صوبح اولدو هر طرفدن اوجالدی اذان سسی / گویا گلیر ملائکه
لردن قرآن سسی
بیر سس
تاپانمیرام بونا بنزر قویون دئییم / بنزر بونا اگر ائشیدیلسیدی جان سسی
سانکی
اوشاقلیغیم کیمی ننیمده یاتمیشام / لای لای دئییر منه آنامین مهربان سسی
سانکی سفرده یم
اویالدیرلار کی دور چاتاق / زنگ- شتر چالیر کئچرک کاروان سسی
سانکی چوبان
یاییب قوزونو داغدا نئی چالیر / رؤویا دوغور قوزو قولاغیندا چوبان سسی
...
«اوستاد
محمد حسین شهریار»
1334 – ونجو گونش ایلینده ایران رادیوسوندان بیر فرقلی آذان ائفیره چیخدی. بو آذان او گونه
قدر ایراندا وئریلن باشقا آذان لاردان بیر
نئچه باخیمدان فرقلنیردی. او جومله دن بوتون آذان لار - چوخلو عرب موسیقی سی و
بارماق ساییندان دا اولان بیر نئچه سی
فارس (ایران) موسیقی سی اساسیندایدی. بو
یئنی آذانین مولیفی « اردبیللی حاج رحیم موذن » ایدی. او 1304 گونش ایلینده اردبیلین
آدلیم موذن لر عاییله سینده دوغولموشدو. اونون
اوز دئدیکلرینه اسالاناراق گویا آذان وئرمک اونلارین عاییله سینده 150 ایللیک
سابیقه سی وار ایمیش. رحیم اوشاق ایکن مکتبخانادا میرزه عزیز آدلی بیر شخصین
یانیندا قورآن کریم و موغام دستگاه لارینی اویرنمگه باشلاییر ، نوحه خوانلیق و آذان وئرمگی ده اویرندیکدن
سونرا آتاسی شیخ عبد الکریم ایله بیرگه اردبیل مچیدینده و ها بئله تالیش بولگه
سینه ده نوحه خوانلیق ائدرمیش. آتاسی 1329- نجی ایله قدر ایران رادیوسوندا موناجات
اوخویوب ، آذان وئررمیش. آنجاق بو ایلدن
اعتباراً آتاسی حیاتدان ویداعلاشندان
سونرا او قوم شهرینده طلبه لیگی بوراخیب ایران رادیوسوندا آتاسی نین یئرینه آذان وئرمک
مقصد ایله تهران شهرینه گئتملی اولور. او
دونیا شهرتی قازانمیش آذانی نی 5 ایل سونرا ایران رادیوسونون آلتینجی استودیوسوندا
لئنته یازدیریر. حاج رحیمین دئدیکلرینه اسالاناراق او آذانی یازییا آلینما زامانی
بایاتی تورک موغامی نین بوتون شوعبه لری و گوشه لرینده گزیشیر ، نهایتده «آختاردیغینی
تاپیب » دئیه تکجه روح الارواح گوشه سینیده وئردیگی آذان آلینیر.
حاج رحیم بو آذاندان سونرا چوخ یاشاییر ، آنجاق
اینقلابدان سونرا اوندان خبر توتان لار
تکجه «رحیم موذن انقلابین ایلک ایللرینده حیاتینی دگیشیب» سوزونو دفعه لرله
ائشیدیرلر. گویا یالنیز اونون عاییله سی و بیر نئچه یاخین یولداش لاری اونون دیری
اولدوغونو بیلیرمیشلر. بو ایتگینلیک وضعیتی 25 ایل داوام ائدیر. بو مودتده رحیم موذن –ین دولانیشیغی چتینلیک له اولورموش
و مالیه باخیمیندان او عاییله نین باشی نی تهران مچیدلرینده موناجات و نوحه اوخوماقلا
دولاندیریمیش و ایلده عاشورا گئجه سینده اردبیللی لر مچیدینده مجلسی اولارمیش.
نهایتده ایکی ایل حاج رحیم موذنین اولومونه قالمیش اوندان بیر سوراغ تاپیلیر و
یئنی دن آدی دیللره دوشور. آنجاق تاسوفله آرتیق گئج اولموشدور و عومور بویو عزتله
شرفله یوخسوللوق یوکونو بوینوندا داشیان حاج رحیمین 8 ایل ایمیش کی خرچنگ (سرطان)
خسته لیگی بوتون ووجودونو بوروموش ایمیش. بو تمناسیز آذان وئرنی ایران رادیو و
تلویزیونو طرفیندن مکه زیارتینه آپاریرلار. او حجّدن قاییداندان سونرا اوغلونون
بو وئردیگی سوالینی کی اورادا نه لر گوردون ، «تکجه بونو دئییم کی گئتدیم الله-ی گوردوم ، گلدیم » دئیه جوابلاندیرمیشدی.
دئییلن لره گوره حاج رحیم هئچ بیر دفعه ده اوز خسته لیگیندن هئچ بیر کیمسه یه گیلئیلنمه
میش ، عکسینه اولاراق حیاتی نین سون دقیقه لرینه قدر خالقین دردلر ایله یاشامیش
ایمیش. اوغلونون روایتینه اسالاناراق او بیر دفعه خسته خانادا گوروشونه گلن ارشاد
وزیرینه بیر 2500 نفرلیک گنج لرین آدی سیاهی سی نی ایچینه آلان کاغاذی گوسترمیش و
اونا خطاب اولاراق تاپشیرمیشدیر کی «بو
گنج لرین هامی سی نین موشکول لری وار ...
، سیز کی وزیرسیز ، اونلار صاباح پیس ایش
لره دوغرو گئتسه لر بو ایشین تقصیری سیزین بوینوزدادیر ... ، بو گنج لر مملکتین
دردینه دَیَن انسان لاردیلار ... اونلار اوچون بیر چاره قیلمالی سیز.» بیر ائله
حاج رحیمین آذانی نی رئکلام ائدن رادیو تلویزیون مسئول لاری و بوتون دؤولت آدام
لاری تکجه حاج رحیم ایله سون دقیقه لرده خاطیره لی شکیل لر چکدیریرلر ، اونون خسته
خانا و یاس مجلسیندن عاییله سینین بوینونا دوشن 35 میلیون تومن لیک خرجدن - بورجدان
هئچ بیر قیرانی نی دا اوده ین اولماییر. بئله لیکله حاج رحیم موذن یاشادیغی 80 ایل
شرفلی حیاتدان سونرا 1384 گونشده بو دونیایا گوز یومدو ، آنجاق او زنگین بیر ارث
قویوب گئتدی. ایندی تخمیناً 60 ایله یاخیندیر کی موسلمان مملکت لرده اوزللیکله
ایراندا و آذربایجاندا اونون وئردیگی آذان موسلمان لارین اورگی نی اوخشاییر ، بیر
نئچه دقیقه اولموش اولسا دا دینله ییجی لرین روحونو بو مادی دونیادان اوزوب معنویات
عالمینه باغلاییر.
حاج رحیم موذنین وئردیگی آذان اوز دئدیکلرینه
اسالاناراق بایاتی تورک موغامی نین روح الارواح گوشه سی اوستونده دیر. بایاتی تورک
آذربایجان موغام لاریندان بیریسی و راست موغامی نین عاییله سینه باغلی اولان کیچیک
حجملی بیر موغام دیر. بو موغام ایراندا و
آذربایجانین جنوبوندا بو آدلا تانینیر ، آنجاق آذربایجانین شیمالیندا بایاتی قاجار
موغامی آدیله شوهرت تاپمیشدیر. بو گون آذربایجاندا موغام ایفاچی لاری بو موغامی آشاغیداکی
شوعبه لر و گوشه لر ایله ایفا ائدیرلر : گیریش (برداشت) ، تمل(مایه) ، حسینی ،
شکسته فارس ، زیل بایاتی قاجار، زمین خاره ، دوگاه ، روح الارواح ، ماورالنهر ، شاه
ختایی ، بایاتی قاجارا اَیاق. آنجاق واخت ایله بایاتی
قاجار و دوگاه موغام لاری نین اوخونماسی دینی مضمون داشیدیقلارینا گوره و
موناجاتدا ، آذاندا و مذهبی موسیقی لرده سسلندیگینه گوره (داها دوغروسو کومینیست
لر باخیمیندان بو موغام لارین گئریچیلیک علامتی اولاراق ) آذربایجاندا ساوئتلر
(شوروی) حاکمیتی دوورونده یاساق اولونموشدو. او دور کی بو موغام لارین تدریسی اون
ایللر بویو موغام مکتب لرینده کئچیریلمیردی. آنجاق بو موغام لارین واخت ایله گوزل
و مهراتلی ایفاچی لاری اولوب. دئییلن لره گوره بایاتی قاجاری قدیم مغنی لردن متعلم
متعلموو چوخ گوزل شکیلده ایفا ائدرمیش. اوندان علاوه قولو عسگروو و باکیر هاشمیوو
دا بو موغامی مهارتله ایفا ائدن لر جرگه سینه داخیل دیرلر. بیزیم
زمانه میزده بو موغام لاری اوستالیقلا ایفا ائدن لری آغاخان عبدالله یئو (بایاتی
قاجار) و جانعلی اکبروو (دوگاه) دیر.
روح
الارواح گوشه سی اوسته سالاداندیغی کیمی بایاتی قاجار موغامیندا و ها بئله راست
موغامی عاییله سی نین باشقا بیر عوضوو اولان دوگاه موغامیندا دا مؤوجودور. بو گوشه
بایاتی قاجار موغامیندا دوگاه و ماورالنهر شوعبه لر و گوشه لری آراسیندا ایفا
اولونور .دوگاه موغامیندا ایسه بایاتی قاجار و زمین خاره شوعبه لری آراسیندا
اوخونور. روح الارواح عین حالدا گویا سون
ایللره قدر شور موغامیندا سماء شمس شوعبه سی داخیلینده ده ایفا اولونارمیش. بو بیر
حالدادیر کی فارس موسیقی سینین روح الارواح گوشه سی بو آذانا هئچ بنزه میر. بئله
لیکله حاج رحیم موذن وئردیگی آذانیندا بایاتی قاجار موغامی نین ایکی حیصه سیندن
فایدالانمیشدیر : بایاتی قاجارین تملی / مایه سی و روح الارواح گوشه سی.
او
آذانی باشلاماقدان اونجه قورآن-ین اسری سوره سی 111-ینجی آیه سی نی «توکلتُ علی
الحی الذی لا یموت و الحمد الله الّذی لم یتّخذ صاحبه و لا ولداً ولم یکن له شریک
فی الملک و لم یکن له ولی من الذلَ و کبّره تکبیراً» بایاتی قاجارین مایه سینده اوخویور. آرتیرمالی
ییق کی بو موسیقی حیصه سینه / بایاتی قاجارین مایه سینه تکجه آذربایجان موغام موسیقی
سینده راست گلمک اولور ، فارس موسیقی سی نین بایاتی تورک دستگاهیندا بو موسیقی
حیصه سی مؤوجود دگیل. یئری گلمیشکن خاطیرلاتماق لازیم دیر کی بوگون آذربایجان
موغام موسیقی سینده بو موسیقی پارچاسی بایاتی قاجار موغامی نین مایه سی/تملییندن
علاوه ، عئین حالدا شور موغامیندا «شور –
شهناز» شوعبه سیندن سونرا و ها بئله دوگاه موغامیندا بو موغامین مایه سیندن
سونرا اوخونماقدادیر.
