آذربایجان، تورک دارتیشمالاری- عباس نعیمی

آذربایجانین وارلیغینا، تئوریک باخیمیندان ایکی دؤنه یوگورولوب دیر. بیرینجی دؤنه احمد کسروی¬نین محوریتی ایله یارانان آذری(ایرانین بیر سیاسی واحید یارانما آماجی ایله، بیر دیل، بیر تورپاق، بیر میللت دوشونجه سنی تئوریلشدیرمک اوچون) دیلی فرضیه سی اورتایا قویولان واقت ایدی. بو دوشونجه هیند و اوروپایی دیلچی¬لری طرفیندن عئلمی دون گئیدیریلدی. بو گونلر طباطبائی¬نین سؤزلری ایله بیر داها گوندمه گلیب دیر. ایکینجی¬سی، سون زامانلاردا آذربایجانین سیاسی بیر واحید وارلیغینی یوخ سایماق ایله باشلاییب دیر.

بو دوشونجه ده، تورک بیرلیگینه گؤره اورتایا قویولوب دیر. ماراقلی¬سی، ایکی یوگورمه¬ده اؤزلری تورک اولان¬لارین طرفیندن باشلانیب، آماج¬لاری ایسه بیرلیک یاراتماق دیر. بیری ایران بیرلیگی آدینا، تورک کیملیگینی پوزماق ایسته¬ییردی، بیری تورک بیرلیگی آدینا آذربایجان وارلیغینی پوزماق ایسته¬ییر!
ایکی گؤروش ده بللی اولمایان بیر قوروملار طرفیندن، بللی اولمایان هدف¬لر اوچون اولوشدورولور. داها ماراقلی¬سی، ایکی گؤروشون عئلمی یاناشما ایدعاسیندا اولدوقلاری دیر.
اورتادا اولان مسئله لرین ایکی اوزو واردیر. بیرینجی سی و ایلک باخیشدا نظره گلن؛ بیر کلمه¬نین اوستونده دارتیشما دیر. سانکی ایکی فرقلی آچیدان باخان بیرلری، بیر مسئله¬یه گؤره دانیشیرلار. بو آرادا بیر-بیرلرینین گؤروشلرینین به¬یه¬نیلمه¬مه¬گی، آرالاریندا اولان باخیش اوزاقلیقلارینی چوخالدیب، هردن ده بیر-بیرلرینه آتماجا، آتماغا قدر اوزانیر. آنجاق مسئله اوزاندیقدا بیر آیری مسئله اورتایا چیخیر. او دا بو کی بیر میللتین کیملیگینی ساوونان بیرلری، ساوونماق آدینا بیر میللتین کیملیگینین بیر بؤلومونو قارالاماق ایسته¬ییب، سانکی ایندییه دک یوخودو کیمی گؤسترمه¬یه چالیشیرلار. بو کیملیگ¬لر، بیر-بیرلریندن آیریلماز اولان، آذربایجان کیملیگی ایله تورک کیملیگی دیر.
اولا بیلسین، بیرلری دئسین، آذربایجاندا تکجه تورک¬لر یوخ بلکه باشقا میللت¬لردن ده یاشایانلار واردیر. آذربایجانداکی باشقا میللت¬لر تاریخ بویو آذربایجانین ایچینده یاشاییب¬لار. تاریخی ندن¬لره گؤره دونیانین هر یئرینده، آزینلیقدا اولان میللت¬لر واردیر. بو، دانیلماز بیر گئرچک دیر. بو آزینلیق¬لار، هئچ بیر باسقی آلتیندا قالمادان، بؤلگه¬ده دیرچلن آشیری سویچولوغا باخمایاراق یاشاماقدادیرلار. بو دوروم تکجه آذربایجانلیلارین ایچینده واردیر (آذربایجاندا سویچولوق آدیندا بیر شئی یوخ دیر). باشقا یئرلرده، پلانلامیش سویچولوق، یؤنلنمیش سویچولوق میللت¬لرین بیر آرادا یاشاماقلارینا ایمکان وئرمیر. بو دوروما گتیریب چاتدیرما، قونشو میللت¬لری بؤلگه¬ده یوخ کیمی گؤسترمک¬دن توتوب، تاریخی یئترسیزلیک¬لرینی باشقالارین بوینونا ییخماغا قدر چاتیر. آذربایجاندا یاشایان آزینلیق¬لار چوخ اوره¬یی گئنیشلیک ایله قارشیلانیرلار. بو اؤزل¬لیک آذربایجانلیلارین اومانیست اولوب، اینسانا یؤنه¬لی باخیشی و آذربایجانین تورک میللتینین ایچینده مین¬ایل¬لر بویوندا یوغرولان دوشونجه¬دن آسیلی دیر. بئله بیر دوشونجه، یئنیک دوشن میللت¬لرین ایچینده یارانا بیلمز. آذربایجانلی¬لار، نئچه یوز ایل¬لر سوره¬لی اولاراق حاکیم اولدوقلاری اوچون، دونیادا باریش ایچینده یاشاماغین سیررینی اینسانلارین بوتونلویونه حؤرمتده گؤروب¬لر.
بو ایکیسینی بیر-بیریندن آیری گؤرنلرین هدفلری ایکی مسئله اولا بیلر. بیرینجی هدفلری تورکو سیلمک ایله آذربایجانی بوتونلوکله فارسی بیر کیملیگه چئویرمک دیر. بئله بیر یاناشما، ان آزی یوز ایله یاخین دیر چیلخاجاسینا، ایرانین ایچی ایله ائشیگینده فارسلار ایله، هیندو اوروپایی کیملیکلرینی ساوونانلارین طرفیندن سوردورولمه¬ده دیر. بونلار، آذربایجان کیملیگینه ایندییه دک، چوخلو ضربه¬لر وورماغی باشاریب¬لار. اونلارین یاراتدیقلاری دلیک-دئشیکلرین یئرلرین دولدورماق بو راحاتلیغا دئییل. دلیک-دئشیکلر یاراندیقلاری اوچون، دولاندان سونرا دا بیر یاماق کیمی قالاجاقلار. بلکه ده بیر یاراکیمی، هردن بیر باش قالدیرماق اوچون، قالاجاقلار.

ایکینجی یاناشما، سون ایللرده اورتایا گلیب دیر. او دا آذربایجانین سیاسی واحیدلیگینی توشلویوب دور. اؤزو ده تورکو ساوونماق آدینا! ایلک باخیشدا اؤزلویونده یاخشی بیر یاناشما نظره گلیر. ندنی ایسه، ایرانین باشا-باشیندا یاییلان تورکلری ساوونماق دیر. ایرانین باشا-باشیندا یاییلان تورکلر، بیر گئرچک دیرلر. اونلاری گؤره بیلمه¬سک، تورکلرین بیر چوخ منافئعین الدن وئرمیش اولاریق. آنجاق او منافئعی ساوونماق، آذربایجان وارلیغینی یوخ سایماغی ایله اوست-اوسته دوشنده، آذربایجانی باشقا بیر وارلیغا قوربان وئرمک اورتایا گلیر. سانکی ائله¬یه بیلمه¬ریک هئچ بیر نه¬یی قوربان وئرمه¬دن باشقا بیر نه¬لری قازانا بیلک. ایراندا اولان تورکلری ساوونماق، واحید بیر سیاسی مرکزه دایانمالی دیر، او دا یوزه یوز آذربایجان اولمالی دیر. نئچه یوز ایللر، آذربایجانا دایانان تورکلر، ایرانین بوتونلویونده اؤزلرینه یئر و کیملیک قازانا بیلیب¬لر. آذربایجان سیاسی مرکزلیگیندن چیخدیغی واقت، ایراندا اولان تورک کیملیگی دایاناجاق یئرینی الدن وئریب ازیلمه یه باشلاییب دیر. بئله بیر دوروم تکجه تورک¬لرین یوخ، بلکه دوغرو-دوزگون باخیلسا، بؤلگه¬ده اولان بوتون میللت¬لرین ضررینه اولوب دیر. آذربایجانلی هر یئری اؤزلرینکی بیلیب، اورالاری گلیشدیرمه¬یه چابا گؤستریب¬لر، بو سؤزون قانیتی صفوی دوورو ایله قاجار دوورونده، اؤلکه¬نین هر یئریندده بازالار، مچیدلر، سارای¬لار، حامام¬لار...-ین تیکیلمه¬سی دیر. ایندی ده وار، ائله بیر اورتام یئنی دوورده یارانماییب¬دیر.
آذربایجان کیملیگینی پوزان باشقا بیر یئرلی گؤروش ده اولا بیلر. او دا تورکیه یانالی بیر گؤروش دیر. بو گؤروشون ایزلرینی بو گون میللی حرکتده آشکارجاسینا گؤرمک اولور. آذربایجان تورکجه¬سینی تورکیه تورکجه¬سی ایله ده¬ییشمک، ها بئله آذربایجان دب¬لرینین اؤزگه-لشمیش تورکیه دب¬لری ایله ده¬ییشدیرمک بونلاردان ساییلیر. بو گؤروشون نه قدر فایدالی اولوب-اولمادیغینا باخمایاراق، اورتادا اولان دوروم، آذربایجانلیلارین آسیمیله اولماق مجبورتینده اولدوقلارینی گؤسته¬ریر. آذربایجانلیلار آسیمیله اولمالی¬دیرلار، فارسلار اولماسالار، تورکیه لیلره آسیمیله اولمالی دیرلار. تورکیه¬یه آسیمیله اولماغین ندنی ایسه تورک کیملیگی پوزونولماماغی دیر دئیه سن!.

بیلمیرم ائشیکده نئجه دیر، آنجاق ایچه¬ریده، کسرویچی¬لر بو آرانین یارانماغیندان، اینانیلماز فایدالانیرلار. اونلارین باشلادیقلاری کیملیگ پوزونتوسونو، آذربایجانی یوخ سایانلار بوتونلشدیریرلر. اورتادا بیر کیملیک قالمیر، اونون اوستونده بوتون آذربایجانلیلار اونا دایاناراق بیرلشسین¬لر. تأسسوف ایله بو دا تورک-آذربایجان دارتیشمالارینی اورتایا قویان دوشونجه یئیه-لرینین، آذربایجانا گتیردیکلری فایدالاردیر.