آنتونیو گرامشی و آیدینلیق دوشونجه سی- داوود توران

دونیا آیدین تاریخینین اؤنملی قلم کیملیکلریندن بیریسی اولان دوشونور آنتونیو گرامشی 1891 ایلینده ساردونیا آداسیندا اولان آلس آدلی قصبه ده دونیایا گلدی. تورینو بیلیم یوردونودا اوخور، او ایللرده توپلومجو دوشونجه یی منیمسر. 1915 ده سوسیالیست پارتینین یازی ایشلرینده گؤرو آلیر. 1919 دا توقلیاتتی و ترکانی ایله بیرلیکده اوردینو نووو-نو چیخارمایا باشلار. 1924 ده میللت وکیلی اولاراق مجلیسه گیرر. فاشیست موسولینی، اقتداری اله کئچیرینجه اؤلکه یی ترک ائتمک ایسه مه ین آنتونیو گرامشی 1926 ایلینده توتوقلانیر. توتوقلولوق ایللری بویونجا ایتالیا اولوسونون کلاسیکلری آراسیندا گؤستریلن حبسخانا دفترلرینی قالدیغی زینداندا آغیر شرایطده یازار. زینداندا ساغلیق دورومو آغیرلاشان دوشونور، اولوسلار آراسی چابالار نتیجه سینده خسته خانایا قالدیریلیر. فرقلی موضولاردا فیکیرلرینی یازدیغی 32 دفتر 27 نیسان 1937 ده کی اؤلوموندن سونرا گونوموزه قدر گونجللیگینی قورور.

آنتونیو گرامشی؛ تئوریک دوشونجه ایله، توپلومسال سورونلارین چؤزومونو، عقیل دیشی گوجلرین آتیلیملاری ایله، اراده یه ده اؤزلوگوندن اولمایا بوراخان فلسفه لره قارشی ساواش آچمیش بیر دئوریمجی دیر. اوزرینده چالیشدیغی موضولارلا گرامشی، مارکسیستلر آراسیندا 1917 دئوریمینین جوشغوسونا قاپیلماقلا بیرلیکده، تزار روسیه یه هئچ بنزه مه ین باتی اورپا سورونلارینین اؤزگورلوگونو وورغولایان و بئله جه بنزرسیز بیر یئر ائدینن دوشونوردور.

آیدین آنلاییشی ایله گرامشی

آیدین قاورامی دئیینجه آغلا گلن دوشونورلردن بیری اولان گرامشی، آیدینلاری ایکی قروپا آییریر: اونا گؤره، هر یئنی ایلریجی صینیفین احتیاجی اولان"اورقانیک آیدینلار" یئنی بیر سوسیال دوزن قورماق اوچون شرطدیر. اؤزلرینی باغیمسیز ظن ائدن "گلنکسل آیدینلار" ایسه اصلینده اسکی دوزه نین گلنگینی سوردورمکده دیرلر. گرامشی نین آیدین تانیمی"گئنیش آنلامدا اؤرگوتسل ایشله وی، دوزنلمه ایشله وی اولان هر کسی" قاپسایاجاق قدر گئنیشدیر. بوتون اینسانلارین عاغیل و ذهن قاپاسیته سی واردیر اما توپلومدا بوگون آنجاق بعضی لری ذهن آغیرلیقلی ایشله وه مالیکدیر. گلنکسل آیریشیمدا آیدینلار، حرفه ای آنلامدا آیدیندیلار؛ اینجه صنعت ایله، بیلیمله، کولتورله اوغراشیر و کئچیملرینی بو اوغراشلا قازانیرلار. آیدینلارین صینیف اوستو ویا صینیفلار آراسی گؤرونوملری بؤیوک اؤلچوده بو گلنکسل آیدینلارین توپلومداکی قونوملاری ایله باغلیدیر. چونکو بونلار دئییشیک صینیفلاردان گلدیکلری کیمی، گلدیکلری صینیف گرروشلریندن فرقلی توتوملارا دا مالیک اولابیلرلر. توپلومدا رسمن تانینانلار گلنکسل آیدینلار اولماقلا بیرلیکده، اصلی اؤنملی ایشله و گؤرنلر اورقانیک آیدینلاردیر. بونلار بو آیدین نیته لیگینی مسلکلریندن آلمازلار. گرامشی یه گؤره: آیدینلار ایناملار شبکه سی ایله قوروم و توپلوم ایلیشگیلرینی دوزنلر کی بونا هئگومونیا دئییر. دولتی زور آرتی رضا، ویا باسقی ایله دونانمیش هئگومونیا اولاراق یئنیدن تانیملار؛ سیاسی توپلوم باسقی یی دوزنلر، سیویل توپلوم رضا گؤستریر، اونای وئریر. "دولت" قاورامی دئییشیک متینلرده قایما گؤستریر، اؤته یاندان: گاه سیاسی و سیویل توپلوملار آراسیندا دنگه اولاراق دار حقوقی- آنایاسال آنلامدا، گاه هر ایکیسینی ده قاپسار. گرامشی ده آیدین؛ اولدوغو دورومو سوسیال صینیف، تاریخسل آن وس. بیلینجینده اولان و بونون گرگینی ائدن آدامدیر. و اکلر، زیرا آیدینلارین کلاسیک ایشله ولریندن بیریسی، اورقانیزه ائتدیکلری ایدئولوژی سیستملری کانالی ایله سؤمورن صینیفلارین سؤمورولن صینیفلارا هئگومونیاسینی قبولندیمکده آراجیلیق ائتمکدیر. باشقا دئییشله گرامشی، آیدینلاری و کولتور اؤرگوتلنمه سینی اینچه لر: اونون باشلیجا تئزینه گؤره آیدینلار اؤزک، باغیمسیز بیر توپلومسال صینیف اولوشدورمازلار. ایستر بونون بیلینچینده اولسون ایستر اولماسینلار، اورتیمده ایشله وی اولان قروپلاردان بیرینین سؤزجولریدیرلر. بئله جه آیدینلارین اؤز حاقلاریندا بسله دیکلری قورونتو و متافیزیک یاخیشدیرمالار سیلینیب گئتمکده دیر. آرتیق آیدینلار، صینیفسال بیر ایشله وی یئرینه گتیردیکلرینی بیلمه لیدیرلر.

آیدین توپلولوغو دیالکتیگی و گرامشی      

گرامشی، دوشونجه نین اورقانیک بوتونلوگونون، ساغلاملیغین آنجاق، آیدینلارلا بسیط اینسانلار آراسیندا تئوری ایله پراتیگی بیرلشدیرن توردن بیر بیرلیک اولدوغوندا گرچکلشجه گینه اینانیر. یعنی، بو بیرلیک آنجاق، آیدینلارین بو ییغینلارا اورقانیک شکیلده باغلی اولمالاری، بو ییغینلارین پراتیک ائتکینلیکلری ایله اورتایا قویدوقلاری ایلکه لری و سورونلاری گؤروب یوتونلشدیرملری شرطی ایله گرچکلشه بیلر. بو دا کولتورل و توپلومسال بیر ساختارین قورولماسینا باغلیدیر. گرامشی ده تئوریدن، پراتیگین تماملاییجیسی، تیکینتیسی، پراتیگین خدمتچیسی کیمی سؤز ائدیلمه کده دیر. بو سورونونو دا تاریخسل اولاراق، یعنی آیدینلارلا ایلگیلی سیاسال سورونون بیر اوزو اولاراق اورتایا قویولماسی دوغرو اولور کیمی گؤرونمکده دیر. تنقیدی اولاراق اؤز بیلینجینه ارمه، تاریخ و سیاست باخیمیندان، آیدینلاردان قورولو سئچکین بیر قروبون یارادیلماسی آنلامینا گلیر. بیر اینسان ییغینی اؤزگوتلنمه دن (ان گئنیش آنلامی ایله) اؤزونو اؤته کی قروبلاردان آییرد ائده مز و اؤزلوگوندن باغیمسیز حالا گله مز. اویسا آیدینلار اولمادان یعنی اؤرگوتله ییجیلر و یؤنه دیجیلر اولمادان تئوری-پراتیک قروبونون تئوریک جبهه سی، دوشونجه و فلسفه چالیشماسیندا اوزمانلاشمیش آداملارین اولوشدوردوغو بیر طبقه ایچینده سوموت اولاراق اؤزونو گؤسترمه دن اؤرگوتلنمه اولاماز. آنجاق، بو آیدین یاراتما سوره جی اوزون، گوج، چلیشکیلر، داغیلمالار و یئنی دن توپلانمالارلا دولودور. گلیشمه سوره جی بیر آیدین-ییغین دیالکتیگینه باغلیدیر؛ آیدینلار طبقه سی نئجه لیک و نیته لیک باخیمیندان گلیشمه گؤستریر. فقط آیدینلار طبقه سینین هر یئنی گئنیشله مه یه قارماشیقلیغا دوغرو آتیلیمی، بسیط اینسانلار ییغینینین بونا بنزر بیر حرکتینه باغلیدیر. بو ییغین ده داها اوستون بیر کولتور دوزه یینه یوکسه لیر. عئینی زاماندا برئیلرین یا دا آز چوخ اؤنملی قروبلارین چیخیشلاری ایله، اوزمانلاشمیش آیدینلار طبقه سی یؤنونده کی آتیلیملاری ایله ائتکی آلانینی گئنیشله دیر. فقط بو سورجده، خلق ایله آیدینلار (بونلاردان بعضی لری، بعضی قروبلار) آراسیندا سوره کلی قوپمالار، ایلیشکی یی ایتیرمه لر و بونون سونوجو اولاراق آیدینلارین تیکینتی، تاماملاییجی، مادون اولدوغو ایزلنیمی دوغار.

آیدینلار آریستوکراسیسی و چاغداش کولتور

گرامشی، چاغداش کولتور اوزه بئله بیر سؤز ایشله دیر؛ چاغداش کولتور ، اؤزلیکله ایده آلیست کولتور، بیر خلق کولتورو یارادابیلمه دی، سویوت (ذهنی) تاسلاقلاردان عبارت و قورومسال اولان اوخول پروقراملارینا، اخلاق و بیلیم یؤنوندن اولقونلوق قازاندیرمادی: دار بیر آیدینلار آریستوکراسیسینین کولتورو اولاراق قالدی، دوغرودان و دولایلی شکیلده گونلوک سیاست ایله ایلینتی اولدوغو اؤلچوده گنجلیگی اؤزونه چکه بیلدی. بئله جه آیدینلار، حاکیم قروبون مامورودولار و توپلومسال هئگومنیانین و سیاسی اقتدارین آلت قدمه دکی گؤرولرینی یئرینه گتیریرلر. ائله کی، باغیمسیز بیر آیدینلار قروبونون قورولماسی راحات ایش دئییل؛ ائتکی و تپکی لرله، منیمسه مه و قوپمالارا و بیر چوخ قارماشیق یئنی اولوشوملارلا دولو اوزون بیر سوره جی گرکدیریر. بو، داها آلت قده مه دکی توپلومسال بیر قروبون دونیا گؤروشودور. بو قروبون تاریخسل بیر گیریشیمی یوخدور، گئتدیکجه دورمادان گئنیشلمه کده دیر. آما بو گئنیشلمه اورقانیک دئییلدیر. بلیرلی بیر نیته لیک دوزه یینی آشاراق دولته صاحیب چیخمابیلمز، بوتون توپلوم اوزرینده گرچک هئگومونیایی یوروتمز. اویسا بیر آیدین قروبونون گلیشمه سینده اورقانیک دنگه یی آنجاق بو ساغلار.

آیدینلار اصطلاح و ایچریک سورونلاری

گرامشی یه گؤره بلیرگین، بلورلاشمیش بیر صینیف حالینده اولان آیدینلارین نیته لیکلریندن بیری ده، ایده ئولوژی آلانیندا داها اؤنجه کی دؤنمدن بیر آیدینلار صینیفی ایله، عینی قاوراملارلا ایلگیلی تئریملر آراجی لیغی ایله بیر باغ قورماقدیر. یعنی اؤزونون تاریخ اوچون ده کسینتیسیز سورکلیگین، بونون سونوجو اولاراق دا قروبلار آراسینداکی چاتیشمالاردان باغیمسیز اولدوغونو قبول ائدر. دیالکتیک بیر سورجه اویغون اولاراق بوتون حاکیم توپلومسال قروبلارین اؤزو آیدین کاتگوریلرینی اولوشدوردوقلارینی دوشونمز. هر یئنی تاریخسل بونیه (توپلومسال تیپی) یئنی اوست یاپیلار یارادیر و بو اوست یاپیلارین، اوزمانلاشمیش تمثیلجیلری و بایراقدارلاری (آیدینلار) داها اؤنجه کی آیدین قروبونون دوامی کیمی دئییل، آنجاق یئنی دوروملاردان دوغموش یئنی آیدینلار دوشونوله بیلر. اگر یئنی آیدینلار اولاراق اؤزلرینی دوغرودان دوغرویا اؤنجه کی اینتلئچینسیا نین دوامی کیمی قبول ائدرلرسه هئچ بیر شکیلده، یئنی ساییلمازلار، یعنی تاریخسل دورومو، اورقانیک اولاراق تمثیل ائدن توپلومسال قروبا باغلی دئییلدیر بو دا سونوندا یئنی تاریخسل دورومون، اؤزونه یئنی اوست یاپیلار یاراداجاق بیر یئتنک قازاندیران بیر گلیشمه درجه سینه اولاشمادیغینی و هله اسکی تاریخ دؤنه مینین چوروموش چرچوه سی ایچینده یاشاماقدا اولدوغونو گؤرسدیر.

سون اولاراق دییه بیلریک کی  اوتوپیا دوشونورو آنتونیو گرامشی دونیانین 21 اینجی یوز ایلده بیر وحشت باتاقلیغی نا ساپلاندیغینی سوموت اولاراق گؤرمه سه ده، آیدین قاورامساللاشدیرماسی ایله آیدینلارین بیر سوروملولوق و کیملیک اولاراق دونیا سورونلاری قارشیسینداکی قونوملانیشینی وئریشی ایله اوتوپیایا، بیر آیدینلیق پینار اولموشدور.