حاج
رحیم موذن بو قورآن آیه سینی بایاتی قاجارین مایه سینده اوخودوقدان سونرا ایسه
«الله اکبر» دن روح الارواح گوشه سی اوستونده گزیشمگه باشلاییب ، بو گزیشمه لری ، آذربایجان
موغامینا مخصوص اولان موختلیف خیردالیقلار ، بوغازلار و زنگوله لر واسیطه سی داوام
ائتمکله برابر نهایتده «حی علی الصلاه» - ین بیرینجی جومله سینده ان زیل پرده یه
یوکسلیر. سونرا «لا اله الا الله» دان «الله اکبر»-ه دوغرو ، گئتدیکجه یاواش ملود
ایله سونونجو «الله اکبر» ده روح الارواحا اَیاق وئریلیر و نهایتده آذان سونا
چاتیر. بئله لیکله روح الارواح گوشه سی ایله الله اکبردن باشلانان آذان یئنه ده همین
گوشه واسیطه سی ایله الله اکبر ده بیتیر. بو حساب لا حاج رحیم موذنین آذانی آذربایجان
موغام لاریندان اولان بایاتی قاجار موغامی نین مایه شوعبه سی و روح الارواح گوشه
سی اوزرینده قورولموشدور.
بورادا بئله بیر سوالین یئری وار کی بو آذان بایاتی
قاجار موغامی اوزرینده دیر سه بس نییه اونون بوتون شوعبه لری و گوشه لری بو آذاندا
ایفا اولونمور ؟ و نهایتده نییه مایه دن
بیر دفعه لیک روح الارواح شوعبه سینه کئچرک موغام ایفاچیلغی نین قایدا – قانون
لارینی پوزولور ؟ بو سوالی بئله جاوابلاندیرماق اولار کی قورآنی صوت ایله
اوخوماقدا ، نوحه خوانلیقدا ، موناجات اوخوماقدا و بو کیمی مذهبی موسیقی نؤوع لری نین
قورولوشو موغام لار و دستگاه لار اساسیندا دگیل. باشقا سوزله دئسک بورادا موغام یا
دستگاه آنلاییشی یوخدور و موغامین بوتون شوعبه لری و گوشه لری بیرلیکده اوخونمور ،
بلکه ده بورادا شوعبه لر و گوشه لر هر بیری سی تکلیکده اوخونورلار میثال اوچون ،
زمین خارا ، افشاری ، حیجاز و ... . حتی قورآن اوخوماقدا عرب موسیقی سی نین بیر
نئچه موسیقی شوعبه سی اؤنملی رول اوناییر و بوتوولوکده تلاوت لر بو شوعبه لر
اساسیندا اولور «صُنَع بِسَحَر »: صبا ، نهاوند ، عجم ، بایات ، سئگاه ، حیجاز ،
رست یا راست و گاهدان چاهارگاه. بورادا بونلارین هر بیری سی نین شوعبه اولمالارینا
باخمایاراق هر بیری سی بیر دستگاه ساییلیر و اوچ موختلیف پرده ده اوخونور : قرار ،
جواب ، جواب جواب و بئله ده آدلاندیریلیر : قرار صبا ، جواب صبا ، جواب جواب صبا.
بو بولوم لرین آراسیندا بعضی کیچیک گوشه لر ده اوخونور. بو سیستمی آذربایجان
موغامی قورولوشو ایله قیاس ائتدیکده «قرار» ؛ دانیشیق تونالیته سی ایله اوخونان
پرده لر دئمکدیر و داها دوغروسو
«مایه/تمل» ایله عئینی لشدیریلیر. «جواب» اورتا پرده لرله و «جواب جواب» ایسه زیل
پرده لرله اویغون گلیر. بو آذاندا ، آذاندان اونجه بایاتی قاجار مایه سینده
اوخونان قورآن آیه سی قورآن تلاوتینده «قرار» لا و و ها بئله روح الارواح اوستونده
اوحونان آذانین بوتوولوگو «جواب جواب» لا عئینی لشدیریلیر. بو آرادا تکجه بیر استثنا مؤوجود دور. او دا بو دور کی
قورآن تلاوتینده جواب و جواب جواب مئلودی باخیمیندان قرار-ین تکرارلانماسیندان
عیبارتدی. حال بو کی بورادا بایاتی قاجارین مایه سی ایله روح الارواح فرقلی مئلودی
لره مالیکدر لر. بئله لیکه بو نتیجه نی چیخارماق اولار کی حاج رحیم موذنین وئردیگی
آذانین موسیقی سی بایاتی قاجار موغامی اوزرینده اولدوغونا باخمایاراق ، اونون ایفاچیلیق
طرزی و قورولوشو چوخلو قورآن کریمین
تلاوتی سیستمینه بنزه ییر. اونا گوره بو
اثردن بونو اومماق اولماز کی بایاتی قاجارین بوتون شوعبه لر و گوشه لری بو آذاندا
گوستریلسین. او دور کی بو آذاندا یالنیز بایاتی قاجار مایه سی و روح الارواح گوشه
سی اوخونور.
حاج
رحیم موذن دن اونجه ده ایراندا بیر نئچه
فارس موغنی سی فارس موسیقی دستگاهلاری اوزرینده آذان لارینی سینامیشلار. بونلارین
چوخو بایاتی تورک آوازی (فارس موسیقی سینده بو دستگاها آواز دئییلیر) اساسیندا
اولموشدور او جومله دن تاج اصفهانی ، ابوالحسن دماوندی و جواد ذبیحی نی آد اپارماق
اولار. حتی جهانبخش کوردی زاده آدلی بیر شخص شور دستگاهیندا و عطاالله امیدوار
فارس موسیقی سینده دؤنه دؤنه موراجیعت اولونان هومایون دستگاهی اساسیندا آذان وئرمیشلر.
آنجاق بونلارین بیر نئچه سی فارس موسیقی
سی نین بایاتی تورک آوازینا بنزه سه لرده
، آنجاق هئچ بیری مئلودی باخیمیندان رحیم موذنین وئردیگی آذانا بنزمیر. بیرینجی - بونا
گوره کی فارس موسیقی سینه عایید اولان بایاتی تورک آوازی آذربایجان موغام لاریندان
ساییلان بایاتی تورک یا بایاتی قاجار موغامی ایله تام فرقلی دی. ایکینجی - بو
آذاندا (رحیم موذنین آذانیندا) اولان موسیقی پارچاسی( بایاتی قاجارین مایه سی /تملی) فارس موسیقی سی نین بایاتی تورک دستگاهیندا مؤوجود
دگیل . باشقا سوزله دئسک «توکلت علی الحی...» جمله سینده عکس اولونان بایاتی قاجار
مایه سی نین موسیقی مئلودی سی تکجه آذربایجان موغامینا عاییددیر. اوچونجو - اوسته
سادالادیغیمیز فارس موسیقی سی اساسیندا وئریلن آذان لارین هئچ بیری روح الارواح
گوشه سی اوستونده اولمامیش حتی بو گوشه دن آذاندا هئچ بیر کیچیک موسیقی پارچاسی
کیمی ده ایشلدیلمه میشدیر. فارس بایاتی تورکونون شوعبه و گوشه لاری بونلاردان
عیبارتدیر : درآمد اول ، دوگاه ، فرود ،
درآمد دوم ، درآمد سوم ، حاجی حسنی
، بسته‌نگار ، زنگوله ، خسروانی ، نغمه
، فِیلی ، مهربانی ، جامه‌دران ،
مهدی ضرّابی ، روح‌الارواح. بو قلم
صاحابی بو دستگاهین بیر نئچه موختلیف اینسترومنتال
(تکجه موسیقی آلت لری نین موشاییعتی ایله اولونان ایفا) ایفالاری نی او جومله دن
اوستاد غلامحسین بیگجه خانی(فارس تاری) و اوستاد حاج محمود فرنامین (قاوال) بیرگه ائتدیگی ایفا ،
اوستادجلیل شهنازین(فارس تاری) اینسترومنتال ایفاسی و بیر نئچه باشقا اینسترومنتال
ایفالاری و ها بئله بیر پارا ووکال (خواننده و موسیقی آلت لری نین موشاییعت ایله
اولونان ایفا) ایفانی او جومله دن آذربایجانین اولمز مغنی سی ابوالحسن خان اقبال
آذرین ایفاسی ، جناب ابوالحسن دماوندی ،
محمود کریمی ، سید جواد ذبیحی ، اوستاد محمد
رضا شجریان کیمی فارس مغنی لری نین ووکال ایفاسینی دفعه لرله دینله دیکده روح الارواح گوشه سینه راست گلمه دی
و یا اوسته لیک حاج رحیم موذنین آذانینداکی روح الارواح ایله اولان اویغون بیر روح
الارواحا هله لیک راستلاشماییبدیر. بئله
لیکله فارس موسیقی سی نین روح الارواح گوشه سی آذربایجان موغامی نین روح الارواحی
و ها بئله بونون اساسیندا حاج رحیم موذنین وئردیگی آذانداکی روح الارواح دان فرقله
نیر. گویا فارس و آذربایجان روح الارواح لاری تکجه آددا بیر - بیرینه بنزه ییرلر
یوخسا ملودی باخیمیندان تام فرقلی موسیقی پارچالاری دیلار. فارس موسیقی سینده روح
الارواح گوشه سی نادیر حال لاردا بایاتی تورک آوازی و یا شور دستگاهی ترکیبینده اوخونار. حال بو کی
روح الارواح آذرباجان موغام لاریندان اولان بایاتی تورکده دوگاه شوعبه سی ایله
ماورالنهر گوشه سی آراسیندا و ها
بئله دوگاه موغامیندا بایاتی قاجار و زمین خاره گوشه لری آراسیندا ایفا اولونار. گوره
سن نییه فارس موسیقی سینده روح الارواح خاطیرلردن چیخمیش ایمیش ، ایندی ایسه حاج
رحیم موذنین آذانیندان بری ایندی روح
الارواح خاطیرلارا دوشور؟! بو موسیقی پارچاسی اونلارین موسیقی سینده ده واریمیش سا
بس نییه فارس موسیقی سی نین موختلیف ووکال و اینسترومنتال ایفالاریندا یوخدور ؟! ،
گوره سن نه واخت اونو صاندیقدان چیخاردیب ایفا ائدجکلر ؟!
بئله
لیکله حاج رحیم موذنین وئردیگی آذان ایکی موغام شوعبه و گوشه سی : بایاتی قاجارین
مایه سی و روح الارواح اوستونده اولموش و تام آذربایجان موغامینا عایید اولان بیر
اثر دیر. بو آذانین هر بیر موسیقی جومله
سی ، کیچیک موسیقی تکنیک لری او جومله دن خیردالیق لار ، بوغاز لار ، زنگوله لر و ... هامیسی آذربایجان موسیقی سی و موغام اساسیندادیر
و اوندا هئچ بیر یاد نفس و یا اوزگه موسیقی سی نین ایزی گورونمور. بو آذانی
آذربایجان موغامی نین بیر دانیلماز اثری کیمی دونیادا تانیتدیرماق و بو عونوانلا
یونسکودا قئید ائتدیرمک لازیم دیر.
قایناق
لار :
-
موغامات
آذربایجان ، رامیز زهرابوو ، تبریز ، 1386.
-
زندگینامه رحیم
موذن‌زاده اردبیلی :
-
اوستاد
درسی تلویزیا وئرلیشی ؛ بایاتی قاجار (وامیق
محمد علی یئو).
-
اوستاد
درسی تلویزیا وئرلیشی ؛ دوگاه (رافیق موسی زاده).
-
فارس
موسیقی سی بایاتی تورک دستگاهی نین موختلیف ایفالاری.
-
آذربایجان
موغامی بایاتی قاجار و دوگاه موغامی نین موختلیف ایفالاری.
16 آسلان
(اسد) 1392 گونش ایلی
August 7, 2013
گونئی آذربایجان
قایناق :
http://historyaz.blogfa.com/post-49.aspx
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر