هنرهای مسگری، نمد مالی و شال بافی از جمله صنایع دستی کهن و اصیل استان اردبیل است که با وجود قدمت بیش از یک قرن به دلیل بی توجهی به توسعه و احیا، رو به زوال بوده و حیات این هنرها وابسته به حیات تنها بازماندگان آن دارد. وجود بیش از ۳۰ رشته صنایع دستی موجب شده است بیش از ۹۰ هزار صنعت کار هنرهای دستی در بیش از ۵۰ هزار کارگاه شهری و روستایی در سطح استان اردبیل تولیدات خود را وارد بازارهای داخلی و خارجی کنند.
این تعداد که ظرفیت قابل توجهی برای صنعت توریسم و زمینه بالقوه صادراتی را فراهم کرده است، در عمل به دلیل ضعف برنامه ریزی و بی توجهی به نیازمندی های فعالان این حوزه بخش اندکی از درآمد زایی استان اردبیل را شامل شده و بیش از همه تامین معیشت صاحبان صنایع هنری دست را با مشکل مواجه کرده است.
این معضل زمانی تشدید می شود که هنر دست در اختیار تنها یک بازمانده از صاحبان این حرفه بوده و بدون اینکه میراث داری بر آن تکیه زند، منسوخ شدن تدریجی خود را شاهد باشد.
عدم ارائه تسهیلات در راستای احیای صنایع دستی، بی توجهی به مطالبات حداقلی فعالان این حوزه از جمله بیمه بازنشستگی، بازاریابی نامناسب صنایع دستی و عدم معرفی و تبلیغات مناسب، عدم حمایت لازم و… موجب شده صنعتگران دستی اردبیل برای فروش تکی و دانه ای هنر اصیل و بومی خود امید حداقلی به عبور یک مشتری از مقابل مغازه خود داشته باشند.
بی توجهی به آخرین نواهای چکش مسگری اردبیل
از جمله هنرهای روبه فراموشی اردبیل، صنعت مسگری با قدمت ۲۰۰ سال است که تعداد بازماندگان خود را از ۶۰ هنرمند در سالهای اخیر تنها به یک مورد تقلیل داده است.
تنها بازمانده بازار مسگران “رحمان آفتابی آذر” ۸۵ ساله نزدیک به ۷۰ سال است که به عنوان یادگاری فراموش شده از این هنر قدیمی در بازار مسگران همچنان ظروف مسی می سازد.
تنها بازمانده بازار مسگران “رحمان آفتابی آذر”
این صنعتگر که تعمیر ظروف قدیمی متعلق به موزه شیخ صفی الدین اردبیلی را نیز در کارنامه خود دارد، معتقد است پس از فعالیت وی این هنر در اردبیل به طور کامل نابود می شود.
آفتابی آذر نه تنها از بیمه بازنشستگی و از کار افتادگی و حتی خدمات درمانی برخوردار نیست، بلکه مراجعات مکرر رسانه ها را یادآور می شود که در حین معرفی این هنر اصیل تاثیری در وضعیت زندگی وی نداشته است.
آخرین کارگاه تولید نمد اردبیل فعال نیست
بی توجهی به هنرهای دستی منحصر به صنعت مسگری نمانده بطوریکه آخرین کارگاه تولید نمد در اردبیل به دلیل کهولت سن تنها بازمانده این هنر فعالیت ندارد.
“عباس نمادی” ۹۲ ساله بیش از ۷۰ سال از عمر خود را در تولید نمد مرغوب و کیفی صرف کرده است. بطوریکه پیش از وی برادر بزرگتر و پدرش نیز از جمله صنعتگران نمد مالی اردبیل محسوب می شدند تا جایی که نام خانوادگی خود را از پیشه خود به یادگار حفظ کرده اند.
“عباس نمادی” ۹۲ ساله بیش از ۷۰ سال از عمر خود را در تولید نمد مرغوب و کیفی صرف کرده است.
نمادی در گفتگو با مهر با تاکید به اینکه انتظار حمایت از مسئولان برای احیای این صنعت پاسخی ندارد، تصریح کرد: این هنر به دلیل سختی تولید و حداقل درآمد مورد استقبال نیست.
وی افزود: از دیگر سو به دلیل تغییر سلیقه شهروندان اقبال برای استفاده از نمد کاهش یافته است.
احتمال خاموشی هنر چند هزار ساله تا ۱۵ سال دیگر
در عین حال محقق هنر نمدمالی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: قدمت چند هزار ساله هنر نمد که در کتیبه های تخت جمشید به آن اشاره شده، موجب شده این محصول ارتباط تنگاتنگی با زندگی روزمره روستاییان و عشایر داشته باشد.
علی محمد چابکی با بیان اینکه رطوبت گیری، تولید گرما در زمستان و خنکی در تابستان از جمله ویژگی های نمد است، اضافه کرد: این محصول به عنوان زیرانداز، تن پوش و حتی محافظ مورد استفاده قرار می گیرد.
وی تاکید کرد: با این وجود ورود محصولات مصنوعی مانند انواع فرش ماشینی که تهیه ساده تر و قیمت مناسب تری دارد، موجب کاهش تمایل به استفاده از این محصول شده است.
چابکی با تاکید به فعال بودن تنها سه کارگاه نمدمالی در روستای قره درویش مشگین شهر و وجود تنها یک بازمانده در شهرستان اردبیل تصریح کرد: در صورت بی توجهی به منسوخ شدن این هنر، حداکثر تا ۱۵ سال آینده اثری از آن باقی نخواهد ماند.
مخترع معرق نمد معتقد است راهکار احیای هنرهایی از این دست توسعه کاربری آن است.
وی با بیان اینکه معرق نمد، نمد را از زیر انداز به دیوار کوب تبدیل کرده است، تصریح کرد: استقبال گسترده گردشگران نشان می دهد اجرای برنامه های مناسب برای توسعه هنرهای دستی نتایج مثبتی در بر دارد.
تنفس هنر شال بافی از روزانه های کهولت
از جمله هنرهای دستی دیگر استان اردبیل که در سالهای اخیر شاهد بی مهری فزاینده بوده است، صنعت شال بافی است که قدمت هزار ساله خود را به دستان زن ۶۰ ساله خلخالی به میراث گذارده است.
معصومه شریف زاده که مادر ۱۰ فرزند است در تنها کارگاه شال بافی استان اردبیل واقع در شهرستان کلور از توابع خلخال نواهای پایانی این هنر اصیل را می نوازد.
تنها کارگاه شال بافی استان اردبیل واقع در شهرستان کلور از توابع خلخال
وی با تاکید به مشکلات معیشتی صنعتگران هنرهای دستی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: با وجود اینکه حمایتی از این هنر نمی شود، تلاش می کنم با آموزش آن زمینه ماندگاری این هنر اصیل را فراهم کنم.
شریف زاده با یادآوری بافت شال از نخهای پشمی اضافه کرد: در حال حاضر به دلیل هزینه بالا و درآمد حداقلی مجبور به استفاده از نخ معمولی در تولید این هنر هستیم.
بیمه پنج ساله ام لغو شد
وی در خصوص دریافت وام و تسهیلات از نهاد های اجرایی مرتبط ادامه داد: نه تنها به دلیل ناتوانی در بازپرداخت، وام دریافت نکردم بلکه پس از پنج سال از واریز بیمه، این بیمه را لغو کردند.
شریف زاده تاکید کرد: این موضوع باعث شد نه تنها پشتوانه ای برای ازکار افتادگی نداشته باشم بلکه پس از ۳۰ سال تجربه در تولید شال؛ معیشت خود و ۱۰ فرزندم دچار مشکل شود.
وی افزود: شال از جمله تولیداتی است که می تواند به عنوان مناسب ترین لباس برای فصول مختلف انواع بیماری های استخوان درد، رماتیسم و ناراحتی های حرکتی را مرتفع کند.
برنامه ای برای حمایت از بازماندگان صنایع دستی نیست
ثانیه های پایانی عمر هنرهای چند صد ساله در حالی سپری می شود که مسئولان با غفلت از اهمیت این گروه از تولیدات در توسعه فرهنگی و ایجاد زمینه های صادراتی و درآمد زایی هیچ گونه برنامه حمایتی از بازماندگان ندارند.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در خصوص تسهیلات حمایتی فعالان و بازماندگان صنایع دستی استان می گوید: با وجود اینکه بیمه صنعتگران برای تازه واردان این حوزه اجرا می شود، اما برنامه حمایتی برای بازماندگان نداریم.
علیرضا دباغ عبداللهی اعتقاد دارد که تنها حمایت از بازماندگان، معرفی آنها به عنوان شخصیت فعال صنایع دستی و دریافت نشان و برخورداری از پاره ای از امتیازات است.
اتفاقی که به نظر می رسد هیچ یک از بازماندگان سه هنر دست اردبیل تجربه نکرده اند.
ثبت معنوی کفایت نمی کند
وی همچنین از احیای صنایع دستی استان با ثبت ملی آن خبر می دهد و اضافه می کند که در حال حاضر تنها دو هنر شال بافی و جاجیم بافی در شهرستان خلخال در دستور کار قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه اجرای این مهم در سالهای گذشته به دلیل عدم تخصیص اعتبار انجام نشده است، ابراز امیدواری می کند که با ثبت ملی آثار دستی زمینه مستند سازی آن فراهم شود.
دباغ عبداللهی با تاکید بر اینکه در سطح استان ۱۲ رشته هنری از جمله جاجیم، نمکدان بافی، نوار بافی، شال بافی، خورجین بافی، نمد مالی و زین سازی به ثبت معنوی رسیده است، تاکید می کند که برای احیای این هنرها نیازمند ثبت ملی و ارائه برنامه های مدون است.
این اظهارات در حالی است که به عقیده کارشناسان ثبت معنوی هنرهای دستی حداقل حمایت معنوی را موجب شده و برای وضع معیشت صنعتگران تاثیری مثبت نداشته است.
از سویی با وجود اینکه این مسئول از ارائه تسهیلات ۲۹ میلیارد ریالی به هنرمندان صنایع دستی و بیمه از کار افتادگی و بازنشستگی این گروه خبر می دهد، در مقایسه با آمار ۹۰ هزار نفری فعالان این حوزه رقم قابل توجهی نبوده و به عقیده هنرمندان حتی در بهسازی کارگاههای سنتی نیز تاثیر قابل توجهی نداشته است.
این در حالی است که هزینه کرد برای هنرهای دستی به منزله سرمایه گذاری معنوی و مادی برای آینده یک منطقه بوده و می تواند علاوه بر اینکه زمینه معیشت هنرمندان فعلی را فراهم کند، زمینه درآمد زایی با توسعه صنعت گردشگری را نیز در پی داشته باشد.
…………………….
گزارش: ونوس بهنود
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر