینندگان برنامه افق صدای آمریکا نیز با شرکت در نظرسنجی صفحه فیس بوکی برنامه افق صدای آمریکا در خصوص علت اصلی تنش بین ایران و آذربایجان یه گزینه مسئله اتنیکی رای داده بودند.به دنبال برگزاری این مناظره تلویزیونی وبسایت جام آنلاین که از سایتهای متعلق به حکومت جمهوری اسلامی است به صدای آمریکا جمله و صدای آمریکا را به خاطر دعوت از علیرضا قولونجو عضو هیات اجرایی آداپ مورد حمله قرار داد و این شبکه را به دامن زدن به اختلافات قومی در ایران متهم کرد.
برای مشاهده مصاحبه به لینک زیر مراجعه کنید:
منبع : ساوالان سسی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر