ساوالان پورت : به سبب رويداد فرخنده و تاريخي اعطاي جايزه صلح نوبل به خانم عبادي و مطرح شدن استان و تركهاي همدان در رسانه ها اطلاعات مختصري در باره نواحي ترك نشين و آزربايجاني اين استان داده شده است.
سؤزوموز
استان همدان: بخش آزربايجاني، بخش غيرآزربايجاني
استان همدان به وسعت ١٩٤٩٣ كيلومتر مربع در شمال غربي ايران واقع شده و شامل ٨ شهرستان، ٢١ شهر، ٢٠ بخش، ٧١ دهستان و ١١٢٠ روستاست. اين استان از شمال به استانهاي آزربايجاني زنجان و قزوين، از مشرق به استان آزربايجاني مركزي، از مغرب به نواحي ترك نشين و آزربايجاني استانهاي كرمانشاه و كردستان و از جنوب به استان لرستان محدود مي شود . استان همدان مانند ديگر نقاط آزربايجان و در نتيجه وجود كوههاي مرتفع، رودخانه ها و چشمه سارهاي فراوان و پرآب و پستي و بلنديهاي زياد، داراي زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل است. ريزش نسبتا كافي برف و باران سبب پيشرفت كشاورزي و دامپروري اين استان گرديده است. رودخانه هاي مهم استان عبارتند از: قيزيل اؤزهن (به فارسي سيمينه رود)، قوري چاي، خرم آباد و گاماسياب. جمعيت استان همدان ١٦٧٧٩٥٧ نفر ميباشد ٧٩،٢ درصد جمعيت كل كشور، ٤٨،٣ درصد در نقاط شهري و ٥١،٧ درصد در نقاط روستايي).
استان امروزي همدان در آغاز سلطنت خاندان قاجار در تركيب ايالت آزربايجان، يكي از ايالات چهارگانه اين دولت تركي-آزربايجاني بود. پس از آن تاريخ و مخصوصا پس از سالهاي ١٩٠٦-١٩٠٧ در نتيجه دگرگونيهاي انجام يافته در تقسيمات كشوري و جرح و تعديل مداوم حدود و ثغور آزربايجان به سالهاي١٩٠٦، ١٩٣٧، ١٩٤٥، ١٩٧٦ و در نهايت ١٩٩٦ و ١٩٩٨ استان همدان از بدنه اصلي آزربايجان جدا شده حتي در دوران محمدرضا پهلوي مدتي ضميمه كردستان نيز گرديد. انتزاع مناطق ترك نشين همدان و استانهاي مجاور از ايالت آزربايجان هم يكپارچكي ارضي اين ايالت را متزلزل نموده و هم كوششي موفقيت آميز در تجزيه ملت ترك بوده است.
حكومت ملي آزربايجان و نواحي ترك نشين-آزربايجاني استان همدان
با تاسييس حكومت ملي آزربايجان (ح.م.آ.) به سالهاي ١٣٢٤-١٣٢٥، توده هاي ترك استان همدان امروزي به شكلي فعال به اين جنبش ملي پيوسته و در اين راستا نيروهاي مسلح ترك بومي از همان اولين روزها كنترل راهها و جاده هاي استان را به دست گرفت. سايت استانداري تبريز (http://www.ostan-as.gov.ir/ss/pishineh.asp) از موضع ناسيونالسم افراطي فارسي به واقعيت آزربايجاني بودن استان همدان اشاره كرده چنين مينويسد: "سيد جعفر پيشه وري يكي از همدستان خوب توده و بزور قشون روس وكيل دوره چهاردهم شده بود و مجلس وكالت او را رد كرد و اصلا ايراني بودن او نيز مشكوك بود. او به همراهي گروه اوباش و اراذل علم كمونيسم را به نام دمكرات آزربايجان بلند كردند و آنها را مسلح كرده و از تبريز و همدان و قزوين گرفته چه ظلم ها و شرارتها كه نكردند". هر چند حكومت ملي آزربايجان به درستي بر اصل جدايي ناپذيري خمسه و زنجان از آزربايجان تاكيد مينمود، با اينهمه آزربايجان را كل ناحيه به هم پيوسته ترك نشين شمال غرب ايران از بندر انزلي، قزوين و همدان تا نواحي مجاور اراك و مترادف با منطقه ملي ترك در شمال غرب و يا آزربايجان اتنيك نميدانست. بر اين مبنا حكومت ملي آزربايجان از الحاق اين مناطق ترك نشين و آزربايجاني به قلمرو دولت خود و حتي مطرح كردن حدود و ثغور منطقه ترك نشين در شمال غرب كشور و انتقال اين مباحثات به افكار عمومي غفلت نمود و هرگز در موضوع نواحي ترك نشين و آزربايجاني استانهاي امروزي همدان و مركزي، تهران و مناطق مجاور به هم پيوسته ترك نشين در استانهاي امروزي كردستان، كرمانشاهان و قم صراحت، دقت، روشنگري و اهتمام كافي و لازم را از خود نشان نداد. آثار مخرب اهمال در تعريف ملت ترك (جايگزين كردن آن با ملت آزربايجان) و ابهام در تعريف حدود آزربايجان از سوي حكومت ملي آزربايجان و دنباله روي بي چون و چراي وي از ايدئولوژي روسيه ساخته آزربايجانگرائي سنتي و هويت ملي و هويت ارضي مخدوش تعريف شده توسط اين ايدئولوژي استعماري، بيشك در تجزيه ملي ملت ترك ساكن در ايران-آزربايجان اتنيك و همچنين تجزيه ارضي آزربايجان اتنيككه امروز شاهد هر دوي آنهاييم بي تاثير نبوده است.
بنا به آنسيكلوپدي اسلام در سالهاي ١٩٣١ و ١٩٣٤ بخش بسيار بزرگي از جمعيت شهر ٦٠٠٠٠ نفره همدان را تركها تشكيل ميداده اند. اينها كنترل بازار و تجارت اين شهر و كل استان را در دست داشته اند. در همين سالها كردها، كارمندان مهاجر فارس و گروه ١٥٠٠-٢٠٠٠ نفري يهوديان ديگر گروههاي ملي اين شهر بوده اند. پس از هفتاد سال امروز بيش از ٧٥٪ از خاك استان همدان ترك نشين، تركزبان و جزيي از ناحيه ترك نشين پيوسته شمال غرب كشور يعني منطقه ملي ترك و يا آزربايجان اتنيك است. بخش آزربايجاني اين استان (٧٥٪) مركب از همه روستاها و دهات واقع شده در منطقه شمال، غرب، شرق و مركز استان به لحاظ ملي و زباني كمابيش همگن است. در بخش غير آزربايجاني (٢٥٪) استان تنوع ملي حاكم بوده و زبانهاي لري، لكي، كردي، تركي و فارسي محلي رايج ميباشند. با اينهمه در جنوب همدان نيز تا پيرامون ملاير، نهاوند، تويسركان، اليگودرز روستاهاي بيشمار ترك وجود دارند. در حال حاضر برخي از شهرهاي ناحيه آزربايجاني استان همدان دو زبانه اند. اهالي فارسي گوي اين شهرها عمدتا تركهاي فارس زبان شده ( فارسي گويان ترك تبار) سده اخير ميباشند. در بخش جنوبي غيرآزربايجاني استان نيز بسياري از شهرستانها مانند ملاير و تويسركان دوزبانه اند. خود شهر همدان نيز در طول يكصدسال گذشته در اثر سياستهاي مخرب فارسسازي و فارسگرداني مبدل به شهري دوزبانه شده است. برخي از محله هاي اين شهر هنوز ترك نشين ميباشند. نيز در شمال، شرق، جنوب و بويژه غرب پيرامون شهر همدان به طرف شهرستان اسدآباد تمام روستاها ترك نشين اند. سرا، كرجان و اطراف آن همه از طرف تركان مسكون بوده، منطقه درگزين نيز تماما ترك نشين است. به عبارت ديگر همدان -كه خود شهري دوزبانه است- مانند جزيره اي در ميان ناحيه ترك نشين شمال غرب كشور، يعني تماما در داخل آزربايجان اتنيك قرار دارد.
شهرستانهاي آزربايجاني استان همدان (نواحي شمالي، مركزي، غربي و شرقي، ٧٥٪ سطح استان)
داده هاي طرح جمع آوري و ضبط گويشهاي مختلف روستاهاي سراسر كشور كه از سوي جهاد سازندگي و در ٢١٦ روستاي استان همدان نيز اجرا شده است و نيز ماخذ وزارت كشور ١٣٧٧:
شهرستان رزن: همه اهالي به تركي سخن ميگويند. اين شهرستان به همراه شهرستان كبودرآهنگ به لحاظ زباني و ملي همگنترين شهرستان استان همدان ميباشد.
شهرستان كوره‌نگ (به فارسي كبودرآهنگ): مردم شهرستان كبودرآهنگ به زبان تركي و عده بسيار كمي هم به زبان فارسي و احتمالا كردي صحبت مي كنند. اين شهرستان به همراه شهرستان رزن به لحاظ زباني و ملي همگنترين شهرستانهاي استان همدان ميباشد.
شهرستان همدان: در روستاها همه به تركي و در بعضي مراكز شهري آن به تركي و فارسي سخن ميگويند.
شهرستان بهار: زبان عموم مردم تركي است. عده قليلي از روستائيان همجوار با شهرستان ها و استان كردستان به زبانهاي لري و كردي سخن ميگويند.
شهرستان اسدآباد: زبان اكثريت مردم تركي است. شمار اندكي به زبانهاي كردي و لري سخن ميگويند.
شهرستان ملاير: با جمعيت قابل ملاحظه ترك، حتي ادعا ميشود كه قريب به نصف اهالي شهرستان ترك ميباشند. شهر ملاير در دوره دولت تركي –آزربايجاني قاجار ايجاد شده است. به همراه شهرستان تويسركان به لحاظ زباني و ملي ناهمگنترين شهرستان استان همدان ميباشد.
توضيحاتي در باره شهرستانهاي آزربايجاني استان همدان
١- شهرستان رزن: مساحت ٢٧٢٩ كيلومتر مربع، با ١٣٠ آبادي داراي سكنه: ٣ شهر (دمق، قروه درجزين-غير از قروه استان كردستان است، رزن)، ٣ بخش (سردرود، قروه درجزين، مركزي)، ٧ دهستان. داراي ١٢٣٧٩٠ نفر جعميت مي باشد (٤/٧ درصد جمعيت استان). شهرستان رزن در دشتي هموار با زمينهاي حاصلخيز و مناظر طبيعي در مسير جاده اصلي همدان به تهران و در ٨١ كيلو متري شمال همدان قرار گرفته. رزن در سال ١٣٦٨ از بخش به شهر و از سال ١٣٧٣ به شهرستان ارتقاء يافته و در آن فرمانداري مستقر شده است. اين شهرستان از ناحيه شمال به استان آزربايجاني زنجان، از شمال غربي به استان آزربايجاني قزوين، از جنوب به شهرستان آزربايجاني همدان، از مشرق به استان آزربايجاني استان مركزي و از مغرب به شهرستان آزربايجاني كبودر آهنگ محدود مي باشد. در شمال شرقي اين شهرستان رشته كوه خرقان قرار گرفته است. اين شهرستان داراي آب و هواي خشك و سرد است. همه اهالي شهرستان به زبان تركي سخن ميگويند. اين شهرستان همراه با آوج استان آزربايجاني همسايه قزوين مركز زلزله اخير در ايران بود.
٢- شهرستان كوره‌نگ (به فارسي كبودرآهنگ): مساحت ٣٨١٦ كيلومتر مربع، با ١٣١ آبادي داراي سكنه: ١ شهر (كبودرآهنگ)، ٣ بخش (شيرين سو، گل تپه، مركزي)، ١٠ دهستان. در ٥٢ كيلومتري شمال غربي استان همدان قرار دارد. از طرف شمال به شهرستان خدابنده در استان آزربايجاني زنجان، از مغرب با مناطق ترك نشين و آزربايجاني بيجار و قروه در استان كردستان، از سمت مشرق با شهرستان آزربايجاني رزن و از جنوب با شهرستان آزربايجاني همدان همسايه ميباشد. اين شهرستان به صورت دشت وسيعي است كه بعد از همدان از نظر وسعت دومين شهرستان استان است. كوههاي بقاطي، قره داغ، قلي آباد، ساري قيه و سوباشي از ارتفاعات عمده اين شهرستان به حساب ميآيند. آب و هواي شهرستان عموما" سرد و خشك است و نسبت به آب و هواي ساير شهرستانهاي استان در تابستان گرمترين نقطه و در زمستان سردترين نقطه استان ميباشد. نام اصلي اين شهرستان در زبان تركي كاورنگ، كؤورنگ ميباشد. اكثريت جمعيت اين شهرستان را جمعيت روستايي تشكيل ميدهد. مردم شهرستان كبودرآهنگ به زبان تركي و عده بسيار كمي هم به زبان فارسي و كردي صحبت مي كنند.
٣- شهرستان همدان: مساحت ٤١١٨ كيلومتر مربع، با ١٧٧ آبادي داراي سكنه: ٥ شهر (همدان، قهاوند، فامنين، مريانج، جورقان)، ٣ بخش (شرا، فامنين، مركزي)، ١٢ دهستان. شهرستان همدان از شمال به شهرستان هاي آزربايجاني رزن و كبودرآهنگ، از شرق به استان آزربايجاني مركزي، از غرب به شهرستان آزربايجاني بهار، از جنوب به بخشهاي ترك نشين و آزربايجاني شهرستانهاي تويسركان و ملاير محدود مي شود. شهرستان همدان محل خروج رود قره چاي ميباشد. اين شهرستان داراي ٥٦٣٤٦٦ نفر جمعيت ميباشد. همدان از شهرهاي نادر ايران است كه داراي نقشه از پيش طراحي شده (توسط يك مهندس آلماني به نام كارل فريش) است. اين شهر در زمستانها داراي هواي بسيار سردي است. متوسط روزهاي يخبندان در طول سال ١٢٩ روز ميباشد. در روستاها همه به زبان تركي و در برخي مراكز شهري به تركي و فارسي سخن ميگويند. شهر همدان در حال حاضر خود دو زبانه شده است.
٤- شهرستان بهار: مساحت ١٣٣٤ كيلومتر مربع، با ٧٠ آبادي داراي سكنه: ٣ شهر (بهار، لالجين، صالح آباد)، ٣ بخش (لالجين، صالح آباد، مركزي)، ٦ دهستان. در سال ١٣٧٣ از بخش هاي تابع همدان جدا و به شهرستان تبديل گرديد. شهرستان بهار در شمال غرب همدان واقع شده و از شمال به شهرستان آزربايجاني كبودر آهنگ، از شرق به شهرستان آزربايجاني همدان، از جنوب به شهرستانهاي آزربايجاني همدان و تويسركان و از غرب به شهرستان آزربايجاني اسد آباد و بخشهاي ترك نشين و آزربايجاني شهرستان قروه كردستان محدود ميگردد (٧ درصد وسعت استان). داراي ١٢٧٦٣٥ نفر جمعيت است (٦/٧ درصد جمعيت استان). داراي آب و هواي خشك ميباشد. زبان عموم مردم تركي است. عده قليلي از روستائيان همجوار با شهرستان ها و استان كردستان به زبانهاي لري و كردي سخن ميگويند.
٥- شهرستان اسه‌ت‌اووا (به فارسي اسدآباد): مساحت ١١٩٥ كيلومتر مربع، با ١٠١ آبادي داراي سكنه: ١ شهر (اسدآباد)، ١ بخش (مركزي)، ٦ دهستان. شهرستان اسد آباد در غرب استان همدان واقع شده و از شمال به بخشهاي ترك نشين و آزربايجاني استان كردستان، از جنوب و غرب به بخشهاي ترك نشين و آزربايجاني استان كرمانشاه، از شرق به شهرستان آزربايجاني بهار و از سمت جنوب شرقي به بخشهاي ترك نشين و آزربايجاني شهرستان تويسركان محدود مي شود. داراي آب و هواي نيمه سرد است. جمعيت اين شهرستان ١١٠٠٧٧ نفر است (٦/٦ درصد جمعيت استان). زبان اكثريت مردم تركي است. شمار اندكي به زبانهاي كردي و لري سخن ميگويند. تاسيسات ارتباطات ماهواره اي ايران در اين شهر آزربايجاني قرار دارد.
٦- شهرستان ملاير: نام سابق آن دولت آباد است. بزرگترين شهرستان استان پس از همدان. با مساحت ٣٢١٠ كيلومتر مربع، با ٢٢١ آبادي داراي سكنه: ٣ شهر (ازندريان، سامن، ملاير)، ٣ بخش (جوكار، سامن، مركزي)، ١٥ دهستان. از شمال به همدان، از شرق به اراك، از جنوب به بروجرد و از طرف غرب به شهرهاي تويسركان و نهاوند محدود شده است. زبانهاي رايج در اين شهرستان لري، كردي، لكي، تركي و فارسي ( با لهجه لري و لكي) ميباشد. جمعيت آن ٢٩٧٠٦٢ نفر است كه اكثريت آنها در روستاها زندگي مي كنند و به كشاورزي اشتغال دارند. با جمعيت قابل ملاحظه ترك، حتي ادعا ميشود كه قريب به نصف اهالي شهرستان ترك ميباشند. شهر ملاير در دوره دولت تركي –آزربايجاني قاجار ايجاد شده است. به همراه شهرستان تويسركان به لحاظ زباني و ملي ناهمگنترين شهرستان استان همدان ميباشد.
شهرستانهاي فارسستاني-لكستاني استان همدان (ناحيه جنوبي استان، ٢٥٪ سطح استان) :
١- شهرستان تويسركان: با اقليت قابل ملاحظه ترك. بخشهائي از اين شهرستان جزء آزربايجان است. به همراه شهرستان ملاير به لحاظ زباني و ملي ناهمگنترين شهرستان استان همدان ميباشد. نام سابق آن رودلار است. مساحت ١٥٥٦ كيلومتر مربع، با ١١١ آبادي داراي سكنه: ٢ شهر (تويسركان، سركان)، ٢ بخش (قلقل رود، مركزي)، ٧ دهستان. شهرستان تويسركان از شمال به شهرستانهاي آزربايجاني همدان و اسد آباد و قسمت كمي هم به شهرستان آزربايجاني بهار، از مشرق به شهرستان ملاير، از مغرب به شهرستان كنگاور و از جنوب به شهرستان نهاوند محدود مي باشد. زبانهاي رايج در شهرستان فارسي، كردي، لري (تعدادي از روستاهاي مجاور به استان كرمانشاه و شهرستان نهاوند) و تركي است. داراي ١١٨٩٥٤ نفر جمعيت است.
٢- شهرستان نهاوند: داراي اقليت ترك. مساحت ١٥٣٥ كيلومتر مربع، با ١٨١ آبادي داراي سكنه: ٢ شهر (نهاوند ، فيروزان)، ٣ بخش (سردرود، قروه درجزين، مركزي)، ٧ دهستان. در جنوب استان همدان واقع شده است. شهرستان نهاوند با جمعيتي بالغ بر ١٨٤١٦٠ نفر (١٣٧٥) از شمال به تويسركان، از جنوب به شهرهاي الشتر و نور آباد (استان لرستان)، از شرق به ملاير و بروجرد و از غرب به گنكاور و صحنه و استان كرمانشاه محدود شده است. داراي جمعيتي معادل ٦٥١٦٤ نفر مياشد. نهاوند يكي از مناطق اسكان مهم اقوام غير ايراني و غير تركي باستان در كشور است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر